Ο «Θησαυρός της Βαγίας», το πρώτο βιβλίο που έγραψε η Ζωρζ Σαρή στα τέλη του ’60, ήταν μια συνοπτική απεικόνιση του καλοκαιριού όπως, λίγο-πολύ, το έζησαν τα παιδιά στην Ελλάδα κατά τις δεκαετίες του ’60, ’70 και ’80. Και, όπως συμβαίνει με κάθε σημαντικό, κλασικό έργο πολιτισμού, εκείνη η καλοκαιρινή περιπέτεια μιας παρέας παιδιών στο νησί της Αίγινας επιβίωσε θριαμβευτικά μέσα στις δεκαετίες και τις γενιές, και εκφράστηκε από την καθεμιά με τα δικά της κυρίαρχα και δημοφιλή μέσα: όταν γράφτηκε στα τέλη του ’60 έγινε βιβλίο, στις αρχές του ’80 τηλεοπτική σειρά και σήμερα, ακριβώς εκατό χρόνια μετά τη γέννηση της συγγραφέως, γίνεται γκράφικ νόβελ, ζωγραφισμένο από έναν κορυφαίο εικονογράφο, και εκ των πρωταγωνιστών της εντυπωσιακής άνθησης των κόμικς στην Ελλάδα τα τελευταία λίγα χρόνια, τον Kanellos Cob.
Στη σύντομη κουβέντα που κάναμε μαζί του, μας διηγείται πως η ίδια η συγγραφέας είχε εμφανιστεί κάποτε στη ζωή του, και με μια της μόνο φράση όρισε άθελά της κατά πολύ το ήθος της δουλειάς του: «Πρέπει να ήμουν στην πέμπτη ή την έκτη δημοτικού», μας λέει, «όταν η Ζωρζ Σαρή είχε έρθει στο σχολείο να μας μιλήσει, έπειτα από κάλεσμα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων. Και, αφού έκανε την παρουσίασή της, θυμάμαι να της κάνω μια “περίεργη” ερώτηση: “Αυτό που κάνετε, το κάνετε επειδή σας αρέσει ή για τα λεφτά;”. Εκείνη μου απάντησε κάτι που μπήκε για πάντα στο μυαλό μου: “Αυτές οι δουλειές δεν γίνονται για τα λεφτά, αλλά επειδή τις αγαπάς”. Ετσι συνδέθηκα μαζί της όχι μόνο λόγω του ότι είχα διαβάσει τα βιβλία της ως παιδί, αλλά κι επειδή μου έδωσε κάτι σαν πρώτη συμβουλή για τη δουλειά του εικονογράφου που θα ασκούσα στο μέλλον».
«Αυτές οι δουλειές δεν γίνονται για τα λεφτά, αλλά επειδή τις αγαπάς» είχε πει η συγγραφέας σε έναν μαθητή του Δημοτικού κι εκείνος της το ανταπέδωσε κάνοντας εικόνα όσα εκείνη είχε φανταστεί.
«Εργο αγάπης»
Πράγματι, ξεφυλλίζοντας τον «Θησαυρό της Βαγίας» του Kanellos Cob, που εξέδωσε ο Πατάκης το φθινόπωρο της χρονιάς που πέρασε, θαυμάζουμε ένα «έργο αγάπης» που κάθε καρέ του, κάθε γωνιά του, μαρτυρά μια αυθεντική και βαθιά σύνδεση με το θρυλικό πρωτότυπο υλικό. Εκείνη η σκηνή πάνω στο κατάστρωμα του πλοίου της γραμμής που έβαλε πλώρη για την Αίγινα, ένα ζεστό πρωινό χαμένο κάπου στον χρόνο (στο βιβλίο, κάπου στα μέσα του ’60, στην τηλεοπτική σειρά, κάπου στις αρχές του ’80), με τους δύο μικρούς πρωταγωνιστές να μιλούν για το καλοκαίρι που ξεκινάει, αποτελούν το προλόγισμα αυτού του μικρού καλοκαιρινού έπους, που η Σαρή είχε αποδώσει με τον πιο ηλεκτρισμένο και ζωντανό τρόπο. Ενα προλόγισμα που μέσα στις εικόνες του Kanellos Cob και τον εντυπωσιακό τρόπο που αποδίδει το φως και τις σκιές, γίνεται φόρος τιμής όχι μόνο στην ίδια τη συγγραφέα αλλά και στο μικρό τηλεοπτικό αριστούργημα που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Δημογεροντάκης για την ΕΡΤ το 1984.
