Η «συνθετική εποχή» της γραφής

Η «συνθετική εποχή» της γραφής

Τα αριστουργήματα του μέλλοντος θα είναι δημιουργήματα της τεχνητής νοημοσύνης; Η «Κ» ρωτάει εννέα συγγραφείς

14' 54" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Πριν από την κυκλοφορία του ChatGPT, τον Νοέμβριο του 2022, ήταν ελάχιστοι εκείνοι που πίστευαν ότι η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) θα αναστάτωνε σημαντικά τις εδραιωμένες πεποιθήσεις μας για την τέχνη. Ως τότε, κάποιοι ανησυχούσαν για πολύ πιο μακροπρόθεσμους κινδύνους, ενώ οι περισσότεροι απλά αδιαφορούσαν. Να όμως που το ChatGPT (Chat σημαίνει κουβέντα, και GPT, «Παραγωγικός Προεκπαιδευμένος Μετασχηματιστής»), εφεύρεση μηχανικών της Google με ηλικία μόλις πέντε χρόνων, μπήκε πολύ πιο δυναμικά στη ζωή μας απ’ ό,τι θα περιμέναμε, και ανάμεσα στους πρώτους που νιώθουν το χνώτο των έξυπνων μηχανών είναι όλοι όσοι ασχολούνται επαγγελματικά με τη συγγραφή.

Το ChatGPT είναι ένα μοντέλο νευρωνικού δικτύου και βασίζεται σ’ έναν αλγόριθμο ονόματι «μετασχηματιστής». Οι μετασχηματιστές είναι σε θέση να παράγουν συνθετικά έργα και γι’ αυτό η συγκεκριμένη ΤΝ ονομάζεται «παραγωγική». Το μοντέλο διατρέχει δισεκατομμύρια δεδομένα απ’ το Διαδίκτυο προκειμένου να προβλέπει με ακρίβεια την επόμενη λογική ακολουθία σε μια σειρά δεδομένων, μιμούμενο τις συνάψεις του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αιχμαλώτισε ακαριαία το ενδιαφέρον του παγκόσμιου κοινού, αποκτώντας 1 εκατ. χρήστες μέσα σε μόλις πέντε μέρες, γιατί δίνει την εντύπωση μιας πραγματικά σκεπτόμενης μηχανής, χωρίς βέβαια να είναι. Το ChatGPT μπορεί να συντάσσει προτάσεις, παραγράφους και κείμενα ολόκληρα, να κάνει διαλόγους, και να επιχειρηματολογεί, δημιουργώντας βάσιμα την υπόνοια ότι το μαθηματικό αυτό σύστημα θα μπορέσει ενδεχομένως να ανταγωνιστεί την ανθρώπινη νοημοσύνη και δημιουργικότητα, παράγοντας πρωτότυπα έργα αξίας. Οσοι αρχίζουν να το χρησιμοποιούν από περιέργεια, δηλώνουν ενθουσιασμένοι. Αλλοι, με υψηλότερα κριτήρια, πιστεύουν ότι τα παραδοτέα του είναι για γέλια.

Ποτέ ξανά στην ανθρώπινη ιστορία δεν έχουμε δει ένα τόσο καλό λογισμικό παραγωγής φυσικής γλώσσας, κι άρα η σύγχυση που επικρατεί είναι εύλογη. Πολλοί είπαν ότι η εταιρεία OpenAI βιάστηκε να δώσει την πανίσχυρη κειμενογεννήτρια στον κόσμο. Ανθρωποι που ήρθαν σ’ επαφή με τέτοιου τύπου μεγάλα γλωσσικά μοντέλα σε πρώιμο στάδιο, όπως ο πρώην μηχανικός της Google, Μπλέικ Λεμόιν, υποστήριξαν ότι οι μηχανές μόλις απέκτησαν συνείδηση. Υπερβολικός ισχυρισμός, αλλά αναμενόμενος. Τα αποτελέσματα του ChatGPT μοιάζουν τόσο ανθρώπινα, που για μια στιγμή πιστεύεις ότι είναι πράγματι έτσι. Μπορεί η συγκεκριμένη τεχνολογία να μην έχει, ή να μην αποκτήσει ποτέ συνείδηση, αλλά η παρουσία της ακουμπάει μερικές ευαίσθητες χορδές στον κόσμο της συγγραφής, καθώς απειλεί την πρωτοκαθεδρία του ανθρώπου-δημιουργού. Θα μπορέσει κάποια στιγμή η ΤΝ να γράψει τα λογοτεχνικά αριστουργήματα του μέλλοντος; Ποιο θα είναι το αποτύπωμα αυτής της τεχνολογίας στην εκδοτική βιομηχανία, και στους συγγραφείς;

