Αν και υπάρχουν σαφείς, θαυμαστά τυπικές οδηγίες για τους τρόπους που θα οδηγηθείς με ασφάλεια στη μετά θάνατον ζωή, ας παραδεχθούμε ότι ελάχιστες υπάρχουν ως προετοιμασία για την παρούσα, εδώ και τώρα, ζωή. Υπάρχουν πολλά τα οποία αντιμετωπίζεις περίπου όπως οι στρατιώτες στα πεδία των μαχών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου όταν έβγαιναν από την πρόσκαιρη προστασία των ορυγμάτων. Φέρτε στο νου σας σκηνές από σχετικές κινηματογραφικές ταινίες και θα με καταλάβετε: τρέχεις αν και ακίνητος για να φτάσεις στο στόχο–τέρμα, διανύοντας σε ένα Χ χρονικό διάστημα τα 100-200 μέτρα που αναλογούν στον καθένα μέσα στον άπειρο συμπαντικό χωροχρόνο και ενώ γύρω σου οι σφαίρες πέφτουν από και προς κάθε κατεύθυνση.
Αλλά υπάρχει και κάτι για το οποίο αδικαιολογήτως υπάρχει απουσία προετοιμασίας αφού είναι αναπόφευκτος, καθολικός και μη αναστρέψιμος -τουλάχιστον μέχρι στιγμής-ανθρώπινος προορισμός: Το γήρας, όπου φτάνουν οι περισσότεροι και…όλο και περισσότεροι. Κανείς δεν σε προετοιμάζει για τα γηρατειά με την επιμελή φροντίδα που απολαμβάνουν άλλες ηλικίες στις οποίες προσφέρονται πολλαπλών επιλογών οδηγίες για το τι να κάνεις και πώς θα αντιμετωπίσεις από τη βραδινή ψυχρούλα (με μια ριχτή ζακέτα) μέχρι την καταστροφή του σύμπαντος (γυρνώντας νωρίς στο σπίτι). Αλλά και κανείς δεν σε υποδέχεται με μια σχετικώς αντικειμενική αξιολόγηση που θα περιλαμβάνει το ποιος/α είσαι και τι μπορείς να κάνεις. Ακόμα και σε μια δουλειά γραφείου χωρίς ιδιαίτερες οικονομικές ή άλλες προοπτικές, όπου δεν απαιτείται να στύψεις την πέτρα με τα ηλιοκαμένα δυνατά χέρια σου, το πρώτο πράγμα που πρέπει να μάθει ο προσλαμβάνων, από μακριά και χωρίς να σε δει, είναι η ηλικία σου. «Εξήντα; Θα σας ειδοποιήσουμε».
Στην πραγματικότητα, όλες οι «φροντίδες» προς την Τρίτη και Τέταρτη ηλικία εμφανίζονται αφού έχεις ήδη καταλήξει εκεί, και τότε μάλλον το μόνο που δημιουργούν είναι μια κατάθλιψη που κανείς δεν έχει ανάγκη, there is plenty of it και χωρίς βοήθεια. Σύμφωνα με έρευνα (Παπαδημητρίου, Λιάππας & Λυκούρας, 2013), η κατάθλιψη αποτελεί την πιο συχνή διαταραχή ψυχικής υγείας στην Τρίτη Ηλικία με ποσοστό εμφάνισης 11-16% (ανεβαίνοντας στο 44% για τους ανθρώπους σε οίκους ευγηρίας) ενώ σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, στις ευρωπαϊκές χώρες το 2010 η συχνότητα της κατάθλιψης στους ηλικιωμένους ήταν 20%, που πιθανολογείται να ανέλθει στο 25% έως το έτος 2030, και 1 στα 10 άτομα ηλικίας 65-84 ετών, παρουσιάζει τουλάχιστον ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Δεδομένου δε ότι η Ελλάδα έρχεται δεύτερη, μετά την Ιταλία, πανευρωπαϊκά στον αριθμό των “ηλικιωμένων”…αξίζουμε λίγη προσοχή. Και μην ξεχνάμε ότι το 1982 στη Βιέννη η Παγκόσμια Συνέλευση του Γήρατος, μετά από απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του Ο.Η.Ε., υιοθέτησε την ηλικία των 60 ετών και άνω, ως όριο για την καταγραφή των ατόμων που ανήκουν στην Τρίτη Ηλικία, το 2000 η έναρξη της Τρίτης Ηλικίας προσδιορίστηκε μετά τα 65 έτη, ενώ η πρόβλεψη για τα επόμενα χρόνια είναι τα 70 έτη…όπερ πάμε για μερικές υποκειμενικές διευκρινίσεις.
