Αμερική, 1962. Η λίστα με όσα δεν μπορούσαν, βάσει νόμου, να κάνουν οι γυναίκες ήταν δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με αυτά που τους επιτρέπονταν. Δεν μπορούσαν να ανοίξουν λογαριασμούς, να αιτηθούν έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας στο όνομά τους, να ψηφίσουν με το πατρικό τους όνομα αν ήταν παντρεμένες, να αποφασίσουν για τη ζωή και το σώμα τους, να ασκήσουν το επάγγελμα του δικηγόρου. Και να, που μια ξανθιά, ψηλόλιγνη από το Ουισκόνσιν μοιάζει να βγάζει γλώσσα στους περιορισμούς. Το 1962, η Barbie αποκτά το πρώτο της σπίτι και μάλιστα αρκετά χιλιόμετρα μακριά από τη γενέτειρά της.
Το «Barbie Dreamhouse. An Architectural Survey» (152 σελ.), σε επιμέλεια του αρχιτεκτονικού περιοδικού Pin Up, παρακολουθεί μέσα από φωτογραφίες, αρχιτεκτονικά σχέδια, κατόψεις και συνεντεύξεις από designers και ιστορικούς, τις διαρκείς μετακομίσεις της κούκλας, στα 60 αυτά χρόνια. Κάθε διαμέρισμα, ράντσο, μεζονέτα και πύργος της Mattel αντανακλά τις κοινωνικές επιταγές που ίσχυαν σε κάθε εποχή αλλά και τις εξελίξεις στην αρχιτεκτονική και στο design.
Η αρχή
«Η πρώτη κατοικία της Barbie μπορεί να εκληφθεί ως μια δήλωση ανεξαρτησίας», αναφέρουν οι Φέλιξ Μπούριτερ και Γουίτνι Μάλετ.
Από τη βικτωριανή εποχή και μέχρι τις αρχές του ’60, όλα τα κουκλόσπιτα απευθύνονταν στην πυρηνική οικογένεια, όμως η Barbie είναι σινγκλ και ο προσωπικός της χώρος είναι αυτός μιας απελευθερωμένης, νέας γυναίκας. «H ιδέα της εργένικης ζωής ως μοντέλου κατοίκησης δεν έχει ερευνηθεί αρκετά στην αρχιτεκτονική», σχολιάζει η Μπεατρίζ Κολομίνα, επιμελήτρια, θεωρητικός και καθηγήτρια Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Συμβαδίζει, ωστόσο, με το μοντέρνο κίνημα, με τον Λε Κορμπιζιέ και τον Πιερ Ζανρέ να σχεδιάζουν ήδη από το 1925 μια πρότυπη κατοικία που αντλούσε την έμπνευσή της από κελιά μοναχών. Ακολούθησαν κι άλλοι, όπως οι Λούντβιχ Μις φαν ντερ Ρόε, Ρίτσαρντ Νόιτρα, Αϊλίν Γκρέι.
H πρώτη κατοικία της κούκλας της Μattel, κατασκευασμένη εξ ολοκλήρου από χαρτόνι και αναδιπλούμενη, έχει, όταν είναι κλειστή, το μέγεθος μιας τυπικής τσάντας γιατρού. Με μια κίνηση, «διεισδύουμε» στον ιδιωτικό της χώρο. Ο συμβολισμός πίσω από τον σχεδιασμό είναι ξεκάθαρος, σύμφωνα με τους Φέλιξ Μπούριτερ και Γουίτνι Μάλετ, συγγραφείς της εντυπωσιακής έκδοσης. Τη χρονιά εκείνη οι Αμερικανοί βλέπουν για πρώτη φορά το εσωτερικό του Λευκού Οίκου, χάρη σε μια τηλεοπτική εκπομπή που παρουσίαζε την ανακαίνιση που είχε επιχειρήσει το προεδρικό ζεύγος των Κένεντι. H έννοια του ιδιωτικού χώρου γίνεται αμέσως πιο ρευστή. «Η πρώτη κατοικία της Barbie μπορεί να εκληφθεί ως μια δήλωση ανεξαρτησίας», συνεχίζουν. To ροζ απουσιάζει εντελώς, το σπίτι έχει μεγάλη ντουλάπα, πολλά βιβλία στα ράφια, σημαιάκια κρεμασμένα στους τοίχους από την ομάδα του κολεγίου της (η Barbie έχει πτυχίο πανεπιστημίου) και έπιπλα σε καθαρές γραμμές που παραπέμπουν στην αισθητική της Φλόρενς Νολ ή των Τσαρλς και Ρέι Ιμς (το φοβερό ζευγάρι του βιομηχανικού design είχε, μάλιστα, σχεδιάσει ένα κουκλόσπιτο το 1959 που δεν διέφερε πολύ από αυτό της Mattel).