Το τρέχον μοντέλο του GPT έχει εκπαιδευτεί σε 175 δισ. εκπαιδευτικά δεδομένα, ενώ η επόμενη έκδοση θα φτάσει στα 100 τρισ.

Αναμφίβολα, το εργαλείο βρίσκεται ακόμα σε βρεφικό στάδιο ανάπτυξης. Το τρέχον μοντέλο του GPT έχει εκπαιδευτεί σε 175 δισ. εκπαιδευτικά δεδομένα, ενώ η επόμενη έκδοση θα φτάσει στα 100 τρισ. Η αύξηση αυτή θα το κάνει ακόμα πιο αποδοτικό, όμως η τεχνολογία αυτή έχει μερικές αξιοσημείωτες δομικές αδυναμίες. Πρώτα απ’ όλα, είναι ευεπίφορη σε κακόβουλες χρήσεις. Μπορεί κάποιος να ζητήσει απ’ το λογισμικό να πλαστογραφήσει, να παραπληροφορήσει, να εξαπατήσει. Επιπλέον, το στατιστικό μοντέλο κάνει πολλά πραγματολογικά λάθη, και συχνά «παραληρεί», επινοώντας εντελώς ανυπόστατα και σουρεαλιστικά πράγματα. Ακόμα πιο ανησυχητική είναι η αδιαφάνειά του: οι ίδιοι οι προγραμματιστές λένε ότι δεν καταλαβαίνουν επακριβώς πώς καταλήγει σε συγκεκριμένα αποτελέσματα. Τέλος, το ChatGPT εγείρει θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Πότε δώσαμε την άδεια στο εν λόγω μοντέλο να αντλεί γνώση απ’ τα κείμενά μας; Πώς θα εντοπίσω αυτόν που θα γράψει ένα κείμενο στο δικό μου στυλ; Πώς θα κατοχυρώσω ένα έργο που γράφτηκε με τη συνδρομή της ΤΝ;

Πριν από μερικές εβδομάδες ο διευθυντής του αμερικανικού περιοδικού επιστημονικής φαντασίας Clarkesworld παρατήρησε μια ανησυχητική αύξηση στον αριθμό των ιστοριών που υπέβαλε ο κόσμος προς δημοσίευση στο περιοδικό του. Τον Φεβρουάριο του 2023 τα διηγήματα πολλαπλασιάστηκαν. Ο Νικ Κλαρκ κατάλαβε αμέσως τι συμβαίνει. «Εχω τον τρόπο να καταλαβαίνω πότε μια ιστορία έχει γραφτεί από μηχανή», αναφέρει στο μπλογκ του. Την ίδια στιγμή, η Amazon κατακλύζεται ήδη από νέα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί με το ChatGPT. Ας το θεωρήσουμε λοιπόν δεδομένο: οι μηχανές θα γράψουν άφθονη λογοτεχνία, με ή χωρίς τους ανθρώπους στο πλάι τους. Το ενδιαφέρον είναι ότι ακόμα και οι κριτικές θα είναι συνθετικές.

Βρισκόμαστε στην αυγή της συνθετικής εποχής. Πολλοί θα πιστέψουν ότι ξεκλειδώσαμε το μυστικό της δημιουργικότητας, επειδή θα έχουν έναν παντογνώστη στο πλάι τους. Αλλά ποτέ δεν ήταν έτσι απλά τα πράγματα. Δεν κάνει το μολύβι τον ποιητή. Τα νέα εργαλεία διευκολύνουν τη δημιουργική διαδικασία, αλλά δεν αλλάζουν την ουσία: η τέχνη αντιστέκεται στους αλγορίθμους, γιατί αφορά μια δυναμική ατομικότητα που υποφέρει και ελπίζει. Τέχνη χωρίς συνείδηση είναι αδύνατο να υπάρξει. Πώς θα γράψεις για το αίσθημα της ταπείνωσης αν δεν το έχεις νιώσει στο πετσί σου; Βεβαίως, οι μηχανές μπορούν να παραγάγουν άφθονα εμπορικά προϊόντα. Σε μερικά χρόνια, θα θεωρείται αδιανόητο να μη συνεργάζεται ένας συγγραφέας με μια ΤΝ, όπως σήμερα είναι αδιανόητο να μη χρησιμοποιεί μηχανή αναζήτησης.

Η ιστορία μας έχει δείξει ότι η χρήση των εργαλείων, και η συνεργασία με τις μηχανές ωφελεί ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα μόνο όσους έχουν την κρίση να τις χρησιμοποιούν, και να μην υποτάσσονται σε αυτές άκριτα. Ο άνθρωπος φτιάχνει τα εργαλεία, και τα εργαλεία με τη σειρά τους φτιάχνουν τον άνθρωπο. Αναπόφευκτα, τα λογοτεχνικά αριστουργήματα του μέλλοντος θα έχουν όλο και περισσότερο μέσα τους το ζωηρό άγγιγμα μιας δημιουργικής μηχανής. Είτε το θέλουμε είτε όχι.

Πώς βλέπουν το ChatGPT οι συγγραφείς

Χρήστος Αστερίου

Πλαστογραφία και άλλα ζητήματα που θα μας απασχολήσουν

Το 2011 ο Βόλφγκανγκ Μπελτράκι, άσημος ζωγράφος που καταγόταν από μια μικρή κωμόπολη της Bόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, καταδικάστηκε σε έξι χρόνια φυλάκιση για απάτη. Σε αντίθεση, ωστόσο, προς τους κοινούς δημιουργούς πλαστών αντιγράφων, ο Μπελτράκι έκανε κάτι διαφορετικό: μπορούσε να φτιάξει εκ του μηδενός «καινούργιους» πίνακες οποιουδήποτε μεγάλου ζωγράφου με τόση ακρίβεια ώστε να καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη η εξακρίβωση της πλαστότητάς τους. Θυμήθηκα την περίπτωση του Μπελτράκι διαβάζοντας πως το ChatGPT είναι σε θέση να παράγει μέσα σε ελάχιστα μόνο δευτερόλεπτα νέα κείμενα μιμούμενο το ύφος ποιητών και πεζογράφων, χωρίς βεβαίως να κινδυνεύει με σύλληψη. Ο αναγνώστης που θέλει, για παράδειγμα, να διαβάσει ένα διήγημα με θέμα τη βροχή στο ύφος του Προυστ, δεν χρειάζεται παρά να πληκτρολογήσει την επιθυμία του χωρίς να πληρώσει ιλιγγιώδη ποσά όπως στην περίπτωση των θυμάτων του Γερμανού ζωγράφου. Τι θα συμβεί, όμως, αν το εν λόγω πλαστό διήγημα αποδειχθεί κάποτε απολαυστικό; Είμαστε προετοιμασμένοι να διαβάσουμε τη λογοτεχνία μιας μηχανής; Και πώς θα αντιδράσουμε, άραγε, αν το ChatGPT μπορέσει στο μέλλον να δημιουργήσει, συνδυάζοντας τα καλύτερα στοιχεία μιας τεράστιας γκάμας κειμένων, ένα «συγγραφέα των συγγραφέων», μια ασυναγώνιστη, σκιώδη μορφή; Σε κάθε περίπτωση, η εμφάνιση της εφαρμογής θέτει μια σειρά από ζητήματα, όπως είναι η συγγραφική ταυτότητα, η πλαστογραφία και η ανωνυμία, τα οποία και θα μας απασχολήσουν, χωρίς αμφιβολία, πολύ έντονα στο μέλλον.

Τζόναθαν Φράνζεν

Πεζογραφία γελοιωδώς επίπεδη και ανάξια λόγου

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η τεχνητή «νοημοσύνη», όπως την ξέρουμε σήμερα, είναι εγγενώς μιμητική και δευτερογενής – ακριβώς αυτό που δεν είναι η πραγματική λογοτεχνία. Το ChatGPT επιλέγει τις λέξεις του ανάλογα με το πόσο συχνά τις έχουν χρησιμοποιήσει πραγματικοί άνθρωποι, και η πεζογραφία που προκύπτει είναι γελοιωδώς επίπεδη και ανάξια λόγου. Μπορείτε να ρυθμίσετε τον αλγόριθμο έτσι ώστε να κάνει επιλογές μικρότερης πιθανότητας, αλλά και πάλι το αποτέλεσμα είναι γελοίο: στην καλύτερη περίπτωση είναι επιτηδευμένο, στη χειρότερη ακατανόητο, επειδή ο αλγόριθμος δεν έχει πραγματική νοημοσύνη. Πρόσφατα έλαβα ένα email από έναν αναγνώστη ο οποίος είχε ζητήσει από το GPT να γράψει μια παράγραφο με το δικό μου στυλ. Η παράγραφος ήταν εντυπωσιακά γλαφυρή – αλλά στερούνταν ακρίβειας και σκέψης. Το ίδιο σκέφτηκε και ο αναγνώστης, κι έτσι ζήτησε από το ChatGPT να κάνει την παράγραφο πιο ενδιαφέρουσα. Και ξέρετε τι έκανε ο αλγόριθμος; Πήρε τις καθαρές, απλές λέξεις και τις αντικατέστησε με φανταχτερά πολυσύλλαβα συνώνυμά τους. Η παράγραφος που προέκυψε δεν ήταν απλά κενή, αλλά και γελοιωδώς περίτεχνη. Αυτό που κάνει τη λογοτεχνία είναι ένας άνθρωπος ο οποίος έχει κάτι να πει και ο οποίος στη συνέχεια το λέει μ’ έναν τρόπο που μόνο αυτός, ή αυτή, θα μπορούσε να το πει. Ενδεχομένως κάποια στιγμή να υπάρξει ένα είδος τεχνητής νοημοσύνης που θα έχει κάτι να πει. Αλλά δεν θα μοιάζει καθόλου με τους αλγορίθμους που περιγράφονται σήμερα απ’ τους ανθρώπους ως ΤΝ.

Βίβιαν Στεργίου

Αυτοί που το χρησιμοποιούν και αυτοί που τους χρησιμοποιεί…

Το chatbot και η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απειλές για την τέχνη. Κάθε άλλο, είναι συναρπαστικά νέα ενδεχόμενα και άνετα μπορούν να ενσωματωθούν στη δημιουργική διαδικασία. Θα δοκίμαζα να συμπεριλάβω κάποιο chatbot στο γράψιμό μου. Αλλωστε, διαρκώς πειραματίζομαι με τις τεχνολογίες κι αυτά που γράφω. Κάποιες με βάζουν σε σκέψη (π.χ. περίεργα κανάλια στο YouTube), και άλλες με βλάπτουν (π.χ. το τηλέφωνο, γι’ αυτό δεν το σηκώνω).

Αν ψάχνουμε απειλές, νομίζω πρέπει να στραφούμε αλλού. Δείτε πόσοι άνθρωποι στύβουν το μυαλό τους, για να παραγάγουν «περιεχόμενο» που καταναλώνεται και ξεπερνιέται σε δευτερόλεπτα και που κυρίως αποσκοπεί στην επιμόρφωση των μηχανών. Ή προσέξτε πώς στην περίπτωση των υπαλλήλων γραφείου κάθε νέα τεχνολογία τους στερεί χρόνο, αντί να τους προσθέτει. Μία ατέλειωτη γραφειοκρατία του πληκτρολογίου τους καταπίνει (ατέρμονα e-mail, κλειστοφοβικά ζουμ).

