MARIANA LEKY
Το όνειρο της Ζέλμα
μτφρ.: Μαρία Αγγελίδου
εκδ. Gutenberg, σελ. 393
Το οκάπι είναι ένα παράξενα όμορφο ζώο, που ζει στα «δάση βροχής» του Κονγκό και ακριβώς λόγω της ιδιαιτερότητας της μορφής του αλλά και της σπανιότητάς του κυνηγήθηκε πολύ, σήμερα πια κινδυνεύει με εξαφάνιση. Με εξαφάνιση, με θάνατο, κινδυνεύει και κάποιος από το χωριό όπου ζει η Ζέλμα, κάθε φορά που εκείνη βλέπει στο όνειρό της το περίεργο αυτό ζώο. Σιγά σιγά, με ψιθύρους και φόβο, με αγωνία και αναμονή μαθαίνουν οι κάτοικοι το όνειρο της Ζέλμα και προετοιμάζονται μετρώντας τον χρόνο αντίστροφα, πιστεύουν ότι το κακό θα συμβεί μέσα σε λίγες ώρες, σε μια ημέρα. Θέλουν να μην τους βρει ο θάνατος με μυστικά και ενοχές, με κρυμμένα αισθήματα, ανεκπλήρωτες επιθυμίες, αλήθειες που δεν τις παραδέχτηκαν ποτέ, που τις έθαψαν για χάρη τού «πρέπει», ίσως πιο πολύ τού «καθωσπρέπει». Η Λουίζε, εγγονή της Ζέλμα, η αφηγήτρια του βιβλίου, είναι δέκα χρόνων, όταν η γιαγιά της ονειρεύεται οκάπι. Χάνει τον παιδικό της φίλο, γαντζώνεται κυριολεκτικά για τρεις ημέρες πάνω στη γιαγιά της, που την κουβαλάει στην πλάτη της παντού συνεχίζοντας τη ζωή της, μέχρι που ήσυχα αφήνει την ασφαλή αγκαλιά της και αποφασίζει να συνεχίσει να ζει. Αλλωστε αυτή είναι αρχή του βίου της γιαγιάς της, η ζωή συνεχίζεται πάντα, ό,τι κι αν συμβαίνει, η ζωή το ξεπερνά.
Με εξαφάνιση, με θάνατο, κινδυνεύει κάποιος από το χωριό όπου ζει η Ζέλμα, κάθε φορά που εκείνη βλέπει στο όνειρό της οκάπι.
Η οικογένεια της Λουίζε είναι αντισυμβατική και ταραχώδης. Ο πατέρας της γιατρός, ταξιδεύει συνέχεια, υπάρχει μόνο στα τηλεφωνήματα, πάντα χαρούμενος από κάποια άκρη του κόσμου, παρών με την τεράστια απουσία του. Ο ψυχαναλυτής του ισχυρίζεται ότι αναζητά σε αυτά τα ταξίδια τον πατέρα του. Ο πατέρας του, ο παππούς της Λουίζε, είναι νεκρός χρόνια τώρα – πού θα συναντήσεις τον νεκρό αν όχι μέσα σου, σε εικόνες κι αισθήματα που είσαι ικανός να συντηρήσεις; Η μητέρα της διατηρεί το μοναδικό ανθοπωλείο του χωριού, ταλανίζεται από το διαρκές ερώτημα που προκαλεί ανισορροπία κι ελαφρότητα «μήπως πρέπει να τον αφήσω;» και τα φτιάχνει με τον παγωτατζή, είναι απούσα με τον τρόπο της.