Το σπίτι της Barbie έχει, επίσης, σε αυτήν την έκδοση και σε αρκετές από τις επόμενες, ένα μονό, στενό κρεβάτι. O Ken υπάρχει στη ζωή της διάσημης ξανθιάς, από το 1961, η φωτογραφία του κοσμεί τη βιβλιοθήκη της, είναι όμως περισσότερο από σαφές ότι ο γοητευτικός νεαρός κοιμάται αλλού τα βράδια. Σε τι άλλο διαφέρει αυτό το ονειρικό σπίτι; Τι είναι αυτό που το καθιστά τόσο επαναστατικό στη σύλληψη και στον σχεδιασμό του; Ποια απουσία είναι αυτή που θεωρείται ότι θα οδηγήσει σε μια μακρά περίοδο μεγάλων κοινωνικών αλλαγών; Δεν διαθέτει κουζίνα. Σε όλα τα κουκλόσπιτα η κουζίνα είναι πάντα ιδιαίτερα φροντισμένη, με πολλές λεπτομέρειες και χρώματα ώστε να είναι ελκυστική για τα μικρά κοριτσάκια. Πρέπει να μπουν στο πνεύμα και να υιοθετήσουν από νωρίς τις συνήθειες της καλής νοικοκυράς. Η Barbie όμως είναι δραστήρια. Είναι γιατρός, αρχιτέκτονας, πιλότος, αθλήτρια στους Ολυμπιακούς, αστροναύτης. Δεν έχει χρόνο για να σκύβει πάνω από βιβλία μαγειρικής.
Η οπισθοδρόμηση των ’90s και το bohemian chic της νέας εποχής
Στα μέσα των ’70s το δωμάτιο της κουζίνας προστίθεται. Η Barbie έχει επιλογή, μπορεί να μαγειρέψει αν θέλει, μπορεί να κάνει ό,τι βάλει στο μυαλό της. Η νέα της κατοικία αποτελεί ένα φόρο τιμής στο Dom-Ino, το κατασκευαστικό αρθρωτό σύστημα που εμπνεύστηκε ο Λε Κορμπιζιέ το 1914 ως μια πιθανή λύση για την κατοίκηση των πόλεων μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οσον αφορά το interior design, ωστόσο, η τριώροφη κατοικία με τους έξι διακριτούς χώρους και την πισίνα απηχεί πλήρως την εποχή της. Ψυχεδελικά ροζ και πορτοκαλιά patterns στα πατώματα συνδυάζονται με ένα πικάπ που θα μπορούσε να είχε σχεδιάσει ο Ντίτερ Ραμς και καθίσματα που φέρνουν στον νου την καρέκλα «Cesca» του Oύγγρου μοντερνιστή αρχιτέκτονα Μαρσέλ Μπρόιερ αλλά και αυτήν του Βέρνερ Πάντον από πολυπροπυλένιο.
Αποχαιρετώντας τη δεκαετία (1979), η Barbie κάνει ακόμη μία μετακόμιση, επιστρέφοντας πια σε πιο χαμηλά ύψη δόμησης. Το σπίτι της θυμίζει πλέον μια τυπική, αμερικανική διώροφη κατοικία, με στέγη από κεραμίδια. Οι εκτυπωμένες ταπετσαρίες που υπαινίσσονταν τη χρήση κάθε χώρου έχουν εκλείψει. Η έννοια των χώρων και των επίπλων που προσαρμόζονται σε κάθε ανάγκη, και για την οποία πρώτοι μίλησαν οι Τζορτζ Νέλσον και Χένρι Ράιτ στο επιδραστικό βιβλίο τους του 1945 «Tomorrow’s House», εδώ βρίσκει απόλυτη εφαρμογή. Η επιρροή που έχει ο κόσμος της Barbie στην ποπ κουλτούρα είναι, επίσης, εμφανής. Η δημιουργική ομάδα της Mattel δεν αντιγράφει απλώς τάσεις, αλλά τις υπαγορεύει. Παράδειγμα; Στην εξοχική κατοικία της Κρις Μονρόε στο Μαλιμπού, από τους δημοφιλείς «Αγγέλους του Τσάρλι», θα μπορούσε να μένει και η ίδια η Βarbie. Οι δύο κατοικίες είναι σοκαριστικά όμοιες.