Οι γέροι δεν είναι…γέροι. Είναι αυτό που ήταν πάντα, πλην εγκλωβισμένοι σε ένα σώμα που παρακμάζει και στην εικόνα που αντανακλάται στην αντιμετώπιση των άλλων. Δεν θέλουν απαραίτητα να «δώσουν την ευχή» τους, και οι ατελείωτοι μονόλογοι γι΄αυτό που κάποτε ήταν ή έκαναν οφείλονται σε μεγάλο μέρος στο γεγονός ότι στη χώρα μας δεν συμμετέχουν ισότιμα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ποιος θέλει να ανατρέχει στο ένδοξο παρελθόν όταν έχει ένα γεμάτο και δημιουργικό παρόν; Θέλουν βεβαίως να αναγνωρίζεται το παρελθόν τους αλλά ως αξία προστιθέμενη, όχι ως μνημόσυνο.
Οι γέροι δεν είναι γέροι. Είναι αυτό που ήταν πάντα, πλην εγκλωβισμένοι σε ένα σώμα που παρακμάζει και στην εικόνα που αντανακλάται στην αντιμετώπιση των άλλων.
Είναι δύσκολο να γερνάς σε έναν κόσμο που αποθεώνει τη νεότητα όχι ως ηλικιακή ιδιότητα αλλά ως προνομιακό χαρακτηριστικό που δικαιούται να κάνουν πέρα όλοι και όλα στο πέρασμά του, ως «κοινωνική τάξη ή ως κίνημα» όπως το περιγράφει ο Ερμαν Εσσε στο βιβλίο του «Ωριμάζοντας γινόμαστε όλο και νεότεροι». Γίνεται ακόμα πιο δύσκολο σε μια κοινωνία που σε βλέπει είτε σαν ελπίδα babysitting για τα εγγόνια είτε σαν μια θολή υποχρέωση απορρέουσα από τη διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ευ ζην και επιβίωση
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια ιδιαίτερη τυπική φροντίδα χρειάζεται, αλλά αυτή στην καλύτερη περίπτωση εξασφαλίζει την επιβίωση, όχι το ευ ζην το οποίο είναι κάτι περισσότερο από ιατρική κάλυψη, συμβουλές για το πώς να μην πέσεις στο μπάνιο και ΚΑΠΗ-μάντρες για ηλικιωμένους με γεροντικά ενδιαφέροντα, πάντοτε εκτός του ευρύτερου κοινωνικού γίγνεσθαι. Το οποίο, εκ της καταστατικής συνθήκης του, περιλαμβάνει δημιουργικότητα και στόχους αλλά και ενημέρωση και συμμετοχή στις εξελίξεις σε διάφορα πεδία όπως είναι για παράδειγμα αυτό της τεχνολογίας. Και υπάρχει μια σοβαρή πιθανότητα εάν υπήρχε το ευ ζην να απαλλασσόταν το ΕΣΥ από επισκέψεις ανώφελες -τουλάχιστον ως προς τη σωματική υγεία- και για ψύλλου πήδημα από τους μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους. Διότι όταν λέμε ότι ξαναγίνονται παιδιά, σπρώχνοντας με τους αγκώνες να πιάσουν μια θέση στην πίστα της προσοχής, είναι γιατί προσπαθούν να ξαναβρούν το νόημα, αυτό που τους αφαιρείται από την α-νόητη “φροντίδα της τρίτης ηλικίας”, η οποία σε αυτήν την πορεία του ηρωικού όντος που γνωρίζει ότι κάνει ό,τι κάνει για να πεθάνει στο τέλος, τους υπενθυμίζει μόνον το τέλος.
Υ.Γ Αναρωτώμενη αν θα βρεθεί κανείς να συμπαθήσει κάποια που γράφει ένα κείμενο όπου δεν αποθεώνονται «οι νέοι μας», θυμήθηκα το αγαπημένο μου βρετανικό περιοδικό The Oldie με το οποίο μια μικρή ομάδα –κυριολεκτικά- έμπειρων δημοσιογράφων αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα ελεύθερα σκεπτόμενο, αστείο περιοδικό, μια ανάλαφρη εναλλακτική λύση σε έναν Τύπο που είχε εμμονή με τη νεολαία και τη διασημότητα κάθε πεδίου, γνωρίζοντας ότι θα βρουν αναγνώστες και διαφημιστές “απέναντι”. Το Oldie, που τελικώς έχει βρεί ένα κοινό που όλο και διευρύνεται, είναι διαχρονικό, απαλλαγμένο από συμβουλές συνταξιοδότησης, γεμάτο με ανανεωτικό πνεύμα, ευφυΐα, απόλαυση, φοβερά καρτούν και σημαντικές “πρωτιές” στις αποκαλύψεις, που συχνά διασκεδάζει γράφοντας “πραγματικές” νεκρολογίες απέναντι στις “δοξαστικές” που βρίσκει ο αναγνώστης στο σύνολο του Τύπου. Διότι όπως είχε πει και ο κύριος ιδρυτής του, ο Ρίτσαρντ Ινγκραμς, “Ω, μεγάλη συζήτηση η “φρέσκια ματιά” στα πράγματα”. Αλλά και όπως μου είπε ένας 78χρονος φίλος που ασκώντας εθελοντική εργασία σε κοινότητα άλλη, πέραν της οικογενειακής, πήρε…τη μοίρα του δικού του γήρατος στα χέρια του: «Γήρας; Τι μου λες τώρα; Μακριά από μας!».
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr