Είναι ο άνθρωπος που εισήγαγε τη ρομποτική τεχνολογία στην ελληνική βιομηχανία, ένας από τους πρώτους στην Ευρώπη με διδακτορικό στην Τεχνητή Νοημοσύνη (από τη δεκαετία του ’70). Αλλά για τον Σάκο Οικονομόπουλο το πραγματικό magnum opus δεν είναι ούτε οι σπουδές ούτε οι διεθνείς διακρίσεις, ούτε τα επιτεύγματα της επιχειρηματικής του δραστηριότητας αλλά η συλλογή του με σπάνιες εκδόσεις που συνθέτουν μια μοναδική βιβλιοθήκη, της οποίας το μεγαλύτερο μέρος (7.000 τόμους) δώρισε στο Ιδρυμα Λασκαρίδη. Η βιβλιοθήκη, που βρίσκεται στον Πειραιά, είναι στη διάθεση του κοινού και των μελετητών.
«Πάνε πολλά χρόνια από τότε που άρχισα να συλλέγω παλιές εκδόσεις έργων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Ξεκίνησα αγοράζοντας πού και πού κάποιο παλιό βιβλίο και χωρίς να το καταλάβω, σιγά σιγά, καταλήφθηκα από το ιδιότυπο πάθος ή τη φαντασίωση του συλλέκτη να αποκτήσει κάθε τι που εμπίπτει στο ενδιαφέρον του. Κατάφερα να συγκεντρώσω όλες σχεδόν τις παλιές εκδόσεις των Ελλήνων συγγραφέων από την εποχή του Ομήρου μέχρι την Αλωση της Πόλης. Με την πτώση της Κωνσταντινούπολης σταματάει η λόγια δραστηριότητα του Ελληνισμού. Και κατά διαβολική σύμπτωση είναι και οι απαρχές της τυπογραφίας, στη δεκαετία του 1450».
Καθώς ο Σάκος Οικονομόπουλος αφηγείται πώς «τα βιβλία κατέκλυσαν το σπίτι του από τις τουαλέτες μέχρι τα ταβάνια», η διαδικασία φαντάζει φυσιολογική. Ετσι ζει ο ίδιος, αυτός είναι ο αέρας που αναπνέει. Μιλάει με ενθουσιασμό αλλά καμία έπαρση, για «το περιπετειώδες, όλο εκπλήξεις και αγωνία αυτό ταξίδι» που ολοκληρώθηκε με τη συγκρότηση της δικής του Bibliotheca Graeca (σ.σ. η ονομασία προέρχεται από το μνημειώδες 14τομο έργο του Johann Albert Fabricius, του 18ου αι.). Η συλλογή του περιλαμβάνει εκδόσεις αρχικά όλων των μεγάλων εκδοτών και τυπογράφων του 15ου και του 16ου αιώνα και τις περισσότερες εκδόσεις όλων των αρχαίων κειμένων που έγιναν από την Ιρλανδία μέχρι την Αίγινα και από τη Μαδρίτη μέχρι την Αγία Πετρούπολη, σε περισσότερες από 200 πόλεις της Ευρώπης. Διότι, όπως εξηγεί, «το πάθος για το ελληνικό βιβλίο εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο στις μητροπόλεις της».
Ο Ομηρος
Ο γεννημένος στη Θεσσαλονίκη το 1953 Σάκος Οικονομόπουλος, τοποθετεί τη σχέση του με το βιβλίο στο γυμνάσιο: «το πρώτο συγκινησιακό φορτίο ήταν ο Ομηρος». Δεν ξεχνάει όμως και την εμπειρία του όταν στην τετάρτη γυμνασίου πηγαίνοντας να παίξει πινγκ πονγκ στις εγκαταστάσεις της ΧΑΝ στη Θεσσαλονίκη, πέρασε έξω από τη μισάνοιχτη πόρτα της βιβλιοθήκης της αδελφότητας. Θυμάται με μεγάλη διαύγεια: «Με εντυπωσίασε η εικόνα των τοίχων με τα γεμάτα βιβλία ράφια, έσπρωξα την πόρτα και μπήκα. Μπροστά στο θέαμα που αντίκρισα, τη μυρουδιά του χώρου, τη σιωπή των αναγνωστών και την κατάνυξη που επικρατούσε ένιωσα σαν να ξεμύτισα σε έναν καινούργιο κόσμο, όπως η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων. Κατέβασα το πιο χοντρό βιβλίο που παρατήρησα στα ράφια, έναν μαύρο δερματόδετο τόμο με τον τίτλο Ασκήσεις Γεωμετρίας. Ηταν το περίφημο συναξάρι 2.000 ασκήσεων που είχε συγκροτήσει ο μοναχός του τάγματος των Ιησουιτών Gabriel Marie που έγινε το σημαντικότερο βοήθημα των μαθητών που στόχος τους ήταν να μπουν στο Πολυτεχνείο». Και ο ίδιος φοίτησε στο ΕΜΠ στη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών. Το ’76 πήγε στη Γαλλία. Παρακολούθησε μαθήματα στην ειδικότητα της Αναγνώρισης Μορφών (Pattern Recognition) και Τεχνικής Νοημοσύνης (Artificial Intelligence). Εκανε μεταπτυχιακό και συνέχισε με διδακτορικό πάνω στην ανάλυση εικόνων σε εφαρμογές ρομποτικής, υπό τη διεύθυνση του διεθνούς φήμης Γάλλου ακαδημαϊκού Lucien Malavard.
Ρομποτική
Εργάστηκε στον ΟΟΣΑ, ως σύμβουλος πληροφορικής, ακολούθησε ακαδημαϊκή και επιχειρηματική καριέρα, στο Παρίσι, στη Λωζάννη, στις Βρυξέλλες. Tο 1987 επέστρεψε στην Ελλάδα και ίδρυσε την εταιρεία Ζήνων Α.Ε. με στόχο την εισαγωγή της ρομποτικής στην ελληνική βιομηχανία και την ανάπτυξη καινοτομικών προϊόντων στις τεχνολογίες αιχμής. Το 2006 παραιτήθηκε από τα εκτελεστικά του καθήκοντα. Από το 2008 και μέχρι σήμερα αφιέρωσε τον χρόνο του στον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης του, την τεκμηρίωση και την καταλογογράφησή της. Εγραψε δύο σχετικά βιβλία, τον «Θησαυρό της Ελληνικής γραμματείας» (2017) και το φιλοσοφικό λεξικό «Από τον Θαλή τον Μιλήσιο στον Πλήθωνα Γεμιστό» (2022). Πριν από δύο χρόνια δημοσίευσε και ένα δοκίμιο κοινωνικού προβληματισμού με τίτλο «Ο πόλεμος της Τροίας δεν τελείωσε» (Εστία).
«Ολη μου η ζωή είναι μια αλληλουχία συμπτώσεων», διατείνεται. «Συλλέκτης γίνεσαι χωρίς να το καταλάβεις. Ο συλλέκτης συλλέγει αντικείμενα, είτε είναι γραμματόσημα, είτε είναι βιβλία, είτε είναι αυτοκίνητα. Από κει και ύστερα τι σχέση διαμορφώνει, ιδίως ψυχική, πνευματική, οτιδήποτε, με το αντικείμενο που συλλέγει είναι ένα προσωπικό αφήγημα».
Κατάφερα να συγκεντρώσω όλες σχεδόν τις παλιές εκδόσεις των Ελλήνων συγγραφέων από την εποχή του Ομήρου μέχρι την Αλωση της Πόλης.
Δεκαετίες τώρα, ο Σάκος Οικονομόπουλος παλεύει με δεκάδες μέτρα βιβλιοθηκών που κατακλύζουν δύο διαμερίσματα (στη Σκουφά) και ένα σπίτι στην Πάτμο.
– Ηταν και μια επένδυση οικονομική;
– Τεράστια. Εκατομμύρια ευρώ. Είχα την τύχη να μπορέσω να το κάνω με τα χρήματα από τη δουλειά μου.
– Το πιο ακριβό κομμάτι της συλλογής;
– Η πρώτη έκδοση του Αριστοτέλη. Ο πεντάτομος, που εκδόθηκε μεταξύ 1495 και 1498. Πέντε τόμοι που περιλαμβάνουν όλον τον Αριστοτέλη πλην της ρητορικής και της ποιητικής. Εκτιμάται γύρω στο ένα εκατομμύριο ευρώ.
– Ποιο είναι το παλαιότερο βιβλίο της συλλογής;
– Η έκδοση του 1472 στη Μάντοβα του έργου «Κατηγορίαι» του Αριστοτέλη. Η πρώτη χρονολογημένη ελληνική έκδοση είναι η Γραμματική του Κωνσταντίνου Λάσκαρη που εκδόθηκε το 1476 στο Μιλάνο με τυπογραφικά στοιχεία του Κρητικού Δημητρίου Δαμιλά. Αντίτυπά της, εξ όσων γνωρίζω, κατέχουν η Εθνική βιβλιοθήκη και η Γεννάδειος. «Ξέρετε, οι συλλέκτες είναι κρυψίνοες», λέει ο κ. Οικονομόπουλος στο τέλος της συζήτησής μας. «Εγώ είμαι εξωστρεφής. Συντηρώ ιστοσελίδα, την bibliotheca-graeca.gr με 40.000 φωτογραφίες από τα βιβλία. Κατέγραφα ό,τι αγόραζα, εξαρχής, σε ειδικό πρόγραμμα στον υπολογιστή. Μόνος τα πάντα. Χωρίς βοηθούς. Το τοπίο δεν τελειώνει. Βλέπεις μια χαραμάδα κι εκεί ανοίγεται ένας άλλος κόσμος». Δεν παραλείπει δε να σημειώσει υπομειδιώντας: «Τώρα ασχολούμαι με τα μαθηματικά… Συνεχίζω, δυστυχώς… Αρρώστια είναι. Ψύχωση».