Η μόνη σταθερά στη ζωή της Λουίζε είναι η γιαγιά της, Ζέλμα. Και ο περίγυρος του χωριού. Η Μαρλίζ, δύσκολη, απόμακρη, μισάνθρωπη, καταθλιπτική, δεν ξέρει τι θα πει αγάπη, δεν μπορεί να τη δεχτεί και να την προσφέρει, τη σώζει η επιμονή της Λουίζε, η απόφασή της να μην την εγκαταλείψει. Ο Παλμ, πρώην βίαιος, μέθυσος, κακοποιητικός, χάνοντας τον γιο του θα μεταμορφωθεί σε θρησκόληπτο, ευγενή, ανθρώπινο. Η Ελσμπετ, αδελφή του παππού, υπάρχει για να συντρέχει, να πιστεύει σε δοξασίες και μάγια, σε προκαταλήψεις και ξόρκια, βότανα για κάθε πληγή. Ο οπτικός, ο Φρίντριχ Χάνμπεργκ, ερωτευμένος μια ζωή με τη Ζέλμα, γράφει γράμματα που δεν της τα στέλνει.
Ησυχα, προβλέψιμα, χωρίς φιλοδοξίες και όνειρα ή χίμαιρες, η Λουίζε μεγαλώνει, γίνεται βοηθός βιβλιοπωλείου, με προοπτική να πάρει το βιβλιοπωλείο με την αποχώρηση του ιδιοκτήτη, να ζήσει μια στρωτή ζωή. Ισως κιόλας να παντρευτεί τον Αντρέας, για να συντελεστεί η πλήρης απώλεια έκπληξης στη ζωή της.
Τον λένε Φρέντερικ και είναι βουδιστής μοναχός, ζει στην Ιαπωνία, έχοντας απαρνηθεί όσα για τους άλλους είναι ζωή. Θα είναι ο έρωτας. Τα τηλεφωνήματα δύσκολα, μα υπάρχει η αλληλογραφία. Κάθε βδομάδα, γράμματα ξεκινούν από τη Γερμανία, κάνουν τον γύρο του κόσμου και φτάνουν στην Ιαπωνία, και αντίστροφα, για να συντηρήσουν τη χαρά, την έγνοια, το δέσιμο που μοιάζει να μην μπορεί να κοπεί, παρά την απόσταση, την απουσία, τη δέσμευση του μοναχισμού. «Τρεις φορές είναι αρκετές για πάντα, Λουίζε, πίστεψέ με, τρεις φορές είναι αρκετές». Είναι;
Η Λέκι φτιάχνει έναν υπέροχα ρεαλιστικό, ονειρικό μικρόκοσμο. Ανθρωποι γεμάτοι αγωνίες και προβλήματα, δυσκολίες και διλήμματα. Μα τόσο αληθινοί, αυθεντικοί, ταλαντευόμενοι, αντιφατικοί. Χωρίς προσποίηση, χωρίς καμία υποκρισία, δέχονται αυτό που είναι και δεν το κρύβουν, όλοι ξέρουν όλους χωρίς να κρίνει κανείς κανέναν, ζουν, δεν δίνουν εξετάσεις ζωής. Η Λουίζε είναι το βλέμμα· της παρατήρησης, της γνώσης, της καλοσύνης, της οξυδέρκειας, της αγάπης. Τους παρακολουθεί και μας τους μεταφέρει στο χαρτί ατόφιους, αφτιασίδωτους, ειλικρινείς και ταπεινούς. Αξιολάτρευτους.
Θαμπώνουν οι άνθρωποι, παύουμε να τους βλέπουμε καθαρά όταν μεσολαβούν φίλτρα εγωισμού και αυτάρκειας. Η Λέκι φτιάχνει ένα σύμπαν καθαρό, γνήσιο στα αισθήματα και στις σχέσεις, ισορροπημένο ανάμεσα στην καλοσύνη και στην αυτάρκεια. Η Ζέλμα πεθαίνει και η Λουίζε της ψιθυρίζει απαλά «εσύ έπλασες τον κόσμο», για να ακούσει την αγαπημένη της γιαγιά να απαντά: «Οχι, αυτό το έκανες εσύ». Η πρόκληση όλων μας.