Η πρώτη εντύπωση του επισκέπτη που μπαίνει στην αίθουσα του πρώτου ορόφου στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς είναι το έντονο κόκκινο χρώμα και μια αίσθηση χαράς κι αισιοδοξίας. Κι αυτό ταιριάζει πολύ στην Αλκη Ζέη, στον τρόπο που εκείνη αντιμετώπιζε την περιπέτεια της ζωής και της γραφής. Πριν λοιπόν αρχίσει η περιήγηση στον χώρο όπου φιλοξενείται η έκθεση «Ο μεγάλος περίπατος της Αλκης», εμείς οι επισκέπτες έχουμε ήδη νιώσει λίγο πιο κοντά της, κομμάτι της εποχής και των βιβλίων της που εμπνέονταν από μεγάλα ιδανικά κι οράματα.
Εκατό χρόνια συμπληρώνονται τον Δεκέμβριο από τη γέννηση της Αλκης Ζέη, κι έτσι το 2023 της αφιερώνεται στο πλαίσιο του θεσμού «Λογοτεχνικά Ετη», που ενεργοποίησε εδώ και μια τριετία το ΥΠΠΟΑ. Η έκθεση –παραγωγή του υπουργείου σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη– τιμά μια συγγραφέα πολυγραφότατη, διακεκριμένη κι ιδιαίτερα αγαπητή σε γενιές αναγνωστών όλων των ηλικιών. Αναφέρεται διεξοδικά στο έργο της αλλά ταυτόχρονα αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας «που έζησε μια πλούσια και γεμάτη ζωή, συνδεδεμένη άρρηκτα με τα κρίσιμα συμβάντα και γεγονότα του 20ού αιώνα στην Ελλάδα», όπως σχολιάζει η επιμελήτρια της έκθεσης, ιστορικός πολιτισμού και προϊσταμένη Διεύθυνσης Γραμμάτων του ΥΠΠΟΑ, Σίσσυ Παπαθανασίου. «Από τα μικρά μου χρόνια έως σήμερα, ας μην πω με ακρίβεια πόσα είναι γιατί θα τρομάξω κι εγώ η ίδια, έζησα έναν πόλεμο, δύο εμφύλιους πολέμους, δύο δικτατορίες και δύο προσφυγιές. Δεν τα έζησα σαν απλός παρατηρητής αλλά παίρνοντας ενεργό μέρος κάθε φορά, κι έτσι και να ήθελα δεν θα μπορούσε το συγγραφικό μου έργο να μην επηρεαστεί από τα γεγονότα αυτά που συγκλόνισαν τον τόπο μας. Αθελά μου η ζωή μου μπλέχτηκε μέσα στην Ιστορία κι έγινα κι εγώ ένα κομμάτι της. Το συγγραφικό μου, λοιπόν, έργο, θέλω δεν θέλω, είναι γεμάτο Ιστορία… Αν πέτυχα να κάνω τα παιδιά να την ακούσουν τουλάχιστον, το μέλλον θα δείξει», είχε πει η ίδια η Αλκη Ζέη.
Τα παιδιά βεβαίως την ακούν. Κι όχι μόνον εκείνα, αφού τον «Μεγάλο περίπατο της Αλκης» θα απολαύσουν μικροί και μεγάλοι. Ο γραφιστικός σχεδιασμός από τη φωτογράφο Μαρία Στέφωση έχει δημιουργήσει στη μια πλευρά της αίθουσας ένα χρονολόγιο – πανόραμα σχεδόν οκτώ δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα. Κοντά στο τέλος της διαδρομής –κι αφού ακολουθούμε τη συγγραφέα από τη γενέθλια Αθήνα, τη Σάμο και τη Χίο έως τη Ρώμη, το Παρίσι, την Τασκένδη και τη Μόσχα– είναι τοποθετημένο το σεκρετέρ της με τα φάμπερ μολύβια της. Πρόκειται για το πρώτο γραφείο που απέκτησε στη ζωή της, όταν πια εγκαταστάθηκε οριστικά στην Ελλάδα μετά την πτώση της απριλιανής δικτατορίας. Εως τότε έγραφε όπου και όποτε μπορούσε: στο τραπέζι της κουζίνας μικρών σπιτιών στην πρώην Σοβιετική Ενωση, όπου έζησε με την οικογένειά της –τον θεατράνθρωπο Γιώργο Σεβαστίκογλου και τα δύο της παιδιά, Ειρήνη και Πέτρο–, ή στα καφέ, όταν βρίσκονταν εξόριστοι στο Παρίσι την περίοδο της χούντας.
Βιβλία και ήρωες
Η εργοβιογραφική περιήγηση, πλήρης και άψογα τεκμηριωμένη, παρουσιάζει αρχειακό υλικό, προσωπικά αντικείμενα της Αλκης Ζέη και ανέκδοτα γραπτά σε προθήκες.
Η άλλη πλευρά της αίθουσας είναι αφιερωμένη στα βιβλία και στους ήρωές της, που ζωντανεύουν μαγικά κάτω από το φως των προβολέων – ο σκηνογράφος Παύλος Θανόπουλος υπογράφει τη μελέτη της έκθεσης. Η εργοβιογραφική περιήγηση, πλήρης και άψογα τεκμηριωμένη, παρουσιάζει αρχειακό υλικό, προσωπικά αντικείμενα και ανέκδοτα γραπτά σε προθήκες. Εχουν συλλεχθεί προφορικά ντοκουμέντα και οπτικοακουστικό υλικό, ενώ σε μια μικρή αίθουσα προβολής παίζεται το ντοκιμαντέρ «Ο μεγάλος περίπατος της Αλκης» της Μαργαρίτας Μαντά. Ενα τεράστιο ταμπλό είναι γεμάτο με τα εξώφυλλα των μεταφρασμένων βιβλίων της σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, ενώ στο κατακόκκινο θεατράκι θα φιλοξενούνται οι εκδηλώσεις και οι συζητήσεις με τους μικρούς μαθητές των σχολείων που θα επισκεφθούν την έκθεση.
«Μνήμη και πολλή αγάπη χρειάστηκε για να γράψω την ιστορία της ζωής μου. Στο μυθιστόρημα μπορείς να λες ό,τι φαντάζεσαι, να κινείς τους ήρωές σου όπως θέλεις, να τους βάζεις να λένε ό,τι σκέφτεσαι εσύ», έγραψε η Αλκη Ζέη. «Οταν όμως τα πρόσωπα είναι αληθινά, δεν γίνεται ούτε τοσοδά να λαθέψεις… Ευτυχώς που υπάρχει η αδελφή μου και η μνήμη της είναι αλάνθαστη και η ζωή της μπλέκεται με τη δική μου. Μόλις διάβασε αυτά που έγραψα μου είπε: “Ετσι ζήσαμε, έτσι ήταν αυτοί που γνωρίσαμε και αγαπήσαμε”. “Τώρα” της λέω, “που ξαναθυμήθηκες την ιστορία μας, θα ‘θελες να είχαμε ζήσει μια άλλη ζωή;”. “Με τίποτα” μου αποκρίθηκε αυθόρμητα. “Με τίποτα” συμπλήρωσα κι εγώ».
Διάρκεια έκθεσης έως 30/4.