Λάμψη και χρώμα από τη δεκαετία του ’60
Το ποστάλι που εμφανίζεται στο βιβλίο, ο θρυλικός «Πορτοκαλής Ηλιος», αντικαθίσταται στην τηλεοπτική μεταφορά από έναν άλλο θρύλο της ακτοπλοΐας μας, το θρυλικό «Μυκήναι», και όπως έγραφε και η Ζωρζ Σαρή, έπλεε εκείνο το ζεστό πρωί σε μια «θάλασσα ασάλευτη», που θα έμοιαζε με γυαλί «αν δεν ήταν οι άσπροι αφροί που ξεσήκωνε το καράβι χαράζοντάς την». Το γκράφικ νόβελ, όμως, μένει πιστό στον «Πορτοκαλή Ηλιο» που αναφέρεται στο μυθιστόρημα, το πλοίο που πριν το κάνει επιβατηγό ο Κώστας Λάτσης ήταν καζίνο και που το εντυπωσιακό του όνομα συνδέθηκε με τις κρουαζιέρες του Αργοσαρωνικού από τη δεκαετία του ’60 έως και το ’80 και που, δυστυχώς, έγινε παλιοσίδερα το 2020. Ο εικονογράφος το ανασταίνει δημιουργικά, δείχνοντας μεγάλο ενδιαφέρον στις ναυπηγικές του λεπτομέρειες και στην αυθεντική πολυτελή του ατμόσφαιρα, που είναι λες και γίνεται ο ίδιος ναυπηγός του. Μέχρι και τις πορτοκαλιές τέντες του αναβιώνει, ενώ στη σκηνή που το αποθεώνει (αυτήν κατά την οποία καταπλέει στην Αίγινα) εκτός από ναυπηγός, γίνεται και αρχιτέκτων, «κατασκευάζοντας» με το πενάκι του με τον πιο τρυφερό τρόπο το λιμάνι του νησιού.
Τα αρχοντικά της ιστορικής ναυτικής πολιτείας σμιλεύονται από τον Kanellos Cob ένα ένα, λες και αληθινά χτίζονται από το πενάκι του, λες και κάθε παράθυρο, κάθε μαρμάρινο μπαλκόνι έχει σημασία, ενώ δεσπόζει ανάμεσά τους ο Αγιος Νικόλαος ο «Στεριανός» με τα επιβλητικά καμπαναριά του.
Οπως μας είπε ο ίδιος, «μου είναι απαραίτητο να αποτυπώνω με λεπτομέρεια τον χώρο και τον τόπο στον οποίο διαδραματίζεται η ιστορία που έχω να πω. Θέλω να πάρω τον αναγνώστη από το χέρι και να του πω “να, έτσι ήταν αυτός ο τόπος”.
Επιπλέον, το αρχιτεκτονικό στοιχείο μου είναι πολύ ελκυστικό, ίσως και παραπάνω από το ανθρώπινο», θα μας πει ο εικονογράφος, και όμως, στη δουλειά του αυτή, παράγει εξίσου παραστατικά και ζωντανά και ανθρώπινα πορτρέτα.
Η παρέα των παιδιών-πρωταγωνιστών που γέννησε η φαντασία της Ζωρζ Σαρή πατώντας σε αυτοβιογραφικά στοιχεία, εδώ μοιάζει απόλυτα κινηματογραφική, λες και αποκτά μια δεύτερη ζωή μέσα στο θαυμαστό βασίλειο των κόμικς.
Το πλοίο που για δεκαετίες όργωνε τον Σαρωνικό, επιστρέφει από τον ωκεανό της Ιστορίας, χάρη στη φαντασία της Ζωρζ Σαρή και το πενάκι του δημιουργού.
Και ενώ στην τηλεοπτική σειρά ο Σταμάτης Σπανουδάκης ντύνει τη δράση με ένα ακαταμάχητα συγκινητικό σάουντρακ, στο γκράφικ νόβελ ο Kanellos Cob ασκεί τη μεγάλη του μαγεία με το χρώμα. Το χρώμα, μαζί με τη λεπτομέρεια, αυτό είναι το ακαταμάχητο όπλο της τεχνικής του. Ενα όπλο που επιστρατεύει περίτεχνα όχι μόνο για να γεννήσει συναισθήματα, αλλά και για να αποδώσει την αίσθηση του χώρου και της προοπτικής.
Επιπλέον, έχοντας επισκεφθεί την Αίγινα και έχοντας δει από κοντά όλες τις σκηνές της «δράσης», στα καρέ του την καθιστά πρωταγωνίστρια, εξίσου σημαντική με τους ανθρώπινους πρωταγωνιστές της ιστορίας.
Μάλιστα, παντρεύοντας πραγματικότητα και φαντασία, την απεικονίζει σαν τόπο υπερβατικό, λες και η Γαλλοβελγική σχολή των κόμικς είχε ανέκαθεν γεννηθεί στην Αθήνα και στα νερά του Σαρωνικού. Η χρωματική του παλέτα, επίσης, δεν είναι καθόλου τυχαία: έχει μελετηθεί για να μυρίζει νοσταλγία και δεκαετία του ’60.
Κληρονομιά
Ο «Θησαυρός της Βαγίας» του Kanellos Cob είναι η μεταφορά ενός αριστουργήματος του πρόσφατου παρελθόντος μας σε μια αριστουργηματική παρακαταθήκη για τους νέους του μέλλοντος. Ο κορυφαίος εικονογράφος σήκωσε με άνεση το βάρος της ιστορίας στους ώμους του και τα κατάφερε περίφημα διοχετεύοντας στο έργο του όχι μόνο την απαράμιλλης σαγήνης τέχνη του, αλλά, πρωτίστως, πολλή αγάπη. Η ίδια η Ζωρζ Σαρή είναι βέβαιο πως, λουσμένη από έναν «πορτοκαλή ήλιο» του Σαρωνικού, τον κοιτάει χαμογελώντας.