Η ιστορικός τέχνης Συραγώ Τσιάρα, η νέα διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, είναι ένας άνθρωπος που δεν φοβάται τις προσκλήσεις, ακόμη κι αν η μαχητικότητα του χαρακτήρα της δεν είναι προφανής στην πρώτη γνωριμία μαζί της. Σε κερδίζει κυρίως ο ήπιος λόγος, η αμεσότητα και η συγκρότηση της σκέψης της.
Ηπια και φιλική, είναι μια γυναίκα χαμηλών τόνων, με μόρφωση και καλλιέργεια, που δεν θεωρεί ότι η αυταρχικότητα είναι απόρροια των διευθυντικών καθηκόντων. Παρ’ όλα αυτά, η κ. Τσιάρα διαθέτει στα 54 χρόνια της σοβαρή εμπειρία σε αντίστοιχες θέσεις.
Με σπουδές στην Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ και μεταπτυχιακά στην Κοινωνική Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Λιντς στην Αγγλία, αναγορεύτηκε διδάκτωρ το 2000, παρήγαγε ερευνητικό και συγγραφικό έργο, δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ενώ από την ίδρυση του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus), το 2018, ανέλαβε τη διεύθυνση του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
«Μου ζητάτε να σας μιλήσω για έναν άνθρωπο που εκτιμώ βαθιά, που με κέρδισε από την πρώτη στιγμή της γνωριμίας μας με τη γλυκύτητα, τη σοβαρότητα, τη μεθοδικότητα και τις ικανότητές της – επιστημονικές και διοικητικές», λέει σήμερα στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Αντωνακάκης, που ως μεταβατικός διευθυντής του ΕΜΣΤ συνάντησε για πρώτη φορά την κ. Τσιάρα το 2019.
Τότε ανέλαβαν από κοινού την προσωρινή διεύθυνση του μουσείου προκειμένου να τοποθετηθεί η μόνιμη συλλογή και να δρομολογηθούν οι εξελίξεις που συνέβαλαν στο άνοιγμά του έπειτα από αναβολές πολλών ετών. Και οι δύο εργάστηκαν αμισθί κι αθόρυβα. Οταν το έργο τους ολοκληρώθηκε, αποσύρθηκαν με τον ίδιο ήσυχο τρόπο.
«Οι ιδέες της για εκθέσεις δεν απευθύνονται μόνο στους ειδικούς και στους φιλότεχνους, αλλά ανοίγονται ευρύτερα στην κοινωνία και στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση».
Σε μια συνάντηση που είχαμε εκείνη την περίοδο –μια πρώτη αυτοψία στο μουσείο που ακόμη προσπαθούσε να ξεκολλήσει από τον φαύλο κύκλο των ματαιώσεων, ενώ η επαναλειτουργία του είχε αποκτήσει πολιτικό χαρακτήρα–, η κ. Τσιάρα είχε σχολιάσει: «Πολλοί χαρακτήρισαν την απόφασή μας να αναλάβουμε να ανοίξουμε το ΕΜΣΤ αμφιλεγόμενη κίνηση. Εγώ πάλι δεν προβληματίστηκα ούτε στιγμή. […] Αλλωστε δεν μετράει κανείς μόνον χρησιμοθηρικά τις αποφάσεις του. Πρόκειται για ένα θεσμό εθνικής εμβέλειας και πίστεψα ότι έπρεπε να γίνει κάτι ώστε να ξεπεράσει τις πληγές που τον είχαν τραυματίσει».
Είναι προφανές ότι η διάδοχος της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, η τρίτη γυναίκα –η Μαίρη Μιχαηλίδου συμπληρώνει την τριάδα– στην ιστορία του ιδρύματος που αναλαμβάνει τη διεύθυνση, δεν διστάζει να επωμισθεί ευθύνες. Ούτε φοβάται τη δουλειά, και εν προκειμένω υπάρχει πολλή να γίνει σε έναν οργανισμό που υπήρξε επί δεκαετίες απολύτως προσωποκεντρικός. Πάντως το ζήτημα των υποδομών έχει σχεδόν λυθεί, οι περισσότεροι χώροι εντός του νέου κτιρίου είναι ολοκληρωμένοι, αλλά παραμένει η εκκρεμότητα του εστιατορίου, ενώ ο χαρακτήρας του πωλητηρίου χρειάζεται προσοχή. Οσον αφορά το εκθεσιακό πρόγραμμα, με εξαίρεση τη μεγάλη έκθεση για τον Κωνσταντίνο Παρθένη, της οποίας τα εγκαίνια σχεδιάζονται για τις αρχές Ιουλίου, δεν έχει ανακοινωθεί κάτι άλλο για το 2022.
Αυτό σημαίνει ότι ο χρόνος πιέζει. Θα δούμε κάτι νέο μέσα στο προσεχές εξάμηνο; Στην προσπάθειά μας να επικοινωνήσουμε μαζί της η κ. Τσιάρα δεν ανταποκρίθηκε, αναμενόμενο φυσικά για κάποιον που μόλις έχει αναλάβει, είναι γνωστό όμως ότι δεν συνηθίζει να ακολουθεί την πεπατημένη στις επιμελητικές επιλογές της. Την ίδια στιγμή που εργάζεται απολύτως ομαδικά, εμπνέοντας τους συνεργάτες της, καταφέρνει να δώσει στο έργο της την προσωπική της σφραγίδα. «Εχει πρωτοποριακή ματιά και αίσθηση του κοινωνικού ρόλου των μουσείων σήμερα, που αφορά την έρευνα, την εκπαίδευση και τη συμμετοχικότητα», λέει στην «Κ» η δημοσιογράφος Γιώτα Μυρτσιώτη, που συνεργάστηκε μαζί της ως μέλος του Δ.Σ. στο MOMus. «Οι ιδέες της για εκθέσεις δεν απευθύνονται μόνο στους ειδικούς και στους φιλότεχνους, αλλά ανοίγονται ευρύτερα στην κοινωνία και στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Βλέπει τις συλλογές με μια διάθεση ανανέωσης και συνάντησης των τεχνών, διεισδύοντας σε ζητήματα της εποχής μας, όπως η έμφυλη ταυτότητα, και σε θέματα που αφορούν τον σύγχρονο κόσμο. Είμαι σίγουρη ότι και στην Εθνική Πινακοθήκη, αντλώντας από το απόθεμα της νεοελληνικής τέχνης, θα βρει τρόπο να ανανεώσει το σκεπτικό και την παρουσίαση των εκθεμάτων με ιδέες που θα συμβαδίζουν με το παρόν».
Εξίσου θερμά και συναισθηματικά μιλάει για τη νέα διευθύντρια της Πινακοθήκης η Μαρία Τσαντσάνογλου, αν. διευθύντρια στο MOMus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη. Η γνωριμία τους ξεκίνησε το 2002 –νεαρές επιμελήτριες τότε στη Θεσσαλονίκη– και στη συνέχεια συνεπιμελήτριες πολλών εκθέσεων, συνεργάτιδες στο πλαίσιο του ΜΟΜus και φίλες. «Μια άξια και αγαπημένη συνάδερφος», λέει στην «Κ» η κ. Τσαντσάνογλου, «που η αποχώρησή της έχει για εμάς συναισθηματικό βάρος. Η Συραγώ έχει αποδείξει ότι διαθέτει λύσεις. Είμαι βέβαιη ότι δεν επιδιώκει να μεταμορφώσει την Πινακοθήκη σε μουσείο σύγχρονης τέχνης, αλλά σίγουρα θα βρει τρόπους για να ρίξει μια επίκαιρη ματιά στην ιστορική τέχνη. Επίσης πιστεύω ότι με τη συμβολή της θα δημιουργηθεί ένας άλλος, πιο στενός δεσμός ανάμεσα στο MOMus και στην Πινακοθήκη».
Η κ. Τσιάρα τοποθετήθηκε από το ΥΠΠΟ στη θέση της διεύθυνσης σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο της Πινακοθήκης. Αναλαμβάνει τα καθήκοντά της άμεσα και η θητεία της, όπως προβλέπει ο νόμος, είναι πενταετής.
