Αν κάποιος λαθέψει, θα νομίσει ότι είναι οι γενναίοι Σενεγαλέζοι Tirailleurs του γαλλικών αποικιακών στρατευμάτων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Κι όμως, πρόκειται για Ελληνες στρατιώτες του Β΄ Σώματος Στρατού της 5ης Μεραρχίας (διοικητής ο υποστράτηγος Ιωάννης Τριλίβας) του Ελληνικού Στρατού στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Οι στρατιώτες ανήκουν στο 43ο Σύνταγμα, είναι δηλαδή Κρήτες από την Ανατολική Κρήτη, από τους νομούς Ηρακλείου και Λασιθίου.
Βρισκόμαστε μεταξύ 14 και 16 Αυγούστου του 1921, όπου μετά τις ελληνικές νίκες στο Εσκί Σεχίρ, στην Κιουτάχεια και στο Αφιόν Καραχισάρ τον Ιούλιο, ο στρατός κινείται επιθετικά μέσω της Αλμυράς Ερήμου προς κατάληψη της Αγκυρας, το κέντρο του εθνικού τουρκικού κινήματος, των υποδομών εφοδιασμού και μηχανισμών ιδεολογικής οργάνωσης.
Ο τόπος που αποτυπώνεται στη φωτογραφία είναι ένας ελληνικός «σταθμός επιδέσεως», επί της γραμμής «των πρόσω», όπου παρέχονται βιαστικά οι πρώτες βοήθειες σε βαριά τραυματισμένους και ακρωτηριασμένους, των οποίων τα τραύματα συχνά ήταν θανάσιμα.
Το ευρύτερο θέατρο της επιχείρησης είναι το Καλέ Γκρότο, ένας βραχώδης μακρόστενος τοίχος μήκους 7 χιλιομέτρων και ύψους 1.450 μέτρων. Το έδαφος είναι ορεινό, διακεκομμένο και απολύτως άνυδρο και πετρώδες. Το πρωί ο ήλιος είναι καυτός και το βράδυ το κρύο δυνατό.
Η ελληνική επίθεση πραγματοποιείται με μονάδες του κρητικού συντάγματος, συχνά με την κάλυψη του πυροβολικού, και επί των αυχένων του βουνού υπάρχει η υποστήριξη από ικανά μικρά τμήματα ιππικού.
Οι τουρκικές θέσεις είναι ισχυρά οχυρωμένες με πολλές σειρές χαρακωμάτων, με κάλυψη πυροβολικού αλλά και πολυβόλων. Η τουρκική άμυνα είναι λυσσώδης προκειμένου να διαφυλαχθεί κλειστή η πρόσβαση προς την Αγκυρα.
Το έδαφος είναι ορεινό, διακεκομμένο και απολύτως άνυδρο και πετρώδες. Το πρωί ο ήλιος είναι καυτός και το βράδυ το κρύο δυνατό.
Τα ελληνικά τμήματα όσο έχει φως αναρριχώνται στις απότομες πλαγιές του βουνού και τη νύχτα καλύπτονται ελάχιστα στις οφρύς – πτυχές του εδάφους. Το σκάψιμο έστω πολύ ρηχών χαρακωμάτων είναι αδύνατο. Η τροφοδοσία επίσης οριακά ανύπαρκτη.
Η μάχη έλαβε τον όρο «τιτανομαχία» λόγω των συνθηκών που αντιμετώπισαν οι επιτιθέμενοι Ελληνες και λόγω της μαχητικότητας που επέδειξαν.
Κουρασμένοι έπειτα από ημέρες πορειών στην Αλμυρά Ερημο, πολλοί με αναπνευστικά προβλήματα λόγω της σκόνης της ερήμου, πεινασμένοι και διψασμένοι, ρίχτηκαν στην προσπάθεια κατάληψης των κορυφών του υψώματος. Οι 210 νεκροί, αξιωματικοί και στρατιώτες, είναι το τεκμήριο των εμμονικών επιθέσεων, σαν να αποτελούσαν ζητούμενο για τους μαχόμενους και λιγότερο για την υψηλή ηγεσία. Νεαροί αξιωματικοί των ευζωνικών μονάδων που υποστήριξαν τους Κρητικούς μιλούσαν για τσολιάδες που το ίδιο τους το αίμα τούς όπλιζε με θάρρος και τρέλα. Πέρα από τις υψηλές απώλειες, πολύ συχνά το κλέος της κάθε μάχης παρέμενε μυθικό και λόγω της προσωπικής σχέσης που οι μαχόμενοι αποκτούσαν με τη σύγκρουση.
Τελικά το ύψωμα καταλαμβάνεται, στις τελευταίες επιθέσεις συμμετέχουν και άλλα ελληνικά τμήματα. Ωστόσο η Αγκυρα, που απέχει λίγες δεκάδες χιλιόμετρα, δεν καταλαμβάνεται και οι ανισότητες στο μέτωπο κυριαρχούν. Ο ελληνικός στρατός εκστρατείας έχει ξεπεράσει τα όριά του.
Το Β΄ Σώμα Στρατού που επιτέθηκε στο Καλέ Γκρότο είχε διαβεί τον Σαγγάριο ποταμό και είχε καλύψει περπατώντας σε μερικές ημέρες τα 300 χιλιόμετρα στο απολύτως ξηρό έδαφος της Αλμυράς Ερήμου με αφόρητο καύσωνα, εκτυφλωτικό ήλιο, πηχτή σκόνη, με ελάχιστο νερό και τρόφιμα.
Παρά την τοπική επιτυχία, τις επόμενες ημέρες θα αρχίσει η αναδίπλωση του ελληνικού στρατού, έχοντας πλέον εξαντληθεί η δημιουργική πολεμική προσπάθεια των Ελλήνων στη γη της Ιωνίας. Μαζί της, σταδιακά, θα επέλθει οικονομική αδυναμία και θα καταρρεύσουν οι σχέσεις με τους Συμμάχους. Θα φανεί δηλαδή το αδιέξοδο της εκστρατείας που κανείς από την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία δεν ήθελε να δει. Στοιχείο συνήθως κυρίαρχο σε στρατούς, λαούς και κράτη που η ιδεολογία, η πολεμική προσπάθεια και η εξωτερική πολιτική καθοδηγούνται από εθνικά τραύματα και όχι από την πραγματικότητα και τη μεθοδικότητα.
* Ο κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη.