Θεά, μάγισσα, νύμφη. Κίρκη με τις ωραίες πλεξούδες, Κίρκη που υφαίνει αργαλειό, Κίρκη βασίλισσα στο μυθικό νησί Αιαία, Κίρκη που τους εχθρούς της μεταμορφώνει σε ζώα, που σε γουρούνια μεταμόρφωσε τους συντρόφους του Οδυσσέα. Κάποιοι λένε πως ήταν κόρη του Ηλιου· άλλοι, ότι ήταν κόρη της Εκάτης.
Αυτή την εκδοχή ακολούθησαν οι τρεις συνιδρύτριες του Hekátē Studios, όταν αποφάσισαν το πρώτο τους εγχείρημα να γεννήσει το δεύτερο, το KIRKI, μια πρωτοβουλία νομαδικών εκθέσεων που κάθε χρόνο θα επιχειρεί να συνδέσει τη σύγχρονη τέχνη με την ιστορία και την παράδοση των Κυκλάδων. Πρώτος σταθμός στο παρθενικό ταξίδι του KIRKI η Τήνος, με την έκθεση «When the heart of a pig has hardened, dice it small», (μτφ. «Οταν η καρδιά του γουρουνιού έχει σκληρύνει, κόψ’ τη σε μικρά κομμάτια»).
Επειτα από χρόνια εργασιακής εμπειρίας σε οργανισμούς όπως το MoMA και η Gagosian στη Νέα Υόρκη, το Serpentine Galleries, η Tate και το White Cube στο Λονδίνο, και το Μουσείο Μπενάκη και το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα, οι Ελληνίδες Ντομινίκ Σύλβια Λώρεν, Βάσω Παπαδοπούλου και Αριστέα Ρέλλου ξεκίνησαν το Hekátē Studios, το οποίο αναλαμβάνει στούντιο και project management για καλλιτέχνες παγκοσμίως, πριν από τρία χρόνια. Βάση τους ήταν το Λονδίνο, όπου και οι τρεις ζούσαν για χρόνια, με την κ. Παπαδοπούλου να έχει τώρα μετακομίσει στο Μιλάνο και τις κ. Λώρεν και Ρέλλου να μοιράζουν τον χρόνο τους μεταξύ Λονδίνου και Αθήνας. Παρότι όμως την τελευταία δεκαετία είναι κάτοικοι εξωτερικού, πάντα ήθελαν να κάνουν ένα βήμα που να αφορά πιο άμεσα στην Ελλάδα. Κι έτσι ήρθε το KIRKI.
Οι συνιδρύτριες του Hekátē Studios θέλουν να συνδέσουν τη σύγχρονη τέχνη με την ιστορία και την παράδοση των Κυκλάδων.
«Αγαπάμε, θαυμάζουμε και βρίσκουμε πολύ ενδιαφέρουσα την κυκλαδίτικη κουλτούρα και ιστορία, τα τοπικά στοιχεία των νησιών, τα πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά», λέει στην «Κ» η κ. Ρέλλου. «Θέλαμε να κάνουμε κάτι που να εμβαθύνει σε αυτά, χρησιμοποιώντας τις γνώσεις και τις εμπειρίες που έχουμε αποκτήσει στο εξωτερικό», συμπληρώνει. Ο σκοπός είναι να επικοινωνήσουν καλλιτεχνικά διαφορετικοί δημιουργοί –οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση είναι από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αγγλία, την Ιταλία, τη Σιγκαπούρη και το Μπαχρέιν, μεταξύ άλλων χωρών– με το εκάστοτε νησί. «Ευελπιστούμε ότι αυτό θα μας βοηθήσει να εμβαθύνουμε στον πολιτισμό των Κυκλάδων, αλλά και να παρουσιάσουμε κάποιες πανανθρώπινες τάσεις, και πολιτιστικές ανταλλαγές», σημειώνει.
Η πρώτη τους έκθεση, ο τίτλος της οποίας προέρχεται από στίχο του ποιήματος «Circe» της Κάρολ Αν Ντάφι, αφορά τα τάματα, την προσφορά και το προσκύνημα. Οταν συζητούσαν με ποιο νησί και ποιο θέμα να ξεκινήσουν το KIRKI, η κ. Παπαδοπούλου λέει πως το θέμα «Τήνος – τάμα» τις τρόμαζε πιο πολύ από όλα. «Ηταν ίσως το πιο εύκολα παρεξηγήσιμο από τους ντόπιους, την εκκλησία, φοβόμασταν μην προσβάλει ή αποξενώσει τον κόσμο», σκεφτόταν από τη μία πλευρά. Από την άλλη, όταν καταστάλαξαν, σκεφτόταν πώς θα το επικοινωνούσαν στους καλλιτέχνες που επέλεξαν να συμμετάσχουν στην πρώτη τους έκθεση της νομαδικής γκαλερί KIRKI, δημιουργώντας καινούργια έργα γι’ αυτήν. «Πιστεύαμε ότι θα μας έλεγαν ότι δεν έχει καμία σχέση με τους ίδιους το θέμα του τάματος, αλλά όχι – το θέμα της προσφοράς ξεπερνά χώρο, χρόνο, θρησκεία, ταυτότητα», συμπληρώνει.
