LIONEL DUROY
Ευγενία
μτφρ. Εύα Γεωργουσοπούλου
εκδ. Πόλις, 2022, σελ. 528
Ιάσιο, 1935. Η Ευγενία Ραντουλέσκου, νεαρή φοιτήτρια, γίνεται μάρτυρας ενός σκληρού και καθοριστικού για εκείνην περιστατικού βίας, μέσα στο πανεπιστήμιο, σε αυτά τα ίδια έδρανα που κατακτάται η γνώση, που σμιλεύονται χαρακτήρες. Ο αιμόφυρτος καλεσμένος της καθηγήτριάς της είναι ο Μιχαήλ Σεμπαστιάν, Ρουμάνος συγγραφέας, Εβραίος. Το όνομά του ήταν Ιωσήφ Χέκτερ, πριν το αλλάξει σε μια προσπάθεια επιβίωσης στην ίδια την πατρίδα του που τον στιγματίζει, τον κυνηγάει, θέλει να τον εξοντώσει επειδή είναι Εβραίος.
Η Ευγενία ανοίγει το παράθυρό της και βλέπει τους γείτονές της νεκρούς στο πεζοδρόμιο, ντύνεται και πετάγεται έξω.
Eνα κύμα αντισημιτισμού, βίας και ανελέητου κατατρεγμού αρχίζει να υψώνεται στη Ρουμανία στα πρόθυρα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για να κορυφωθεί το καλοκαίρι του 1941, όταν χιλιάδες Εβραίοι του Ιασίου εξοντώνονται μαζικά με την αλάνθαστη μέθοδο που ακολούθησαν οι Γερμανοί, τα τρένα θανάτου. Οι πόρτες κλειδώνουν απ’ έξω, όλα τα μικρά παράθυρα και οι ρωγμές σφραγίζονται, οι άνθρωποι στοιβαγμένοι σαν ζώα δεν έχουν καθόλου αέρα, ούτε νερό και η ζέστη είναι αφόρητη. Πεθαίνουν, μόνο πεθαίνουν.
Η Ευγενία ανοίγει το παράθυρό της και βλέπει τους γείτονές της νεκρούς στο πεζοδρόμιο, ντύνεται και πετάγεται έξω, η πόλη της είναι σπαρμένη με πτώματα. Φίλοι, γνωστοί, ολόκληρη η κοινωνία των Εβραίων κείτεται ασάλευτη. Την αντίθεσή της στη βία και στον αντισημιτισμό, στη σθεναρή της απαξίωση στα μέλη της Σιδηράς Φρουράς που είχε αναλάβει τις εκκαθαρίσεις για να παραμείνει καθαρό, αμόλυντο και υγιές το ρουμανικό αίμα θα τη γεννήσει η στενή σχέση με την καθηγήτριά της που λειτούργησε ως μέντορας, που τη δίδαξε να συντηρεί το ήθος της και να αγωνίζεται προσηλωμένη στην απόλυτη αξία της ανθρώπινης ζωής. Μα την αμετακίνητη θέση της κατά της βίας θα τη συντηρήσει ο έρωτας.
Η Ευγενία θα ερωτευθεί τον Μιχαήλ Σεμπαστιάν και θα δημιουργήσει μια σχέση που μοιάζει να αφορά μόνο την ίδια. Θα τον αγαπήσει βαθιά, θα τον κρύψει, θα τον προστατεύσει, θα πιστέψει σε αυτόν και στο έργο του, ανενδοίαστα, απόλυτα, μάταια. Γιατί ο Μιχαήλ Σεμπαστιάν ήταν και θα παραμείνει γοητευμένος από μια άλλη γυναίκα. Μια λαμπερή ηθοποιό, γεμάτη αυτοπεποίθηση και αυτάρκεια, που θα υπάρχει γι’ αυτόν και παράλληλα για άλλους συντρόφους, δεν προσφέρει αποκλειστικότητα, πίστη. Η Ευγενία το αποδέχεται και δεν παραιτείται από τη διεκδίκησή του, μα ούτε κι εκείνος την αποδιώχνει, ενώ δεν αντιμετωπίζει τη σχέση τους ως κάτι σοβαρό και μείζον στη ζωή του. Τον ενδιαφέρει η συγγραφή. Η επίπονη συγγραφή που δεν παράγει το αποτέλεσμα που θα ήθελε, μα και που επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο από τις συνθήκες. Να κρύβεται, να μην μπορεί να δημοσιεύσει με το όνομά του, να μην έχει πόρους ζωής, να βρίσκει κλειστές τις πόρτες των εκδοτών.
Η Ευγενία με τη στάση ζωής που θα επιλέξει θα οριοθετήσει όλες τις σημαντικές σχέσεις της και την ύπαρξή της την ίδια. Πόσο επίπονο και υποδόρια καταστροφικό για τον όποιο οικογενειακό δεσμό είναι να μαθαίνεις ότι η οικογένειά σου συμμερίζεται τον διωγμό των Εβραίων, ο αδελφός σου έχει αναδειχθεί σε ηγετικό στέλεχος της Σιδηράς Φρουράς και καταντά υψηλός προστατευόμενος του Γκαίρινγκ όταν καταφεύγει στο Βερολίνο; Πόσο σκληρό είναι να νιώθεις τη σκέψη του αγαπημένου σου, στραμμένη, ακόμη κι όταν είστε οι δυο σας στο στρώμα, σε μιαν άλλη γυναίκα; Πόσο αποκαρδιωτικό είναι να βλέπεις τη χώρα σου να παραπαίει ανάμεσα στον ολοκληρωτισμό, τον αφανισμό, την υποταγή στη φρίκη, τις ανάξιες ηγεσίες;
Μέσα σε όλον αυτόν τον κυκεώνα, η Ευγενία θα προτάξει το σθένος της, την πίστη στις αξίες της, τη σιγουριά της για την κατεύθυνση που πρέπει να έχει η πυξίδα της ζωής της. Θα σταθεί όρθια, θα ενταχθεί στην αντίσταση, θα αποδεχθεί τη ματαίωση του έρωτα, και όταν ο αγαπημένος της θα γίνει ένας άδοξα χαμένος νεκρός, θα καταγράψει τη ζωή της στα χρόνια του πολέμου και θα μας την παραδώσει με τη γραφή του Ντυρουά. Γραφή μεγάλης έντασης, ανατριχιαστικών περιγραφών και μια ειλικρινής, αφτιασίδωτη αποτύπωση χαρακτήρων, όπου το κακό μοιάζει να κυριαρχεί και να δοκιμάζει συθέμελα ανθρώπους, σχέσεις, συνειδήσεις. Ιστορικά γεγονότα, πραγματικά συμβάντα και μαρτυρίες αλληλοπεριχωρούνται με τη μυθιστορηματική πλοκή και δημιουργούν σελίδες γεμάτες τραγικότητα και σπαραγμό. Μα επιτρέπουν παράλληλα μέσα από την αναζήτηση των αμετακίνητων αξιών, της συνέπειας και της ηθικής μια αισιοδοξία αχνή, μα υπαρκτή, στέρεη. Μας υπόσχεται τούτο το βιβλίο ότι πάντα θα υπάρχει έστω μία και μόνη Ευγενία, μια κιβωτός που θα φυλάσσει και θα παραδίδει το ακέραιο.