ΤΖΟΝ ΛΑΝΓΚΑΝ
Ο ψαράς
μτφρ.: Πάνος Τομαράς
εκδ. Αίολος, σελ. 390
Ο «Ψαράς» του Αμερικανού Τζον Λάνγκαν είναι ένα από τα πιο πρωτότυπα μυθιστορήματα τρόμου των τελευταίων χρόνων και η έκδοσή του από τον Αίολο έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς δεν είναι πολλά τα βιβλία του είδους που μεταφράζονται στα ελληνικά. Εκτός από πρωτότυπο, είναι και εξαιρετικά καλογραμμένο. Ωραία, μεστή, πλούσια πρόζα, ένα απλόχερο στυλ που δεν βιάζεται, δεν προσποιείται και δεν «λογοτεχνίζει». Ο Λάνγκαν γράφει «αργά», περιγράφει χωρίς βιασύνες και αναλύει τα πάντα, περνώντας γύρω μας μια πετονιά ή έναν κάβο, που δεν καταλαβαίνουμε πότε μας έχει σφίξει για τα καλά και μας έχει αιχμαλωτίσει στις σπείρες του. Αυτό που θα έκανε ένας καλός ψαράς, μπορούμε να υποθέσουμε.
Η δομή του βιβλίου έχει το δικό της ενδιαφέρον, καθώς η κεντρική αφήγηση σπάει στη μέση από ένα άλλο, εμβόλιμο, μυθιστόρημα, με έκταση λίγο παραπάνω από το «κανονικό» βιβλίο, στο οποίο υπάρχουν επίσης εγκιβωτισμένες αφηγήσεις και διαρκείς αναδρομές στο παρελθόν. Ομως όλα μα όλα συνδέονται απολύτως, σαν ένα παζλ πολλών κομματιών, που στο τέλος, με έναν μελαγχολικό αναστεναγμό, ανακαλύπτουμε πως ήταν πάντα ένα και μόνο.
Η κεντρική αφήγηση σπάει στη μέση από ένα άλλο, εμβόλιμο, μυθιστόρημα, με έκταση λίγο παραπάνω από το «κανονικό» βιβλίο.
Κεντρικός ήρωας είναι ο Εϊμπ, που έχει χάσει τη γυναίκα του από καρκίνο και έχει δει τον κόσμο να χάνεται κάτω από τα πόδια του. Με τον καιρό, η μόνη παρηγοριά που θα βρει θα είναι το μοναχικό ψάρεμα στα ποτάμια και στους χειμάρρους στα βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Είναι μια συνταγή που δείχνει ότι πιάνει και ένα χόμπι που θα καταλήξει σε πάθος. Κάποτε, θα αρχίσει να παίρνει για παρέα και τον συνάδελφό του Νταν, που ζει επίσης βουτηγμένος στο πένθος μετά τον χαμό της συζύγου του και των παιδιών τους. Οι δυο τους θα πηγαίνουν κάθε Σάββατο σε ένα απόμερο ποτάμι, ψαρεύοντας αμίλητοι δίπλα δίπλα, με το μυαλό παραδομένο στη μνήμη των αγαπημένων τους προσώπων.
Ολα αυτά μέχρι να μάθουν για το Ρέμα του Ολλανδού και τα μακάβρια μυστικά του. Η μεταφυσική αυτή ιστορία, που θα τους την αφηγηθεί ο ιδιοκτήτης ενός επαρχιακού εστιατορίου μια μέρα που αποκλείστηκαν εκεί από τη βροχή –και είναι αυτή η εμβόλιμη αφήγηση που λέγαμε προηγουμένως–, θα τους ταράξει και θα τους ανατριχιάσει όσο καμία άλλη δεν θα μπορούσε να το κάνει. Oπως θα ταράξει και θα ανατριχιάσει κι εμάς. Είναι μια ακόμη ιστορία για την απώλεια, ή μάλλον για ένα γαϊτανάκι από απώλειες, για το πένθος και για την αναζήτηση της λύτρωσης. Μια αναζήτηση που οδηγεί πολύ βαθιά και πολύ πολύ μακριά: σε έναν άλλο κόσμο… που όμως κρύβεται πολύ πιο κοντά στον δικό μας από όσο ίσως θα ελπίζαμε. Ας μην πάει ο νους του αναγνώστη σε καρτουνίστικους άλλους κόσμους ή τόπους σαν αυτούς του Τόλκιν. Μιλάμε για κάτι πολύ σκοτεινό εδώ πέρα, κάτι φτιαγμένο από τα πιο καλά δοκιμασμένα υλικά των εφιαλτών και του ζόφου.
Eνα σύγχρονο έπος τρόμου και ένας ύμνος στη συντροφικότητα, στη φιλία αλλά και στη μοναξιά, ο βραβευμένος με το Bram Stoker Μυθιστορήματος του 2016 «Ψαράς» είναι ταυτόχρονα και ένα βιβλίο για τη γλώσσα και τη δύναμή της, για την τέχνη, τα όνειρα, το φολκλόρ, τη μαγεία, τον χρόνο – και, ναι: και για το ψάρεμα επίσης. Μεθοδικός συνδυασμός βιβλικών αφηγήσεων, ιστοριών του Στίβεν Κινγκ (και του τρόπου με τον οποίο αφηγείται ο σπουδαίος αυτός συγγραφέας), του τρομώδους μυθικού σύμπαντος του αξεπέραστου Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ (ο αφηγητής τού βιβλίου-μέσα-στο-βιβλίο δεν λέγεται απλώς Χάουαρντ κι αυτός, αλλά, για να μην υπάρξει περίπτωση παρερμηνείας, έχει και τα χαρακτηριστικά τού Λάβκραφτ) και του «Μόμπι Ντικ» (μάλιστα θα δανειστεί από το βιβλίο του Μέλβιλ, παραλλάσσοντάς τη, και την εναρκτήρια παράγραφό του), το μυθιστόρημα αυτό είναι ένα επίτευγμα σκοτεινής φαντασίας και σίγουρα ένα από τα καλύτερα δείγματα weird fiction που έχουμε διαβάσει.
Μολονότι, δε, μιλάει πολύ για το ψάρεμα, μια απασχόληση φτιαγμένη για να περνάει την ώρα του κανείς, ο «Ψαράς» συνιστάται για βαθύ, προσεκτικό διάβασμα. Που όμως θα αποβεί πλούσιο και απολαυστικό, παρά τη σκοτεινή ατμόσφαιρα και το θέμα του βιβλίου – που είναι η διαχείριση του πένθους και τα όρια αυτής της διαχείρισης. Eξοχη η μετάφραση του Πάνου Τομαρά.
* Ο κ. Κυριάκος Αθανασιάδης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, «Μαθήματα ζωής από τον σκύλο μου», εκδ. Κλειδάριθμος.