Η κ. Λώρεν, η οποία είναι από την Ανδρο, δηλώνει στην «Κ» ότι πολύς κόσμος βιώνει τα ελληνικά νησιά εποχιακά. «Πολλοί δεν εμβαθύνουν στην τοπική πραγματικότητα του κάθε νησιού, αυτήν θέλουμε να ανακαλύψουμε», αναφέρει. «Ολοι ξέρουμε κάποιον που έχει πάει εκεί για να ανάψει ένα κερί, να κάνει τάμα», λέει, εξηγώντας γιατί η Τήνος τούς κίνησε το ενδιαφέρον. Ταυτόχρονα, είναι νησί με πλούσιο πολιτισμό και μεγάλη παράδοση στις τέχνες, από τη μαρμαροτεχνία και τη γλυπτική μέχρι τη ζωγραφική. «Εχει πολύπλευρη προσωπικότητα και πολύ μακρά ιστορία, μπορεί τώρα να έχει ταυτιστεί με το ιερό της Παναγίας, αλλά και στην αρχαιότητα ήταν ιερός τόπος, είναι ενεργειακά πολύ φορτισμένο μέρος», τονίζει.
«Η Κίρκη έχει δύναμη και είναι προστάτις του νησιού της»
«Η έκθεση είναι γιορτή της έννοιας της προσφοράς και του προσωπικού της στοιχείου, κάθε καλλιτέχνης το έχει ερμηνεύσει πολύ προσωπικά», λέει η κ. Ρέλλου, δηλώνοντας πως οι περισσότεροι έχουν κατευθυνθεί δημιουργικά σε μέλη του σωματος – χέρια, πόδια, καρδιά. «Το σώμα γίνεται το μέσο του τάματος», αναφέρει.
Ο συνειρμός που γίνεται όταν ακούμε τη λέξη «τάμα» είναι συχνά θρησκευτικός, τονίζει. «Αλλά οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν είναι όλοι queer ή γυναίκες, άτομα που ανήκουν σε κοινωνικές ομάδες που έχουν ενίοτε βιώσει αποκλεισμό από τη θρησκεία, υπάρχει μια ένταση εκεί, στο πώς προσεγγίζουμε την πνευματικότητα αποστασιοποιώντας την από κοινωνικές παθογένειες, εξερευνώντας το πώς μπορούν οι άνθρωποι να συμμετέχουν δημιουργώντας τις δικές τους προσφορές», εξηγεί.
Παράλληλες δράσεις
Η κ. Παπαδοπούλου λέει πως εξαρχής θέλησαν να συμπεριλάβουν το χωριό, τους ντόπιους και τα τοπικά μαγαζιά στο εγχείρημά τους. «Θα έχουμε παράλληλες δράσεις σε διάφορα μέρη του νησιού και είναι πολύ όμορφο ότι θα συμμετέχουμε όλοι σε μια περίσταση που θέλουμε, μέσα από την τέχνη, να εξερευνήσει κάτι τόσο τοπικό όσο και διεθνές», δηλώνει. «Μας ενδιαφέρει πολύ να στηρίξουμε το νησί και να αναδείξουμε τηνιακά προϊόντα», σημειώνει η κ. Λώρεν, αναφέροντας ότι έχουν χορηγίες από την τοπική μπίρα «Νήσο» και το οινοποιείο T-oinos στο Φαλατάδο.
Γιατί KIRKI; «Μας έλκουν οι προσωπικότητας της μυθολογίας που είναι πολύ παρεξηγημένες», λέει η κ. Λώρεν. Το όνομα, όμως, δεν προέκυψε μόνο λόγω της σύνδεσης με την Εκάτη.
«Η Κίρκη έχει δύναμη, έχει θετικά και αρνητικά, μπορεί να επιλέξει πώς θέλει να είναι», υπογραμμίζει η κ. Παπαδοπούλου, «και είναι προστάτις του νησιού της». Το ποίημα της Αν Ντάφι αφορά το πώς να μαγειρέψεις ένα γουρούνι, είναι ωδή στην Κίρκη, εξηγεί η κ. Ρέλλου. Θεώρησαν ότι, λόγω και της θεματικής της έκθεσης, άρμοζε για τον τίτλο της.
«Το ποίημα είναι μια τελετουργική συνταγή», λέει η κ. Παπαδοπούλου, «και το συσχετίσαμε με το θέμα του προσκυνήματος, η πρακτική του οποίου συχνά ενέχει συγκεκριμένες οδηγίες, αλλά η συνταγή του ποιήματος έχει και μια βία, ανταποκρίνεται στη φύση της ίδιας της Κίρκης, αναδεικνύει τη δύναμή της». Πέραν της προφανούς ερμηνείας της δύναμης της γυναικείας φύσης, η επιλογή του ονόματος σχετίζεται και με τα ίδια τα νησιά, τον πολιτισμό των οποίων η πρωτοβουλία KIRKI θέλει να αναδείξει. «Είναι και μια προειδοποίηση, αφορά την εισβολή στο νησί», τονίζει στην «Κ» η κ. Παπαδοπούλου, δηλώνοντας πως η πρωτοβουλία τους είναι σε συζήτηση και με το φαινόμενο του ελληνικού τουρισμού. «Είναι σαν να λέει “πρόσεχε πώς βαδίζεις, εδώ είναι ένας τόπος άλλου”», εξηγεί, «“είσαι φιλοξενούμενος”».
Από τις 18 έως τις 31 Ιουλίου, στο Onos Living στον Φαλατάδο, το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό της Τήνου, το KIRKI θα παρουσιάσει 30 έργα mixed media –από ζωγραφική και γλυπτική μέχρι υφάνσεις και εγκαταστάσεις– των καλλιτεχνών Μυρσίνης Αρτακιανού, Alicja Biała, Matilde Cerruti Quara, Αλέξανδρου Ντούρα, Nada Elkalaawy, Hannah Lim, Lindsey Mendick, Γιώργου Πέτρου, Zayn Qahtani και Maddalena Zadra.