Tom Volf
Maria by Callas
100th Anniversary Edition
εκδ. Assouline 2023, σελ. 128
Ηταν Ιανουάριος του 2013. Ο σκηνοθέτης και φωτογράφος Τομ Βολφ είχε μόλις παρακολουθήσει στη Metropolitan Opera την Τζόις ΝτιΝτονάτο να ερμηνεύει τη «Μαρία Στουάρντα» του Γκαετάνο Ντονιτσέτι. Αφέθηκε τόσο πολύ στη μαγεία του θεάματος που είχε μόλις παρακολουθήσει, ώστε θέλησε να μάθει τα πάντα για τούτη την όπερα και τον δημιουργό της. Πέρασε μιαν ολόκληρη νύχτα διαβάζοντας και ακούγοντας· ώσπου έφτασε στη Μαρία Κάλλας, ακούγοντας τη «Λουτσία ντι Λάμερμουρ» του ίδιου συνθέτη.
Πέρασε τα επόμενα τρία χρόνια αναζητώντας κάθε ίχνος που μπορεί να άφησε η Μαρία Κάλλας πίσω της. Αναζητούσε επίμονα όσους δικούς της ανθρώπους ήταν εν ζωή, όσους μπορούσαν να του δώσουν το παραμικρό φωτογραφικό αρχείο που να συνδέεται με την απόλυτη ντίβα των αιώνων.
Ο συνδυασμός αυτής της φωνής με τη θεϊκή σκηνική παρουσία και την ομορφιά καταύγαζε κάθε της κύτταρο.
Συγκέντρωσε υλικό που δεν έχει δημοσιοποιηθεί ποτέ ξανά. Βρήκε απίθανα άλμπουμ και άκουσε ιστορίες από απίθανους ανθρώπους, αλλά και από συλλογές της ίδιας, ακολουθώντας τη σαγήνη της Μαρίας Κάλλας που μετέτρεψε, όπως είπε ο ίδιος ο Τομ Βολφ, την αναζήτηση σε αποστολή.
«Ηταν πέρα από προσωπικό ενδιαφέρον και πάθος· ήταν περισσότερο σύνδεση ή και καθήκον· μια επιθυμία να μοιραστώ με τον κόσμο το συναίσθημα που είχα βιώσει ο ίδιος», λέει ο σκηνοθέτης.
Το λεύκωμα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Assouline και έχει τον τίτλο «Maria by Callas», δεν είναι μόνον ένας κλασικός φόρος τιμής για τα 100 χρόνια από τη γέννησή της, όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας με εκείνο στο οποίο αφιερώθηκαν, αλλά αποτελεί επιπλέον μία γενναιόδωρη χειρονομία προς εκείνους που θέλουν να παρακολουθήσουν τη μεγαλειώδη –μουσική και προσωπική– ιστορία της Μαρίας Κάλλας ντυμένη με εικόνες που επεκτείνουν τα περιθώρια πρόσληψης μιας προσωπικότητας που πλέον… κυλάει στο DNA της ανθρωπότητας.
Οι φωτογραφίες καλύπτουν το «μικρό Ελληνόπουλο που γεννήθηκε στην Αμερική», την Ιταλία και τη Σκάλα του Μιλάνου, το ντεμπούτο στην Αμερική, το πώς η επιτυχία έγινε θρίαμβος, τον Ωνάση, τις κύκνειες «Νόρμα» και «Τόσκα». Ακολουθούν, με τα δικά της λόγια διάσπαρτα σε όλο το λεύκωμα, τα κλικ της μοναξιάς, της προσωπικής αμφιβολίας, του αποχαιρετισμού.
Το «Maria by Callas» περιλαμβάνει και δύο προλογικά –εξομολογητικής φύσης και ανυποχώρητου θαυμασμού– προσωπικά σημειώματα· από τον αγαπημένο της μαέστρο, Ζορζ Πρετρ, που πέθανε το 2017, και από τη Νάντια Στάνσιοφ, που είχαν γνωριστεί στην Τουρκία, στα γυρίσματα της «Μήδειας» του Παζολίνι, αρχικά ως η γραμματέας της και εντέλει μία από τις στενότερες φίλες της.
Ο σπουδαίος μαέστρος εξομολογείται ότι «αν έβαζα την ορχήστρα να παίρνει ανάσες με έναν συγκεκριμένο τρόπο, ήταν επειδή ήξερα ότι εκείνη θα έπαιρνε τις ίδιες ανάσες μαζί μου». Αφηγείται τον τρόπο που δούλευαν, τη διαχείριση της φωνής της που αναδυόταν, λες, από τα σπλάχνα του θεού, μιλάει για τον Σκορπιό και τον Ωνάση, τη χαρά της Κάλλας τότε και το πώς αυτή η ευτυχία έβγαινε με την πρώτη της νότα στην «Κάρμεν» που δούλευαν.
«Ξέρετε πώς έμαθα για τον θάνατο της Μαρίας;» έγραψε ο Ζορζ Πρετρ. «Ημουν στο κτήμα μου στη Γαλλία όταν ένας σχολιαστής του Radio Luxembourg μού τηλεφώνησε για να με ρωτήσει για τον θάνατο της Μαρίας Κάλλας. Δεν ήξερα τίποτα. Δεν μπορούσα να πω τίποτα και το έκλεισα αμέσως. Επέστρεψα αμέσως στο Παρίσι […] Είδα τη Μαρία που έμοιαζε με νεαρό κορίτσι· φαινόταν γαλήνια, ήρεμη, εντελώς φυσική και χαλαρή».
Η Νάντια Στάνσιοφ γράφει σε ακόμα πιο προσωπικό επίπεδο, θέλοντας, θαρρείς, να αποκαταστήσει οποιαδήποτε παρανόηση ή στρέβλωση για τη μεγαλύτερη ντίβα που γνώρισε αυτός ο πλανήτης. Αφηγείται για το πώς ένιωθε ότι δεν την καταλάβαιναν οι γύρω της, για το πώς ήθελε διαρκώς να προσφέρει, για την κόλαση της αναμονής ενός τηλεφωνήματος του Ωνάση, μα πάνω απ’ όλα για το πώς ο συνδυασμός αυτής της φωνής με τη θεϊκή σκηνική παρουσία και την ομορφιά που καταύγαζε κάθε της κύτταρο την έκανε να πει με σπασμένη φωνή, ακούγοντας τις παλιές δόξες της «Νόρμα» ένα βράδυ στο Τραγονήσι κι αφού είχε από ετών αποσυρθεί, ότι «η Κάλλας δεν θα τραγουδήσει ποτέ ξανά έτσι… Αλλά είμαι –και θα είμαι για πάντα– η Κάλλας».