Είμαστε στο 1990 και η Barbie απολαμβάνει το γκλάμουρ σε όλο του το μεγαλείο. Εχει τακτοποιήσει την πλούσια γκαρνταρόμπα της στο «Magical Mansion», ένα αρχοντικό με βικτωριανά αρχιτεκτονικά στοιχεία, βουτηγμένο στο ροζ –εσωτερικά και εξωτερικά– και ξεκουράζεται σε καναπέδες με φλοράλ μαξιλάρια (σαφής η επιρροή από τη Λόρα Ασλεϊ αλλά και το Ralph Lauren Home). Αβάσταχτα γλυκερό, το συγκεκριμένο οίκημα είναι αυτό που «χτυπάει» ακόμη και σήμερα τα υψηλότερα ποσά στις δημοπρασίες, με μια μέση τιμή να αγγίζει τις 4.000 δολάρια.
Εξίσου αποκαρδιωτικό, σε σχέση με τη δυνατή του εκκίνηση, είναι και το κάστρο στο οποίο βρίσκουμε την 41χρονη πλέον Barbie στο γύρισμα του αιώνα. Θα περίμενε κανείς μέχρι τώρα να έχει υιοθετήσει την αρχή της αφαίρεσης τόσο στις ενδυματολογικές επιλογές της όσο και στον χώρο της. Η κατοικία της θυμίζει αρχοντικό του 19ου αιώνα, δεν έχει τηλεόραση ή υπολογιστή, και η επίπλωση –με εξαίρεση την «Ghost chair» του Φίλιπ Σταρκ– είναι μάλλον παλιομοδίτικη. Είναι όμως σημαντική αυτή η κατοικία του 2000 και μνημονεύεται συχνά από τους συλλέκτες στις κουβέντες τους, γιατί για πρώτη φορά στον δεύτερο όροφο βλέπουμε ένα διπλό κρεβάτι με ουρανό και στο πλάι μια παιδική κούνια. Θα αποκτήσει η Barbie μωρό; Οχι, η κούνια βρίσκεται εκεί για να βολέψει το νήπιο της αδελφής της όταν την επισκέπτεται.
«Το 2010 το ερώτημα ήταν επιτακτικό: Πώς επιστρέφουμε στον μοντερνισμό; Πώς θα επαναφέρουμε τις καθαρές γραμμές, αντλώντας από το design που υπήρχε στον πραγματικό κόσμο, αποβάλλοντας υπερβολικά ή πολύ θηλυκά στοιχεία που συναντούσαμε σε παλαιότερες εκδοχές του Dreamhouse;», εξηγεί η Κιμ Καλμόν, ηγετικός στέλεχος στο τμήμα design της Μattel.
Στην εκδοχή του 2021, η Barbie φαίνεται να έχει αφήσει πίσω της το βαρετό παρελθόν της. Εχει αποχωριστεί τα σερβίτσια με τις χρυσές λεπτομέρειες, συμβουλεύεται το TikΤok και το Instagram για τη διακόσμηση του ιδιωτικού χώρου της, το σπίτι της είναι γεμάτο με ακριβά designer pieces. Το ασανσέρ της, επίσης, χωράει το αναπηρικό της αμαξίδιο, η νέα εποχή δεν ανέχεται αποκλεισμούς. Είναι φανερό, ακόμα από τη διαρρύθμιση, ότι εδώ δουλεύει, γυμνάζεται αλλά και διασκεδάζει (οι αναφορές στους νέους κώδικες διαβίωσης που επέβαλε η πανδημία), και πλέον έχει ασπαστεί το bohemian chic ως το στυλ που της ταιριάζει. Καμιά φορά πρέπει να περάσεις τα 60 για να βρεις τον εαυτό σου.
www.mattelcreations.com
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr