Αλέξανδρος Μηλιάς
Κλαγγή των όπλων
εκδ. Πατάκη
σελ. 64
Ελαβα την καλαίσθητη «Κλαγγή των όπλων», μια κλαγγή που μοιάζει να την αφουγκράζεται μέσα στο όνειρό της η κοιμωμένη μούσα του Κονσταντίν Μπρανκούζι, που υπάρχει στο εξώφυλλο.
H συλλογή κυκλοφορεί εννιά χρόνια μετά την επίσης εξαιρετική «Στην αψίδα των νεκρών θριάμβων», πράγμα που είναι θετική ένδειξη κατά τη γνώμη μου, και που πάντως δείχνει μια ποιητική υπόσταση συνειδητή και μόνιμη, και όχι περιστασιακή που θα εξέδιδε βιβλία όλη την ώρα προς ικανοποίηση ενός διογκωμένου εγωισμού.
Το νήμα της σκέψης που διατρέχει το βιβλίο μεταμορφώνεται αδιάκοπα και μεταπηδά από το ένα στοιχείο στο άλλο: πότε είναι αιθέριο, άλλοτε υδάτινο, μερικές φορές πύρινο, και κάποτε χωμάτινο.
Τα ποιήματα της «Κλαγγής των όπλων» υπηρετούν και εκφράζουν μια ποίηση μεγάλης πνοής, μια σύγχρονη συλλογικότητα και όχι μια ημερολογιακή καταγραφή που δεν θα ενδιέφερε κανέναν, έναν διευρυμένο συνασπισμό στοχαστικών οριζόντων σε σχέση με την προηγούμενη συλλογή, μια ανανεωμένη χρήση αλλά και ερμηνεία του ποιητικού γλωσσικού υλικού. Εχω επίσης μια γενική εντύπωση που ίσως είναι λανθασμένη: Μου φαίνεται ότι κάτω από τα ποιήματα μια υπόγεια φωνή ρωτά συνεχώς: «Γιατί γράφει κάποιος ποιήματα;», «Γιατί ένας άνθρωπος διαβάζει ποίηση;», και «Τι σημαίνει το ίδιο το ποιητικό φαινόμενο τοποθετημένο μέσα στο σύμπαν;». Αυτή λοιπόν την ανθρώπινη δραστηριότητα, δηλαδή τη γραφή της ποίησης, ο Αλέξανδρος Μηλιάς την προεκτείνει μέσα στη διπλή ετερότητα του συνανθρώπου και του κόσμου. Είναι ακόμη σαν να δημιουργεί συνειδησιακές υποδοχές στα τοιχώματα των μεταφυσικών κατηγοριών για να μπορέσουν να υποδεχθούν τον Ποιητικό Λόγο.
Αρκετές φορές το βλέμμα του ποιητικού υποκειμένου μετακινείται αντίκρυ απ’ την πραγματικότητα όπως μετακινείται η κάμερα του σκηνοθέτη Αντρέι Ταρκόφσκι, απαλείφοντας το όριο μεταξύ ιστορικότητας και μύθου. Το νήμα της σκέψης που διατρέχει το βιβλίο μεταμορφώνεται αδιάκοπα και μεταπηδά από το ένα στοιχείο στο άλλο: πότε είναι αιθέριο, άλλοτε υδάτινο, μερικές φορές πύρινο, και κάποτε χωμάτινο. Σε κάποια ποιήματα υπάρχει μια πολυφωνική ανάδυση και βύθιση μορφών, μια πολυεδρική ροή –ή και ανάβλυση– νοημάτων όπως για παράδειγμα στο ποίημα «Nympha Misera», ένα από τα ωραιότερα της συλλογής κατά την άποψή μου. Εντόπισα ακόμη σε κάμποσες εναρκτήριες στροφές τον εισαγωγικό ρυθμό της 1ης Συμφωνίας του Γιοχάνες Μπραμς, μια μουσικότητα που διατηρείται καθ’ όλη τη διάρκεια ορισμένων ποιημάτων.
Η επιστροφή στη μνήμη όπως επιτυγχάνεται στο ποίημα «Στη ζυγαριά που θα μετρά…» καταφέρνει, νομίζω, να κάνει τον αναγνώστη να οικειοποιείται αυτές τις αναμνήσεις σαν να ήταν δικές του. Πιστεύω ότι μία απ’ τις βασικές λειτουργίες της ποίησης είναι η μεταβίβαση και η κοινωνία των βιωμάτων όπως συμβαίνει σε αυτό το ποίημα.
Παρατήρησα επίσης ότι σε διάφορα ποιήματα υπάρχει μια σκηνοθεσία μορφών που συνδιαλέγονται, μια συμβολική σκηνογραφία, ώστε να μπορέσουν οι ποιητικές ιδέες να βρουν δίοδο και να ερμηνεύσουν ως άλλοι ηθοποιοί το ίδιο το ποίημα. Θεωρώ ότι ο Αλέξανδρος Μηλιάς καταφέρνει και κάνει τον αναγνώστη να βηματίζει σε φωτοσκιασμένους κειμενικούς χώρους με περιστρεφόμενους καθρέφτες που πολλαπλασιάζουν και εμβαθύνουν τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα.
Οταν ολοκλήρωσα την ανάγνωση της συλλογής, έμεινα με την αίσθηση ότι στον τίτλο «Κλαγγή των όπλων» θα μπορούσα να προσθέσω τη φράση «…που ελπίζουν». Ποια όπλα είν’ αυτά; Για μένα είναι τα ίδια τα ποιήματά του. Κι όχι φυσικά με μια ελπίδα γλυκανάλατη, αλλά μ’ εκείνη που εξέρχεται απ’ το καμίνι της απελπισίας.
* Ο κ. Κώστας Λιννός είναι ποιητής.