Χάρι Κούνζρου
Κρέας για τους λύκους
μτφρ.: Δέσποινα Κανελλοπούλου
εκδ. Δώμα, σελ. 344
Σε αυτό το αδυσώπητο, ανησυχαστικό θρίλερ, μια διανοητική περιπέτεια που πέφτει από γκρεμό σε γκρεμό αγκαλιασμένη με τον αναγνώστη της, καλό είναι να έρθει κανείς με όσο λιγότερες πληροφορίες γίνεται, καθώς το ξάφνιασμα από τις αναπάντεχες αλλαγές σκηνικού είναι αδιαχώριστο κομμάτι της πλοκής του. Και να κάτι παράδοξο: αυτό το μυθιστόρημα δεν προσκαλεί τον αναγνώστη του σε ένα ταξίδι, αλλά σχεδόν απαιτεί τη, σχεδόν σωματική, συμμετοχή του. Μάλιστα, όσο πιο κοντά βρίσκεται κανείς στον κεντρικό του ήρωα –και λίγο-πολύ τού μοιάζουμε όλοι: είμαστε εγγόνια του Διαφωτισμού–, τόσο περισσότερο θα νιώσει στο πετσί του τη θάλασσα του τρόμου που φουσκώνει μέσα του. Και τόσο πιο ζοφερά θα αποκαλυφθούν μπροστά του οι ήττες που βιώνουμε την τελευταία δεκαπενταετία.
Οσο πιο κοντά βρεθεί κανείς στον πρωταγωνιστή, τόσο περισσότερο θα νιώσει τη θάλασσα του φόβου να φουσκώνει μέσα του.
Ο ανώνυμος πρωταγωνιστής, ένας Νεοϋορκέζος διανοούμενος, δοκιμιογράφος χωρίς πολλούς αναγνώστες –άλλωστε γράφει για ένα ειδικό κοινό και το ύφος του είναι αρκετά στρυφνό, όπως παραδέχεται και ο ίδιος–, που παραδέρνει σε ένα γάμο στον οποίο αρχίζει να μη νιώθει άνετα ενώ παλεύει να γράψει το επόμενο βιβλίο του, θα πάρει μία υποτροφία από το Κέντρο Ντόιτερ στο εξοχικό προάστιο Βάνζεε του Βερολίνου, όπου θα μπορέσει να δουλέψει απερίσπαστος επί ένα ολόκληρο τρίμηνο. Δεν θα τα καταφέρει ποτέ. Το Κέντρο Κοινωνικών και Πολιτισμικών Μελετών Ντόιτερ είναι γεμάτο κάμερες, διακρίνεται από μια «στρατοκρατική αυστηρότητα» και δεν ενθαρρύνει τη μοναχικότητα: όλοι οι υπότροφοι υποχρεούνται να εργάζονται σε κοινή αίθουσα. Το «Λυρικό εγώ» του πρωταγωνιστή (έτσι τιτλοφορεί την ερευνητική του πρόταση προς το Κέντρο, καθώς είναι σχετική με την «κατασκευή του εαυτού» στη λυρική ποίηση) κλονίζεται ήδη από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου. Δεν θα τα καταφέρει να δουλέψει ούτε μία ημέρα, ενώ ακόμη και ο πιο ουδέτερος συγχρωτισμός με τους υπόλοιπους «τροφίμους» –στην τραπεζαρία και αλλού– θα τον οδηγεί όλο και περισσότερο στα τάρταρα του εαυτού του. Αλλά αυτό θα είναι μόνον η αρχή.
Καταφεύγοντας, για να αισθανθεί ελεύθερος, σε περιπάτους, θα ανακαλύψει τον τάφο του αυτόχειρα ποιητή και δραματουργού Χάινριχ φον Κλάιστ, που θα τον στοιχειώσει, αλλά και τη βίλα όπου πραγματοποιήθηκε, στις 20 Ιανουαρίου 1942, η διαβόητη διάσκεψη, υπό τον Ράινχαρντ Χάιντριχ, των δεκαπέντε υψηλόβαθμων στελεχών των SS και εκπροσώπων της γερμανικής κυβέρνησης, που εκεί έλαβαν τις αποφάσεις τους για την «τελική λύση». Η αφήγηση της Μόνικα, καθαρίστριας του Κέντρου, Ανατολικοβερολινέζας που πριν από την πτώση του Τείχους είχε συνθλιβεί στη μέγγενη της Στάζι –ένα έξοχο ιντερλούδιο–, φαινομενικά θα τον αποτελειώσει, αλλά τίποτε δεν θα μπορούσε να τον προϊδεάσει για τα παρεπόμενα της γνωριμίας του με τον Αντον, τον δημιουργό του «Blue Lives», μιας σκληρής τηλεοπτικής σειράς που ο πρωταγωνιστής μας παρακολουθεί σχεδόν μανιακά στον υπολογιστή του – μιας σειράς του σωρού, εκ πρώτης όψεως, όπου αστυνομικοί βασανίζουν τους εγκληματίες που συλλαμβάνουν, που όμως ίσως να φτιάχτηκε ακριβώς για να στείλει κάποια κρυφά μηνύματα στον κόσμο: έναν κόσμο που τα περίμενε διψασμένος.
Αγωνία
Ο ήρωάς μας αρχίζει πια να τρέμει για τα πάντα –φοβάται για την τύχη της γυναίκας του και της κόρης του, για την πραγματική υφή των πραγμάτων, για την υπονόμευση της αλήθειας, για τον αποπροσανατολισμό του κόσμου, για τη δύναμη της χειραγώγησης, για μια διαφαινόμενη κατάρρευση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, για τον τερατώδη λευκό φυλετισμό, για την αναβίωση του γερμανικού μυστικισμού, για το επερχόμενο τέλος– και θα παθιαστεί με τον Αντον, αυτόν τον μηδενιστή, είρωνα, μεφιστοφελικό ακτιβιστή της alt-right υποκουλτούρας, σε βαθμό αυτοκαταστροφικό.
Το «Κρέας για τους λύκους», που ευτύχησε στη μεταφορά του στη γλώσσα μας, είναι το απόλυτο καφκικό μυθιστόρημα τρόμου του 21ου αιώνα. Ασθματική σπουδή στην τρέλα και ταυτόχρονα ένα λογοτεχνικό Matrix, είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται μονορούφι, με ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον, μα που σε προκαλεί να το ξαναδιαβάσεις αμέσως μόλις το τελειώσεις. Παρά, μάλιστα, το μαύρο θέατρο των ακροτήτων που παρουσιάζει ή υπαινίσσεται –σχετικών με τα social media, με το σκοτεινό Διαδίκτυο, με τον ρατσισμό, με τη θυελλώδη επέλαση του Χαμού–, είναι ένα μυθιστόρημα που διακρίνεται από μεγάλη αγάπη για τον άνθρωπο και από σιγουριά για το μέλλον του. Στο τέλος όλα θα πάνε καλά, παρά ταύτα.