Ατμόσφαιρα από το υπόστρωμα της Κεντρικής Ευρώπης

Ατμόσφαιρα από το υπόστρωμα της Κεντρικής Ευρώπης

2' 24" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

FRANZ WERFEL
Μια αχνογάλαζη γυναικεία γραφή
μτφρ. Βασίλης Πατέρας
επίμετρο: Πελαγία Τσινάρη
εκδ. Ροές, σελ. 183

Ο Φραντς Βέρφελ (1890-1945) μας μεταφέρει στον ρευστό κόσμο της Αυστρίας της δεκαετίας του ’30.

Η αξιοπρόσεκτη σειρά «Γερμανόφωνοι συγγραφείς» των εκδόσεων Ροές μάς παραδίδει με συστηματικό ρυθμό νέους σημαντικούς τίτλους που εμπλουτίζουν τη γνώση μας για το βαθύ μεσοπολεμικό λογοτεχνικό κοίτασμα της Μεσευρώπης. Από τους πιο πρόσφατους τίτλους, έρχονται στην επιφάνεια οι περιπτώσεις γερμανόφωνων Εβραίων συγγραφέων, όπως του Χέρμαν Ούνγκαρ (1893-1929) και του Φραντς Βέρφελ (1890-1945), που ανήκουν στην ίδια γενιά με κοινή την εμπειρία του Μεγάλου Πολέμου, της εβραϊκής ταυτότητας, της μεσοαστικής κινητικότητας, της λογοτεχνικής ανανεωτικής σκηνής μετά το 1910. Η διαφορά είναι ότι ο Βέρφελ βίωσε και το ναζιστικό καθεστώς από το οποίο διέφυγε μαζί με τη σύζυγό του, τη διάσημη Αλμα Μάλερ (1879-1964).

Ατμόσφαιρα από το υπόστρωμα της Κεντρικής Ευρώπης-1Ολος αυτός ο κόσμος που συνδέεται εμμέσως με τον κεντροευρωπαϊκό εξπρεσιονισμό, τα ρηξικέλευθα ρεύματα στη μουσική, την αρχιτεκτονική και τις παραστατικές τέχνες, το ψυχικό ρήγμα που προκάλεσε το 1914, τον προοδευτικό αστικό πολιτισμό αλλά και τον εξίσου προοδευτικό εβραϊσμό της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Τσεχοσλοβακίας και της κληρονομιάς της Αυστροουγγαρίας, μας παραδίδεται μεθοδικά από αυτήν την πρωτοβουλία των εκδόσεων Ροές, την οποία επιμελείται εδώ και αρκετά χρόνια η Τατιάνα Λιάνη. Είναι εξαιρετικά όλα τα επίμετρα, όπως αυτό της Πελαγίας Τσινάρη στον πιο πρόσφατο τόμο, στη νουβέλα δηλαδή του Φραντς Βέρφελ «Μια αχνογάλαζη γυναικεία γραφή».

Είναι ένα ανάγνωσμα με υπόγειο παφλασμό, από εκείνα που γέννησε η αστική, αλλά νεωτερική, γραφή μετά το 1920, με την εμπειρία του Μεγάλου Πολέμου βιωμένη και μεταλλαγμένη. Ο Βέρφελ είχε από νωρίς ξεχωρίσει ως ελεύθερο πνεύμα με ταλέντο και προσήλωση στους λογοτεχνικούς στόχους του. Αγνωστο πώς θα εξελισσόταν αν ζούσε περισσότερο (πέθανε 55 ετών). Η κληρονομιά που άφησε όμως συνδέεται με ένα έργο βαθύ και εν μέρει οικουμενικό. Εχει συνδεθεί και με την Αρμενία μέσω του βιβλίου του «Οι σαράντα μέρες του Μουζά Νταγκ», μετά το ταξίδι του στην Εγγύς Ανατολή και την επαφή του με πρόσφυγες μετά τη γενοκτονία των Αρμενίων. Οι Αρμένιοι τον τιμούν δεόντως.

Συγγραφέας αστός αλλά όχι μπουρζουά, ο Φραντς Βέρφελ μας δίνει με τη νουβέλα αυτή («Μια αχνογάλαζη γυναικεία γραφή», από τα τελευταία έργα του) «μια περίπλοκη ιστορία γάμου». Ο Βέρφελ πλέκει μια προσωπική αφήγηση μέσα στον δημόσιο καμβά της Ιστορίας, στη Βιέννη του 1936. Οπως γράφει η Πελαγία Τσινάρη, στο επίμετρο, «το αποτέλεσμα είναι να δώσει αφενός το ψυχογράφημα ενός οπορτουνιστή και αφετέρου μια μαρτυρία του αναδυόμενου αντισημιτισμού στην Αυστρία».

Ο ρυθμός του Βέρφελ είναι ελεγχόμενος, μετρημένος, αλλά με υπόκωφο σφυροκόπημα. Η επαφή με αυτό το κοίτασμα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, με αυτή τη γερμανόφωνη κληρονομιά που ανέκοψε και διέλυσε ο ναζισμός, αποκτά ιδιαίτερη σημασία μετά την πλήρη εμπειρία του περασμένου αιώνα. Από τη σκοπιά του 21ου αιώνα, αυτή η λογοτεχνία της Μεσευρώπης είναι διαρκώς πικρή, διαρκώς επίκαιρη.

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή