PATRICK RADDEN KEEFE
Καθάρματα – Απατεώνες, δολοφόνοι, επαναστάτες και εγκληματίες:
12 αληθινές ιστορίες
μτφρ.: Κωστής Πανσέληνος
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 472
Στην Ελλάδα γνωρίσαμε εκδοτικά τον Πάτρικ Ράντεν Κιφ, τον πολυβραβευμένο Αμερικανό συγγραφέα non fiction βιβλίων και αρθρογράφο του περιοδικού The New Yorker, από το μπεστ σέλερ του «Μην πεις λέξη – Βία και προδοσία στη Βόρεια Ιρλανδία: Η κρυφή ιστορία του IRA» (Μεταίχμιο 2021, μετάφραση Κωστής Πανσέληνος). Τα «Καθάρματα – Απατεώνες, δολοφόνοι, επαναστάτες και εγκληματίες: 12 αληθινές ιστορίες» διαπνέονται από τις ίδιες αρετές, αλλά εδώ έχουμε κατ’ ουσίαν να κάνουμε με δώδεκα «βιβλία», χορταστικά, συναρπαστικά γραμμένα και άκρως πρωτότυπα. Ο Κιφ κάνει ντοκιμαντέρ με τα άρθρα του. Και το κάνει άψογα. Ο τύπος τού longread που επιλέγει είναι συναρπαστικός, γιατί έχει την ικανότητα να συγκεντρώνει ένα πελώριο σε όγκο υλικό, να το τιθασεύει, να επιλέγει τα κυριότερα σημεία του, και να τα παρουσιάζει με τρόπο σχεδόν «μυθιστορηματικό», με μια πρόζα αξιοζήλευτη αλλά πάντα ψύχραιμη και ιδιαίτερα προσεκτική. Οι εραστές των true crime τηλεοπτικών σειρών, όσοι αγαπούν το ερευνητικό ρεπορτάζ και, βέβαια, οι δημοσιογράφοι θα είναι ανάμεσα σε εκείνους που θα απολαύσουν το βιβλίο. Ομως, πραγματικά δεν μπορούμε να σκεφτούμε κάποιον τύπο αναγνώστη που δεν θα το διάβαζε με προσήλωση και απόλαυση. Είναι τόσο καλό.
«Το έγκλημα και η διαφθορά, τα μυστικά και τα ψέματα, η λεπτή γραμμή μεταξύ του νόμιμου και του παράνομου, οι οικογενειακοί δεσμοί, η δύναμη της άρνησης».
Γράφει ο ίδιος στον πρόλογό του: «Αν πρόκειται να αφιερώσω σχεδόν ένα χρόνο στην έρευνα και κατόπιν στη συγγραφή ενός άρθρου, κι εσείς πρόκειται να αφιερώσετε σχεδόν μία ώρα στην ανάγνωσή του, θα ήθελα να προσπαθήσω να διηγηθώ την ιστορία αυτή με κάθε λεπτομέρεια, χωρίς να παραλείψω τίποτα. Θα ήθελα να συλλάβω ολόκληρη την πραγματικότητα της ιστορίας με όλη της τη ζωή και τη δυναμικότητα, και να την παρουσιάσω όπως ένας λεπιδοπτερολόγος θα παρέθετε μια πεταλούδα τοποθετημένη μέσα σε μια προθήκη».
Εχοντας διαβάσει το βιβλίο, δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε. Αλλά και να εκπλαγούμε καθώς ο Κιφ διαθέτει ανεξάντλητα αποθέματα δύναμης (και, θα έλεγε κανείς, χρόνου…), μιας και οι ιστορίες που επιλέγει να μας παρουσιάσει δεν είναι απλώς πολλές –οι περισσότεροι συγγραφείς θα αρκούνταν σε μία από αυτές–, αλλά και τρομερά περίπλοκες. Ο σχολαστικός τρόπος, δε, που τις προσεγγίζει είναι μοναδικός: παίρνει προσωπικές συνεντεύξεις από όλους τους εμπλεκομένους, διαβάζει ό,τι έχει γραφτεί για την κάθε μία, ταξιδεύει και ελέγχει δι’ αυτοψίας τους τόπους όπου διαδραματίστηκαν, ψάχνει στα πιο απίθανα μέρη για λεπτομέρειες που διέλαθαν την προσοχή των ανθρώπων που αρχικά τις ερεύνησαν, και αυτό για κάθε άρθρο του, κάθε φορά που καταπιάνεται με μια καινούργια υπόθεση. (Μάλιστα, μια ομάδα συνεργατών του κάνει στο τέλος fact checking στο καθετί, διασταυρώνοντας ένα προς ένα όλα τα γεγονότα).
Το σκάνδαλο «Oxycontin»
O όγκος πίσω από τη δουλειά του θα φανεί καλύτερα με ένα παράδειγμα: Τον Οκτώβριο του 2017, δημοσιεύτηκε στο ΤΝΥ το άρθρο του «Empire of Pain». Αφορούσε την «πιο μισητή οικογένεια της Αμερικής», τη δυναστεία Σάκλερ, τους δισεκατομμυριούχους ιδρυτές της φαρμακευτικής εταιρείας Purdue Pharma που παρασκεύαζε το φάρμακο Oxycontin, ένα οπιοειδές συνδεδεμένο με τον θάνατο χιλιάδων Αμερικανών. Το άρθρο ήταν 13.000 λέξεις. Τέσσερα χρόνια μετά, εκδόθηκε το ομώνυμο βιβλίο του με το σύνολο των δεδομένων που είχε συλλέξει κατά την έρευνά του: είναι 222.000 (!) λέξεις, απλωμένες σε 640 σελίδες. Τον Αύγουστο θα δούμε στο Netflix τη μίνι σειρά «Painkiller» που βασίζεται σε αυτό.
Εχοντας από το περιοδικό την ελευθερία να ερευνά ιστορίες που γοητεύουν τον ίδιο, επιλέγει όσες αντανακλούν τα βασικά ενδιαφέροντά του: «Το έγκλημα και τη διαφθορά, τα μυστικά και τα ψέματα, τη λεπτή γραμμή μεταξύ του νόμιμου και του παράνομου, τους οικογενειακούς δεσμούς, τη δύναμη της άρνησης». Στον τόμο αυτό συγκεντρώνει δώδεκα από τα πιο διάσημα και πολυδιαβασμένα άρθρα του στο ΤΝΥ. Ο αναγνώστης θα εκπλαγεί με τα ποικίλα προσωπεία του εγκλήματος, είτε αυτά αφορούν –μεταξύ άλλων– έναν συλλέκτη παλαιών κρασιών που τα πουλάει πανάκριβα σε επίσημες δημοπρασίες (ενώ δεν είναι καθόλου παλιά), είτε τεράστια οικονομικά σκάνδαλα στα οποία εμπλέκονται γιατροί, χρηματιστές και τράπεζες, είτε εμπόρους όπλων και τρομοκρατικές επιθέσεις, είτε μια σίριαλ κίλερ «της διπλανής πόρτας», είτε τον Ελ Τσάπο, τον Ντόναλντ Τραμπ ή τον Αντονι Μπουρντέν (τον τελευταίο, στο πιο συγκινητικό κείμενο της συλλογής).
Ενας ύμνος στην ερευνητική δημοσιογραφία και στην τέχνη της αφήγησης, σε μια άψογη μετάφραση.