Νομίζω, λοιπόν, ότι μας ερεθίζει η ιδέα μιας τεχνολογίας που παράγει, δήθεν, λογοτεχνία, αλλά άλλο είναι το ζήτημα. Από τις αρχές του αιώνα, έχουν προκύψει διάφορες τεχνολογίες που βασίζονται στο μαζικό χαζολόγημα. Το chatbot είναι άλλη μία τεχνολογία με πολλαπλές πιθανές χρήσεις. Θα αυξήσει το διανοητικό κενό ανάμεσα σ’ αυτούς που ξέρουν πώς να ενημερώνονται από την τεχνολογία και αυτούς που δουλεύουν (συχνά δωρεάν!) προκειμένου να ενημερώνουν την τεχνολογία.

Η «συνθετική εποχή» της γραφής-1
«Ενα ρομπότ-συγγραφέας γράφει, ενώ ένας άνθρωπος τον κοιτάζει μέσα από έναν καθρέφτη». Συνθετική εικόνα απ’ το εργαλείο Midjourney.

Η «συνθετική εποχή» της γραφής-2
«Ενα lego ρομπότ γράφει σε υπολογιστή, με μινιμαλιστικό τρόπο».

Χρήστος Χωμενίδης

Θα μασουλάει το ρομπότ παγάκια;

Μια προσομοίωση συνομιλητή, με αναρίθμητες πληροφορίες επί παντός του επιστητού. Με μετριοπαθείς –δημοκρατικές, φιλελεύθερες, πολιτικά ορθές– απόψεις. Με αστική ευγένεια και παρηγορητικές, κλισέ φράσεις εάν τυχόν του δηλώσεις απελπισμένος, οργισμένος, αυτοκαταστροφικός. Μια μετεξέλιξη της Siri ή της Alexa. Εχει νοημοσύνη; Μνήμη σίγουρα, πελώρια, ασύγκριτα ίσως μεγαλύτερη από του κάθε ανθρώπου, ίσως στο μέλλον και από όλων των ανθρώπων μαζί. Κρίση όμως; Ικανότητα να συνδυάζει δημιουργικά –τουτέστιν αυθαίρετα– τα δεδομένα; Να αντλεί συμπεράσματα από την εμπειρία, να πράττει, να δοκιμάζει κι έπειτα να θεωρητικοποιεί; Ασφαλώς και όχι. Δεν έχει κρίση διότι δεν έχει σώμα. Δεν διαθέτει βιωματική αντίληψη του κόσμου. Δεν έχει «εγώ», ένστικτα, αισθήματα, επιθυμίες, φιλοδοξίες, αναμνήσεις, ψυχικά τραύματα. Δεν βασανίζεται από τη φθορά του χρόνου και από το άγχος του θανάτου. Στο μέλλον, θα μου πείτε, οι αισθητήρες των ρομπότ θα τελειοποιηθούν. Σε βαθμό που να απολαμβάνουν τη γεύση των φρούτων; Το άρωμα των λουλουδιών ή των σωμάτων; Το παιχνίδι με τα κύματα; Επιτρέψτε μου να αμφιβάλλω. 

Οπως εγώ δεν μπορώ να μοιραστώ με ένα πουλί τη συγκίνηση της πτήσης από κλαρί σε κλαρί παρά μονάχα να την υποθέσω, έτσι και ένα ρομπότ δεν θα είναι ποτέ σε θέση να καταλάβει πώς κάποιος άνθρωπος χαίρεται να μασουλάει παγάκια ενώ σε κάποιον άλλον προξενεί ανατριχίλα. Γιατί σε εμένα αρέσει πλέον η Σωτηρία Μπέλλου ενώ η κόρη μου αντιστέκεται ακόμα σθεναρά στη γοητεία της. 

Θυμάστε το «Deep Blue», το κομπιούτερ που αναμετρήθηκε με τον Κασπάροβ το 1996; Τον κέρδισε. Κι όμως, τριάντα σχεδόν χρόνια αργότερα, οι άνθρωποι σκακιστές εξακολουθούν να μας συναρπάζουν. Στο εγκεφαλικότερο των παιγνίων.
 

Λένα Διβάνη

«Φύλακας στη σίκαλη» δεν ξαναγράφεται

H αλήθεια είναι πως ακόμα έχουμε μαύρα μεσάνυχτα πώς θα λειτουργήσει στην πραγματικότητα το πολυλάλητο GPT. Είναι νωρίς, προτρέχουμε. Eγώ λ.χ. ακόμα παλεύω να κάνω λογαριασμό – θα με ειδοποιήσει όταν υπάρχει χώρος για μένα, λέει. Παρ’ όλη την απόρριψη που έφαγα, πάντως, εγώ εκ φύσεως δεν μπορώ να είμαι εξ ορισμού απορριπτική με αυτό το τερατάκι του μέλλοντός μας. Δεν το φοβάμαι όπως οι πολλοί πανεπιστημιακοί – τα φοιτητάκια που βαριούνται, λουφάρουν και έχουν κάποια φράγκα να πληρώσουν, απευθύνονται στις υπάρχουσες υπερκερδοφόρες επιχειρήσεις που σου γράφουν από απλή εργασία μέχρι διδακτορικό. Οπότε μήπως να δούμε το ChatGPT ως μακρύ χέρι της κοινωνικής δικαιοσύνης; (Λέω εγώ τώρα…). Ενας άλλος φόβος των συγγραφέων είναι –όπως ακούω– μη μας μιμηθεί ο αλγόριθμος τόσο καλά που μας αχρηστεύσει ως δημιουργικές οντότητες. Σκέφτεσαι να πετάει 10 μυθιστορήματα a la mode de Lena Divani τον μήνα; Ποία η θέσις μου; Ακόμα χειρότερα: θα αναστήσει τον Σάλιντζερ; Ε, όχι, ρε παιδιά, δεν το πιστεύω ότι ο αλγόριθμος θα φτιάξει ποτέ από ξέφτια δειγμάτων (λέξεις που χρησιμοποιεί ο εν λόγω συγγραφέας, μεγάλες ή μικρές φράσεις από παλιότερα έργα, σύνταξη, επίθετα κ.λπ.) έναν άλλο «Φύλακα στη σίκαλη». Πώς αναπαράγεται η τρυφερότητα, η αθωότητα, ολόκληρο το σαλιντζεριανό σύμπαν; Εγώ σας το υπογράφω ότι θα τον καταλάβω αμέσως τον κάλπη!
 

Πέτρος Τατσόπουλος

Ο πραγματικός κίνδυνος είναι άλλος

Εχουν περάσει μόλις τέσσερις δεκαετίες από τότε που, ως νεοφώτιστος πεζογράφος, συζητούσα με τον αείμνηστο Μένη Κουμανταρέα εάν θα έπρεπε να γράφω πρώτα στο χέρι και μετά στη γραφομηχανή ή κατευθείαν στη γραφομηχανή. Το μόνο παρήγορο σε αυτή τη μελαγχολική σκέψη είναι πως, μόλις πριν από δύο αιώνες, η ταχύτητα των μετακινήσεών μας στη στεριά δεν υπερέβαινε την ταχύτητα ενός αλόγου, αλλά και πάλι, τίποτε δεν καταφέρνει να σε ανακουφίσει όταν διαπιστώνεις ότι, μέσα στα τελευταία σαράντα χρόνια, η ανθρωπότητα έχει κάνει τεχνολογικά άλματα χιλιετιών κι εσύ περιορίζεσαι πλέον στον περιθωριακό ρόλο ενός γκρινιάρη λουδίτη, δίχως καν διαθέσιμες κάποιες «μηχανές» για να καταστρέψεις. Σχετικά πρόσφατα, καθώς πληροφορήθηκα ασθμαίνοντας την ανάπτυξη της deep fake τεχνολογίας, συνειδητοποίησα ότι δεν θα αργήσει η ημέρα όπου, αυτό που σήμερα ονομάζουμε «εικονική πραγματικότητα», θα ηχεί στα αυτιά των νεοτέρων ως αστείος πλεονασμός: «Μα υπάρχει και άλλη πραγματικότητα εκτός από την εικονική;». Με την ευρεία διάδοση του ChatGPT σε κάθε χώρο εργασίας ή/και ψυχαγωγίας, εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν τη δουλειά τους και θα προστεθούν στις στρατιές των ανέργων χολερικών –νάτος πάλι ο λουδίτης!–, αλλά ο πραγματικός κίνδυνος είναι άλλος: σε έναν κόσμο όπου οι πάντες διακινούν και κατέχουν πληροφορίες δίχως ουσιαστικά να γνωρίζουν το «περιεχόμενό» τους, οποιοδήποτε πληροφοριακό blackout θα μπορεί να επιφέρει ανυπολόγιστες καταστροφές.

Η «συνθετική εποχή» της γραφής-3
H συνθετική λογοτεχνία προκύπτει από τη συνάντηση της παραδοσιακής αφήγησης με τα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης όπως το ChatGPT. Φωτ. Shutterstock

Χρίστος Κυθρεώτης

Αμφισβήτηση, ίσως γόνιμη θεωρητικά

Οι δυνατότητες των πρόσφατων εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή κειμένου δείχνουν εντυπωσιακές, πολύ πέρα απ’ όσα είχαμε δει μέχρι στιγμής. Ωστόσο –χωρίς να έχω ερευνήσει ιδιαίτερα το θέμα– θεωρώ πως απέχουμε ακόμη αρκετά από το σημείο όπου οι συγκεκριμένες εφαρμογές θα είναι σε θέση να παράγουν ολοκληρωμένα λογοτεχνικά έργα αξιώσεων. Στην παρούσα φάση μοιάζει πολύ πιθανότερο να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία στα χέρια εκδοτών, επιμελητών ή ακόμα και συγγραφέων, ως ένα είδος καινοφανούς βοηθού συγγραφέα. Προσωπικά, το ενδεχόμενο αυτό με ξενίζει και δείχνει να θέτει σε αμφισβήτηση τους όρους με τους οποίους έχω μάθει να σκέφτομαι τη λογοτεχνία, αλλά και την τέχνη γενικότερα: ως κάτι που έχει από πίσω του ως δημιουργό έναν άνθρωπο ή περισσότερους ανθρώπους. Δεν νομίζω, ας πούμε, ότι θα με ενδιέφερε να γράψω λογοτεχνία με τέτοια «βοήθεια», ούτε να διαβάσω λογοτεχνία που έχει δημιουργηθεί με αυτόν τον τρόπο, δεν ξέρω καν αν θα το θεωρούσα πράγματι λογοτεχνία. Από την άλλη, αυτή ακριβώς η αμφισβήτηση θεμελιακών όρων με τους οποίους έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε ίσως είναι γόνιμη θεωρητικά, ίσως ανοίξει ή διευρύνει έναν προβληματισμό για το τι ακριβώς είναι το κείμενο ή η γλώσσα γενικότερα, για το κατά πόσον «ανήκει» ακριβώς σε αυτόν που το παράγει. Και ίσως ανοίξει και μια συζήτηση για το κατά πόσον η δημιουργία και η χρήση αυτών των εφαρμογών μπορεί και πρέπει να ρυθμιστεί με νομοθετικά πλαίσια και κανόνες.
 

Ευτυχία Γιαννάκη

Μας είναι αρκετή μια χλιαρή μετριότητα;

Θα γράψει η ΤΝ το επόμενο βιβλίο μου; Μια δοκιμή τώρα οδηγεί σε αστεία αποτελέσματα. Ομως στο μέλλον; Θα μπορεί να σχεδιάσει μια εξαιρετική πλοκή; Ηδη τη χρησιμοποιούν σε writers rooms μεγάλων εταιρειών παραγωγής σεναρίων ως γεννήτρια ιδεών. Θα γεννήσει λοιπόν ενδιαφέρουσες ιστορίες και χαρακτήρες; Θα καταστήσει τελικά τον ίδιο τον δημιουργό περιττό οδηγώντας σε μια εκδοχή της τέχνης on demand, όπου ο χρήστης θα παραγγέλνει το βιβλίο του και θα το παραμετροποιεί ανάλογα με τις ανάγκες του; Μπορεί. Μπορεί αυτό να σημάνει το τέλος της τέχνης όπως την ξέραμε, αφού ο καθένας θα αποκτήσει έναν ακούραστο ψιθυριστή που θα του δίνει οδηγίες και θα γεννάει τέχνη γι’ αυτόν; Μπορεί. Ομως ποιο είναι το παραγόμενο που θέλουμε; Ενα ναρκισσιστικό κακέκτυπο ενός χλιαρού έργου τέχνης που μπορεί να παράγει ο καθένας για τον εαυτό του, όπως περίπου βλέπει τον τοίχο του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω ενός αλγορίθμου που επιλέγει γι’ αυτόν; Μας είναι αρκετή μια χλιαρή μετριότητα, αλυσοδεμένη σε περιορισμούς του μέσου όρου και κανόνων μιας υποτιθέμενης πολιτικής ορθότητας; Είναι αυτό η τέχνη ή ακριβώς το αντίθετο; Ενα πεδίο ελευθερίας, ένας φορέας επαφής με τον άλλον μέσω του πειραματισμού, των λαθών και της δοκιμής των ορίων μας; Φαίνεται πως ο ρόλος του βοηθού είναι δελεαστικός και έτσι έχει αρχίσει ήδη να διαφημίζεται. Το θέμα είναι τι είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε για την ευκολία. Αν το τίμημα είναι η ίδια η οργιαστική ελευθερία της δημιουργίας, τότε μάλλον πρέπει να το ξανασκεφτούμε – κατά προτίμηση χωρίς τη βοήθεια της ΤΝ.
 

Δημήτρης Οικονόμου

Το νέο «παιχνίδι» των αναγνωστών

Σε εμάς, τους συγγραφείς, η ΤΝ έχει κάνει εδώ και καιρό την εμφάνισή της. Λέγεται σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Παρά τα αναγνωρίσιμα μονομπλόκ γραψίματα που προέκυψαν, δεν μας πήραν τελικά τη δουλειά. Αντιθέτως έκαναν καλό, βοηθώντας τις καλές πένες να λυθούν. Το ίδιο πιστεύω θα συμβεί και με το ChatGPT. Το γράψιμο διδάσκεται. Η φαντασία, όμως, όχι. Το ένστικτο, ποτέ. Θα μας βοηθήσει σε κάποια σημεία, σε κάποιες πληροφορίες, ίσως αντικαταστήσει το Google search, αλλά όσο υπάρχουν αναγνώστες που θα θέλουν να ταξιδέψουν μέσα από ένα βιβλίο, θα υπάρχουν και συγγραφείς που θα τους το προσφέρουν. Το καλό βιβλίο δεν είναι συρραφή λέξεων, όπως το τραγούδι δεν είναι ένας απλός συνδυασμός νοτών. Χρειάζεται κάτι παραπάνω. Χρειάζεται ψυχή, όραμα, φαντασία. Οι αναγνώστες το ξέρουν και το αναγνωρίζουν. Εφεξής θα το επιδιώκουν. Θα γίνει ένα είδος «παιχνιδιού». Να αναγνωρίζουν πότε ο συγγραφέας είναι άνθρωπος και πότε όχι. Πιστεύω ότι η επιλογή θα είναι εύκολη. Γιατί όπως δεν θα μας αγγίξει ποτέ μια θεατρική παράσταση που θα παίζουν ρομπότ (όσο και αν εντυπωσιαστούμε), έτσι δεν θα μας συγκινήσουν ποτέ βιβλία που θα έχουν γραφτεί από μια μηχανή. Ποτέ λοιπόν δεν θα αναρωτηθούμε τι έγινε πρώτο, το αυγό ή το chat. Θα είναι πάντα δύο ξεχωριστοί κόσμοι.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή