Γιατί την πλήρωσε μόνο το ΠΑΣΟΚ και όχι η Ν.Δ. ή ο ΣΥΡΙΖΑ με τα δικά τους μνημόνια; Ποιοι πλήρωσαν ακριβά το «λεφτά υπάρχουν»; Ποιοι πριμοδότησαν και ποιοι ήταν τα θύματα της βίας και του λαϊκισμού; Θα μπορούσαν τα πράγματα να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία προσπαθεί να δώσει απάντηση ο δημοσιογράφος Παντελής Καψής στο βιβλίο του «Η πτώση. 2011, το έτος μηδέν της Κεντροαριστεράς».
Πρόκειται για το συναρπαστικό χρονικό μιας πολιτικής -και εθνικής- έκπτωσης, που κυκλοφορεί στις 9 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Σε αυτό, ο βετεράνος, αλλά όχι απόμαχος, δημοσιογράφος περιγράφει εκ των έσω την ίντριγκα και το παρασκήνιο όλων όσα έτρεχαν στο ΠΑΣΟΚ και στη χώρα, έτσι όπως τα έζησε ως διευθυντής των «Νέων».
Η αφήγηση εκκινεί από το 2007, καθώς εκεί βλέπει την αρχή του τέλους, για να κορυφωθεί στο ταραγμένο 2011.
Το βιβλίο θα παρουσιαστεί τη Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου στο Public Cafe Συντάγματος, στις 8.30 μ.μ.
Θα μιλήσουν οι Γιάννης Βούλγαρης, Αννα Διαμαντοπούλου, Σταύρος Θεοδωράκης και ο διευθυντής της «Κ», Αλέξης Παπαχελάς. Συντονίζει η δημοσιογράφος Φώφη Γιωτάκη.
Ενδεικτικά αποσπάσματα προδημοσιεύουμε στη συνέχεια.
Η. Μ.
Προδημοσίευση
Από το γραφείο μου στην εφημερίδα έφευγα συνήθως μετά τις 11. Εκείνο το βράδυ, ωστόσο, έφυγα αρκετά νωρίτερα. Ηταν ημέρα Champions League για τον Παναθηναϊκό και μια παρέα με γονείς φίλων του γιου μου, μαζί με τα παιδιά μας, θα πηγαίναμε μετά το γήπεδο για φαγητό σε γνωστό μακαρονάδικο του Ψυχικού. Στην παρέα ήταν δύο δημοσιογράφοι από το επιτελείο του Μέγκα και του Βήματος κι ένας στενός συνεργάτης του Βαγγέλη Βενιζέλου, όλοι καλοί φίλοι. (…)
Ημασταν λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές του 2007, και η επανεκλογή του Καραμανλή θεωρείτο σίγουρη. Περίμενα μια ζωηρή πολιτική συζήτηση, αλλά αυτό που ακολούθησε με έκανε να πέσω από τα σύννεφα. Μου ανέπτυξαν με λεπτομέρειες, οι οποίες αργότερα αποδείχθηκαν απόλυτα ακριβείς, ένα καλά οργανωμένο πραξικόπημα για να αναλάβει αρχηγός του ΠΑΣΟΚ ο Βενιζέλος.
Ολα θα γίνονταν το ίδιο το βράδυ των εκλογών ώστε να μην προλάβει να αντιδράσει ο Γιώργος. Προεξοφλούσαν την επιτυχία, καθώς, όπως υποστήριζαν, ο Βενιζέλος είχε εξασφαλίσει τη στήριξη του καναλιού, των εκδοτών, του Χρήστου Λαμπράκη και του Γιώργου Μπόμπολα, ενώ στο εγχείρημα ήταν μέσα και ο Κώστας Σημίτης.
Πρέπει να ομολογήσω ότι αισθάνθηκα πολύ άσχημα. Σαν να εξυφαινόταν μια συνωμοσία που με αφορούσε άμεσα, ως διευθυντή των Νέων, καθώς προεξοφλούσε και τη στάση της εφημερίδας μου, πίσω από την πλάτη μου. (…)
Οσο είχα ζήσει την εφημερίδα ως αρχισυντάκτης του πολιτικού τμήματος με διευθυντή τον Λέοντα Καραπαναγιώτη, κι αργότερα ως διευθυντής, ποτέ δεν είχα αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση.
Το «Συγκρότημα» είχε τη φήμη ότι ανέβαζε και κατέβαζε κυβερνήσεις, η πραγματικότητα ωστόσο, με βάση τη δική μου εμπειρία, ήταν πολύ διαφορετική. Είχαμε συνείδηση της πολιτικής δύναμης και της βαρύτητας που είχαν ένας πρωτοσέλιδος τίτλος, ένα επικριτικό άρθρο ή ένα ρεπορτάζ. Δεν θεωρούσαμε, ωστόσο, ότι ήταν δική μας δουλειά να υπαγορεύουμε τις εξελίξεις. (…)
Η πρώτη μου αντίδραση ήταν να αρχίσω να σκέφτομαι τρόπους να κρατήσω έξω από αυτή την ιστορία Τα Νέα. Δευτέρα πρωί, αμέσως μετά τις εκλογές, κι αφού ο Βενιζέλος είχε εμφανιστεί στο Ζάππειο ζητώντας παραίτηση Γιώργου, ζήτησα να δω τον Λαμπράκη. (…) Πήγαινε στο γραφείο του πολύ νωρίς, πριν φτάσουν τα υπόλοιπα στελέχη του Βήματος, φρόντισα λοιπόν να ανέβω όταν ήξερα ότι θα είναι μόνος.
Αρχισα να κάνω μια πολιτική εισήγηση και να επιχειρηματολογώ γιατί Τα Νέα, ως «εφημερίδα όλης της παράταξης», θα έπρεπε να μείνουν έξω από την αντιπαράθεση και να μην πάρουν το μέρος κανενός υποψηφίου. «Πολύ καλά, κύριε Καψή» με διέκοψε σε μάλλον ψυχρό τόνο. «Τα Νέα μπορεί να κρατήσουν αυτή τη στάση, το Βήμα είναι άλλο θέμα». Ετσι κι έγινε, τα Νέα κράτησαν πολιτική ίσων αποστάσεων, αν και τελικά δεν ξέρω πόσο αποφύγαμε την κριτική. Με την υπερέκθεση του Βήματος, μας πήρε και εμάς η μπάλα. (…)
Θα μπορούσαν τα πράγματα να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά; Γιατί την πλήρωσε μόνο το ΠΑΣΟΚ και όχι η Ν.Δ. ή ο ΣΥΡΙΖΑ με τα δικά τους μνημόνια;
Οι τέσσερις
Σημίτης, Βενιζέλος, Λαμπράκης, Μπόμπολας, η συνύπαρξή τους στην ίδια πλευρά της εσωκομματικής αντιπαράθεσης θέλει προφανώς μια εξήγηση. (…) Ο καθένας πάντως είχε και τους δικούς του ξεχωριστούς λόγους.
Για τον Γιώργο Μπόμπολα η ήττα του Καραμανλή είχε κατά κάποιο τρόπο και υπαρξιακό χαρακτήρα. Δεν είχε λησμονήσει την αποτυχημένη τελικά προσπάθεια να τον εκπαραθυρώσει από τα μέσα ενημέρωσης. (…)
Δεν ίσχυε το ίδιο για τον Χρήστο Λαμπράκη. Δεν είχε κάποιο ανάλογο κίνητρο. Παρά τις αρχικές απειλές, η κυβέρνηση Καραμανλή δεν είχε τολμήσει να συγκρουστεί ανοιχτά μαζί του, ιδίως σε σχέση με το έργο της ζωής του, το Μέγαρο Μουσικής. Οι σχέσεις θα μπορούσαν να περιγραφούν με τη φράση «μακριά κι αγαπημένοι». (…)
Οσο για τον Σημίτη, ήδη από την προεκλογική περίοδο του 2004 είχε ενοχληθεί που ο Γιώργος είχε αποστασιοποιηθεί και δεν είχε υπερασπιστεί το έργο της κυβέρνησής του.
Ο Βενιζέλος, τέλος, είχε πάντα τη φιλοδοξία να γίνει αρχηγός, πίστευε μάλιστα ότι το δικαιούτο, ποτέ δεν έδειξε να τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση στις ικανότητες του Γιώργου. (…)
Αυτή η οιονεί συμμαχία των τεσσάρων αποτελούσε από μόνη της ένα σοβαρό πρόβλημα για την υποψηφιότητα Βενιζέλου. (…) Σε αυτό το πρόβλημα προστέθηκαν και άλλα λάθη τακτικής. Η ανακοίνωση της υποψηφιότητας του Βενιζέλου το ίδιο το βράδυ της ήττας ήταν μια αψυχολόγητη πράξη. Ακόμα χειρότερα όμως, το Βήμα κυκλοφόρησε την επόμενη ημέρα με τον τίτλο «Παραιτηθείτε, κύριε πρόεδρε». Ηταν μια επίδειξη αλαζονείας αλλά και μια πρωτοφανής παρέμβαση στα εσωτερικά ενός κόμματος, η οποία είχε βέβαια τα αντίθετα αποτελέσματα. Αποδείχθηκε καθοριστική.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή η πιθανότητα παραίτησης του Γιώργου ήταν υπαρκτή. Αποτελούσε αντικείμενο συζήτησης στον στενό κύκλο των δικών του ανθρώπων. Μετά την επίθεση του Βήματος, όμως, η παραίτησή του θα ισοδυναμούσε με εξευτελισμό. Αλλωστε το Βήμα τού επέτρεπε πια να χτίσει την προεκλογική του εκστρατεία γύρω από αυτήν την επίθεση. Θα έδινε τη μάχη ενάντια σε όσους ήθελαν να αλώσουν το κόμμα. Η υποψηφιότητά του απέκτησε νόημα και μάλιστα τέτοιο που άγγιζε τις ευαισθησίες της βάσης. Η αλλαγή τόνου στην καμπάνια του Γιώργου, αλλά και στην προσωπική του εικόνα έγινε εμφανής σχεδόν αμέσως. (…)
Λίγες ημέρες μετά το πρωτοσέλιδο του Βήματος, είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω τον βαθμό εμπλοκής του στη διαδικασία. Με πήρε τηλέφωνο θορυβημένη η Αννα Διαμαντοπούλου, η οποία σκεφτόταν να θέσει και αυτή υποψηφιότητα. Μου είπε πως ένα διευθυντικό στέλεχος του Βήματος, ούτε λίγο ούτε πολύ, την είχε απειλήσει ότι, αν το έκανε, ο ΔΟΛ θα την κατέστρεφε. Την άκουσα εμβρόντητος και τη διαβεβαίωσα πως ούτε ο ΔΟΛ λειτουργούσε έτσι, ούτε υπήρχε τέτοια «οδηγία», ούτε φυσικά τα Νέα επρόκειτο ποτέ να της επιτεθούν για έναν τέτοιο λόγο. Δεν γνωρίζω αν το τηλεφώνημα έγινε με εξουσιοδότηση Λαμπράκη ή ήταν πρωτοβουλία του στελέχους. Προσωπικά πιστεύω το δεύτερο, δεν ταιριάζει στην εικόνα που έχω για τον Λαμπράκη.
Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας συναντήθηκα, μετά από τηλεφώνημά του, και με τον Βαγγέλη Βενιζέλο. Βρεθήκαμε στο καφενείο του Χίλτον στο ισόγειο και μου ζήτησε να στηρίξουμε την υποψηφιότητά του. Εγώ δεν ξεχνάω τους φίλους μου, ήταν το νόημα των λόγων του. Εξήγησα ότι τα Νέα θα παρέμεναν ουδέτερα σε αυτή την αντιπαράθεση.
Το ίδιο είπα και στον Κώστα Σημίτη που με πήρε στο τηλέφωνο. Η δική του προσέγγιση ήταν διαφορετική. Το ένα άλογο είναι κουτσό, μου είπε, ίσως όχι με αυτά ακριβώς τα λόγια, το άλλο στραβό, σημασία έχει ποιο θα μας πάει στη βρύση.
Δεν είχα την παραμικρή επικοινωνία με τον Παπανδρέου. Γενικά δεν μου άρεσε να τηλεφωνώ σε πολιτικούς παρά μόνο όταν ήταν απόλυτη ανάγκη. (…)
Ηταν πρωί της 20ής Σεπτεμβρίου 2007 και ο Βαγγέλης Βενιζέλος έφτασε στα γραφεία του ΠΑΣΟΚ για να πάρει μέρος στη συνεδρίαση του Εκτελεστικού Γραφείου. Στον δρόμο ήταν συγκεντρωμένοι δημοσιογράφοι, τηλεοπτικά συνεργεία, μέλη του κόμματος, αλλά και περίεργοι, όταν ξαφνικά ένας άνδρας πετάχτηκε από το πλήθος και έχυσε ένα ποτήρι καφέ πάνω στον υποψήφιο. Ηταν ένα άτομο με διαταραγμένη προσωπικότητα, γνωστός στην αστυνομία, καθώς στο παρελθόν είχε πετάξει μπογιές εναντίον του προέδρου Κωστή Στεφανόπουλου, αλλά και αυγά σε μνημόσυνο του Ανδρέα Παπανδρέου. Αυτό φυσικά δεν ήταν γνωστό εκείνη τη στιγμή κι ο Βενιζέλος έκανε μια σκληρή δήλωση για κάποιους οι οποίοι ήθελαν να επιστρέψουν τον πολιτικό πολιτισμό «στον μεσαίωνα». Πρόσθεσε ωστόσο ότι, «ως μελλοντικός ηγέτης όλης της παράταξης, συγχωρώ» όσους γίνονται «καθοδηγούμενα όργανα σε μια αθλιότητα».
Η δήλωση έπαιξε στα κανάλια κι ερμηνεύτηκε ως αλαζονική, ιδίως υπό το φως όσων έγιναν αργότερα γνωστά για το ποιόν του δράστη. Ηταν ένα τυχαίο γεγονός, το οποίο ωστόσο από μια ειρωνεία της τύχης, συμπύκνωνε την καρδιά ίσως του προβλήματος της προεκλογικής εκστρατείας του Βενιζέλου. Την εντύπωση δηλαδή ότι πίστευε πως είχε ήδη κερδίσει την αρχηγία. Είχε συμβάλει σε αυτό και το γεγονός ότι έσπευσε το ίδιο το βράδυ των εκλογών να ανακοινώσει από το Ζάππειο την υποψηφιότητά του. Την ώρα που οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ πενθούσαν, αυτός έμοιαζε να περίμενε και να επιθυμούσε την ήττα για να ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες του. (…)
Η ιδιαιτερότητα της εκλογικής αναμέτρησης στο ΠΑΣΟΚ φάνηκε και στις δημοσκοπήσεις. Οι πρώτες που είδαν το φως λίγες ημέρες μετά την εκλογική ήττα στις εθνικές εκλογές, έδιναν συντριπτικό προβάδισμα στον Βενιζέλο. Η εικόνα όμως, όσο περνούσε ο χρόνος, άλλαζε υπέρ του Παπανδρέου. (…)
Σε δημοσκόπηση της MRB, τον Οκτώβριο, προηγείτο με 42,6%, έναντι 31,5% του Γιώργου. Οταν όμως το ερώτημα απευθυνόταν σε αυτούς που θα πήγαιναν να ψηφίσουν, τότε ο Γιώργος προηγείτο με 50,5% έναντι 43,7% του Βενιζέλου. Ανάλογα αποτελέσματα είχαν και άλλες δημοσκοπήσεις. Τελικά ο Γιώργος επικράτησε με ακόμα μεγαλύτερη διαφορά παίρνοντας το 55,5% των ψήφων, έναντι του 38,5% του Βενιζέλου.