Επείγον αίτημα προς τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τον χαρακτηρισμό του κτιρίου της Ελληνικής Βιοτεχνικής Εταιρείας (η γνωστή μας Διπλάρειος Σχολή) ως διατηρητέου μνημείου κατέθεσαν την περασμένη εβδομάδα το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου για τη Βιομηχανική Κληρονομιά (TICCIH), το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η Monumenta και η ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη. Η κινητοποίηση αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων οφείλεται στην είδηση ότι το κτίριο, γνωστό για την εκπαιδευτική του χρήση και προσφορά από το 1932 σε μια κρίσιμη για το κέντρο της Αθήνας περιοχή (πλατεία Θεάτρου, πίσω ακριβώς από το δημαρχείο), θα μετατραπεί (και αυτό) σε ξενοδοχειακή μονάδα. Ας σημειωθεί ότι το σχέδιο έχει λάβει ήδη την έγκριση (από την περασμένη άνοιξη και με οριακή πλειοψηφία) της Αρχιτεκτονικής Επιτροπής της Περιφέρειας Αττικής.
Οι αιτούντες δεν αντιτίθενται στη νέα χρήση, αλλά στο μέγεθος και στην ένταση της επένδυσης· εκφράζονται, δηλαδή, φόβοι ότι ο κατακερματισμός του κτιρίου για τη δημιουργία ενός εξαιρετικά μεγάλου αριθμού κλινών σε τέσσερις αυτόνομες μονάδες διασπά τον ενιαίο χαρακτήρα και αλλοιώνει δραματικά τη λειτουργική διάταξη και την εσωτερική του εικόνα.
Η Διπλάρειος, που χτίστηκε στη θέση ενός από τα πολύ πρώτα θέατρα της πόλης (από το οποίο και πήρε το όνομά της η πλατεία) αλλά και κοντά στη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή της οδού Αθηνάς που κατεδαφίστηκε το 1955, έχει ταυτιστεί με την ιστορία της τεχνικής εκπαίδευσης στη χώρα μας και είναι προϊόν της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του Ελευθερίου Βενιζέλου. Από την πάντα σθεναρή υπερασπίστρια της νεότερης αθηναϊκής αρχιτεκτονικής ιστορίας Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη μαθαίνουμε ότι το κτίριο ανεγέρθηκε βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Αριστείδη Ηλιάδη, διπλωματούχου της Ecole Spéciale d’ Architecture του Παρισιού, όπου και διατηρούσε αρχιτεκτονικό γραφείο μέχρι το 1925, οπότε και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Αποτελεί ένα από τα πρώτα παραδείγματα της μορφολογίας του αφαιρετικού κλασικισμού, με καθαρότητα όγκων, αυστηρή μορφολογία όψεων που παραπέμπει στον μοντερνισμό, λειτουργικότητα κάτοψης, μεγάλα εξωτερικά κουφώματα που εξασφαλίζουν άπλετο φωτισμό και αερισμό στις αίθουσες διδασκαλίας. Αναπτύσσεται σε επτά επίπεδα συνολικής έκτασης περίπου 10.000 τ.μ., με μικρό εσωτερικό αίθριο, στεγασμένο με κεραμοσκεπή στέγη και μικρό δώμα, ενώ κατασκευαστικά συνιστά μία από τις πρώτες εφαρμογές του οπλισμένου σκυροδέματος στη χώρα μας.
Οι αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι δεν αντιτίθενται στη νέα χρήση, αλλά στο μέγεθος και στην ένταση της επένδυσης.
Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της σχολής υπολογίζεται ότι εκπαιδεύτηκαν περισσότεροι των 65.000 τεχνίτες πολλών ειδικοτήτων, που εργάστηκαν στη συνέχεια σε βιοτεχνίες, βιομηχανίες και στη δημόσια διοίκηση. Τα τελευταία χρόνια λειτουργούσε με το καθεστώς ιδιωτικού ΙΕΚ (αλλά πάντα με δωρεάν δίδακτρα χάρη στο κληροδότημα του Αριστείδη Διπλάρη), παρέχοντας σπουδές για τρεις ειδικότητες στους τομείς του τουρισμού και της πληροφορικής. Φέτος θα είναι η πρώτη εκπαιδευτική χρονιά που η Διπλάρειος δεν θα λειτουργήσει, εξαιτίας της αλλαγής έδρας (ο νέος χώρος αναζητείται).
Μόνο τουρισμός;
Ανακοίνωση για το θέμα εξέδωσε και το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) υποστηρίζοντας ότι η πρόταση επανάχρησης της Διπλαρείου Σχολής ως ξενοδοχείου δεν συνάδει με τον χαρακτήρα του ιστορικού αυτού κτιρίου και διασπά τον ενιαίο χαρακτήρα του: «Εξαφανίζεται το μεγάλο ελεύθερο ύψος και οι ευρείες διαστάσεις των αιθουσών, διότι κατακερματίζονται», διαβάζουμε ανάμεσα σε άλλα. Και συνεχίζει: «Τα σημαντικής μορφολογίας κλιμακοστάσια αποδυναμώνονται διά της παρεμβολής – εγκατάστασης σε αυτά ανελκυστήρων. Τα μωσαϊκά δάπεδα χάνουν την υπόστασή τους. Με την υπερεκμετάλλευση του χώρου ακυρώνεται η φιλοσοφία του σχεδιασμού των εσωτερικών χώρων του κτιρίου».
Εκτός από τα όσα πολύ σημαντικά επισημαίνουν οι αρμόδιοι φορείς, με τη μετατροπή της Διπλαρείου σε ξενοδοχείο προκύπτει κι ένα άλλο, εξίσου σοβαρό θέμα, που έχει να κάνει με τη ραγδαία αποψίλωση του κέντρου της πόλης από σημαντικές λειτουργίες, κάποτε αυτονόητες για το κέντρο μιας πόλης, και οι οποίες δεν εμπίπτουν υποχρεωτικά στον τομέα του τουρισμού.
