Εδώ και χρόνια ο Κώστας Μαυρουδής υπηρετεί μια σύντομη πεζογραφική φόρμα αξιοθαύμαστης πυκνότητας (βλ. «Με εισιτήριο επιστροφής», «Οι Κουρτίνες του Γκαριμπάλντι» και «Στενογραφία»). Τα πεζά αυτά κείμενα έχουν κάτι υβριδικό: αφηγήματα της flash-fiction, εξομολόγηση, ταξιδιωτικά, δοκίμια, ημερολόγια – όλα συνδυάζουν έντεχνα διαφορετικά είδη γραφής με καίριες αναφορές σε απόκρυφες πτυχές του πολιτισμού: μικρο-λεπτομέρειες που φωτίζουν όμως μια μεγαλύτερη εικόνα. Η νέα συλλογή του με τίτλο «Το αλάτι του Bad Ischl» κυκλοφορεί εντός των ημερών από τις εκδόσεις Κίχλη και εμείς σήμερα προδημοσιεύουμε ένα ενδεικτικό απόσπασμα.
Η. Μ.
«Ο ερωτισμός, ο ύπνος (καταγέλαστη σπατάλη χρόνου) και η διατροφή παγιδεύουν με δουλείες και επαχθείς απαιτήσεις».
Εχω μιλήσει και άλλοτε για το συγκεκριμένο πρόσωπο. Από τα χρόνια της παραμονής του στην Εσπερία, τη σχέση του με τον κόσμο καθόρισε η εγκράτεια και οι αρχές μιας αλλόκοτης, έξω από δόγματα, ασκητικής. Είχε εντυπωσιαστεί όταν κάποτε διάβασε ότι ο Αγιος Φραγκίσκος πέρασε μιαν ολόκληρη εβδομάδα πίνοντας νερό και ακούγοντας έναν τζίτζικα, ή ότι ο Δον Κιχώτης βεβαίωσε τον ιπποκόμο του πως «είναι τιμή για τους πλανόδιους ιππότες να μη φάνε για έναν μήνα και, όταν τρώνε, το γεύμα τους να είναι ό,τι πιο ταπεινό και πρόχειρο βρουν». Είχε αρχίσει πολύ νωρίς να εκδηλώνει επιφυλάξεις για το σώμα, το οποίο ο ερωτισμός, ο ύπνος (καταγέλαστη σπατάλη χρόνου) και η διατροφή παγιδεύουν με δουλείες και επαχθείς απαιτήσεις. Μικρός έβρισκε αστεία την κίνηση δύο σαγονιών που ανοιγοκλείνουν επί ώρες, αλλά χρειάστηκαν χρόνια για να γίνει η παιδική θυμηδία ένσταση, ειδικά απέναντι στη συνέχειά της, τη διαδικασία του πεπτικού. Το «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος» δεχόταν μια ταπεινωτική ήττα. Αυτό που άρχιζε με ένα καρότσι του σούπερ μάρκετ και κατέληγε στο τραπέζι ήταν το προοίμιο ενός σκανδάλου. «Κάθε γεύμα», έγραψε, «είναι μια ασέλγεια που καταλήγει σε εγκυμοσύνη, κι αυτή, στη συνέχεια, σ’ έναν ανομολόγητο τοκετό. Επικαλούμαστε διαρκώς την αλήθεια, αλλά βλέπουμε σαν ξένοι τους κανόνες της φυσιολογίας μας, νιώθουμε (και είμαστε) υπαρξιακά και αισθητικά όμηροι». Οπως οι ήρωες του Μπουνιουέλ (Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας) που αφοδεύουν ενώπιοι ενωπίοις αλλά τρώνε έχοντας αποσυρθεί κατά μόνας, έβρισκε άκομψο το γεύμα σε κοινή θέα. «Δεν ξέρω αν ο Μπάυρον λιμοκτονούσε θέλοντας να συντηρήσει την κομψότητά του (έτρωγε ημερησίως τρεις φρυγανιές και έπινε λίγο τσάι) ή αν πράγματι αποστρεφόταν τη διαδικασία της σίτισης. “Ποτέ δεν πρέπει να τρώει δημοσίως μια γυναίκα” (“A woman should never be seen eating…”), έγραψε, πιθανόν σαν εξελιγμένη αντίληψη εκείνου που είχε ρωτήσει, παιδί ακόμα, τη μητέρα του: “Γιατί τρώτε τόσο πολύ;”».
Ο πολιτισμός είναι μια σειρά διευθετήσεων των λειτουργιών μας. Στο θέατρο της Επιδαύρου –γιγαντιαίο ηχείο– δυσανασχετούσε με τους θορύβους της κοιλιάς του, και ανάλογα αντέδρασε κάποτε, όταν η γραμματέας του τον είδε με τον νυχοκόπτη εν χρήσει. Σαν να έκανε κάτι ελάχιστα έλλογο, ή σαν να ενσάρκωνε την ντροπή του Πλωτίνου για το σώμα του, ψέλλισε με χαμηλωμένα μάτια: «…και, παρ’ όλα αυτά, παριστάνουμε τους δημιουργούς!». Ωστόσο υπήρχαν εικόνες γευμάτων που αποκάλυπταν πλευρές με ηθικό (ή αξιοσημείωτα κομψό) χαρακτήρα. Ενα καλοκαίρι στον Αθω πρόσεξε τον μοναχό Αθανάσιο που έτρωγε και μελετούσε πατερικά κείμενα, απομακρύνοντας, είναι βέβαιο, την ανάρμοστη τέρψη. Θυμόταν παλιούς γνωστούς να εκδηλώνουν ένα είδος ευλάβειας για το ψωμί, και τον εντυπωσίαζε η συνήθεια ενός φίλου (1946-2019) ο οποίος, μετά το γεύμα, ράμφιζε με το δάχτυλο τα ψίχουλα στο τραπέζι και τα έφερνε στο στόμα του. Στα απομνημονεύματα ενός Αυστραλού στρατιώτη είχε διαβάσει ότι, κατά της μάχη της Καλλίπολης (1916), τα χαρακώματα των αντιπάλων ήταν τόσο κοντά, που οι εμπόλεμοι καταλάβαιναν όχι μόνο τι μαγείρευε ο εχθρός, αλλά ακόμη και ποια καρυκεύματα (γνώριμα και αναπολητικά) χρησιμοποιούνταν. Συναντούσε συχνά –κάποτε μάλιστα τις κατέγραφε– διακριτικές εικόνες τραπεζιών: «Μέσα στα χωριάτικα καλάθια, τα ψωμιά ήταν ξαπλωμένα όπως τα μωρά στις κούνιες τους», ή «Τα μαύρα μαργαριταράκια απ’ το χαβιάρι κολυμπούσαν στο κρυστάλλινο μπολ κυκλωμένα από μισοφέγγαρα λεμονιού». Σε μια σελίδα του Γιόζεφ Ροτ αιφνιδιάστηκε το ίδιο: η «μυρωδιά του πρωινού καφέ (στο Café Magerl της Βιέννης) ήταν ένα δεύτερο πρωί μέσα στο πρωί». Σ’ αυτή την κατηγορία θα κατέτασσε και το επεισόδιο με τον μοναχό Dom Perignon (1638-1715), όταν σε ένα κελά-ρι του αββαείου, έχοντας ολοκληρώσει τις κοπιώδεις δοκιμές για την παραγωγή αφρώδους οίνου, ακούστηκε να φωνάζει έξαλλα: «Αδελφοί, ελάτε γρήγορα, πίνω αστέρια».