Η Ιρένε Σολά, γεννημένη το 1990 σε μια μικρή πόλη κοντά στη Βαρκελώνη, είναι συγγραφέας, ποιήτρια και εικαστική καλλιτέχνις. Οταν βρίσκεται στην πόλη της, τότε γράφει στα καταλανικά, «μια υπέροχη γλώσσα για να γράψεις όπως και κάθε άλλη, όχι μια πολιτική επιλογή», μου εξηγεί.
Οταν ταξιδεύει στον κόσμο –κι αυτό συμβαίνει συχνά για σπουδές, residency και παρουσιάσεις της δουλειάς της– γίνεται μέλος μιας νέας γενιάς δημιουργών που δεν περιορίζονται ούτε σε ένα καλλιτεχνικό είδος ούτε σε μια πατρίδα. Εκείνη η παλιά εικόνα του μονήρη συγγραφέα που κλεισμένος στο δωμάτιό του βουλιάζει μέσα στα χειρόγραφά του είναι μάλλον ξεπερασμένη για τους σημερινούς 30άρηδες, όπως η Σολά.
Το βιβλίο για το οποίο συναντηθήκαμε στα γραφεία του εκδοτικού της οίκου –με την ευκαιρία του Ιβηροαμερικανικού Λογοτεχνικού Φεστιβάλ Λέα– έχει τίτλο «Τραγουδώ εγώ και το βουνό χορεύει» (εκδ. Ικαρος, μτφρ.: Μαρία Παλαιολόγου). Είναι πολυβραβευμένο και το 2021 πραγματοποιήθηκε η θεατρική μεταφορά του. Παράλληλα, στην γκαλερί που την εκπροσωπεί στη Βαρκελώνη παρουσιάζεται η εικαστική δουλειά της – χρησιμοποιεί το βίντεο. «Τι είναι αυτό που την κάνει κάθε φορά να επιλέγει το μέσο με το οποίο θα εκφράσει τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις της;», αναρωτιέμαι.
«Για μένα είναι το έργο που επιλέγει τη φόρμα με την οποία θα εκφραστεί», σχολιάζει. «Οντως ασχολούμαι με τις καλές τέχνες, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Σπούδασα ωστόσο στη Σχολή Καλών Τεχνών και εξοικειώθηκα με τη συγγραφή μέσω της καλλιτεχνικής μου εκπαίδευσης. Εκείνη την περίοδο έμαθα πώς να ακολουθώ τα ενδιαφέροντά μου, πώς να θέτω ερωτήσεις, πώς να ερευνώ τα θέματα και τις ιδέες που με απασχολούν. Εμαθα εντέλει πώς να μετουσιώνω τις εμπνεύσεις μου σε έργα. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω του βίντεο, αλλά κυρίως μέσω των βιβλίων. Συνεπώς η καλλιτεχνική μου δουλειά είναι η συγγραφή».
Ο,τι συμβαίνει στη ζωή μας, και ό,τι συνέβη στο παρελθόν, αφήνει ίχνη πάνω στη γη.
«Ποιο είναι το βουνό του τίτλου, το οποίο τραγουδάει;», τη ρωτώ. «Είναι μια ποιητική μεταφορά ή οι πολλές φωνές που “μιλούν” στα αυτοτελή κεφάλαια του βιβλίου έχουν συγκεκριμένη καταγωγή;».
«Ο τόπος είναι τα Πυρηναία», απαντάει. «Πιστεύω πως ό,τι συμβαίνει στη ζωή μας, και ό,τι συνέβη στο παρελθόν, αφήνει ίχνη πάνω στη γη. Τα Πυρηναία είναι ένα τέτοιος τόπος γεμάτος αναμνήσεις. Ενα φυσικό και ιστορικό σύνορο. Προσπάθησα να φανταστώ όλες τις επιστρωματώσεις του –από τη μυθολογία έως τη σύγχρονη Ιστορία–, τις οποίες ανακαλύπτει κανείς σκάβοντας κάτω από το προφανές, και μετά να δημιουργήσω ιστορίες».
Ο τρόπος που γράφει έχει μεγάλη σχέση με τον τρόπο που θέτει ερωτήσεις για τις σκέψεις που την απασχολούν. Αυτό της δίνει το έναυσμα της μελέτης και εντέλει –ανάλογα με το υλικό που συγκεντρώνει– αποφασίζει πώς θα προχωρήσει. «Επισκέπτομαι τα μέρη που ερευνώ, μιλώ με ειδικούς, διαβάζω πολύ. Δημιουργώ μια “πισίνα” και ρίχνω μέσα όλες τις πληροφορίες και τα ανεκδοτολογικά στοιχεία που συγκεντρώνω. Οταν υπάρχει αρκετό νερό στην πισίνα, απλώς βουτάω και αρχίζω να κολυμπώ. Το κολύμπι μου είναι το γράψιμο. Παράλληλα εξακολουθώ να προσθέτω νερό, γιατί όσο περισσότερες πληροφορίες έχω, όσο καλύτερες ιδέες, τόσο βαθύτερες είναι οι βουτιές».
Ετσι ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο σε ένα πρώτο επίπεδο και να το χαρεί για την αφαιρετική, ποιητική του γλώσσα και το πειραματικό ύφος. Μπορεί όμως και να «σκάψει βαθύτερα», όπως λέει η Σολά, «προσπαθώντας να δει τον κόσμο από μια άλλη πλευρά». Οταν περπάτησε η ίδια στα Πυρηναία είδε με τα μάτια της τα αντικείμενα – μάρτυρες της ιστορίας του εμφυλίου πολέμου, απομεινάρια μιας άτακτης φυγής από την Ισπανία του Φράνκο προς την ελεύθερη Γαλλία παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οταν θέλησε να γράψει για την Ιερά Εξέταση διάβασε τα χειρόγραφα κείμενα των δικών που καταδίκασαν τις υποτιθέμενες μάγισσες σε φρικτό θάνατο, γραμμένα από το ίδιο χέρι των ανδρών που τις σκότωσαν. «Την άποψη αυτών των γυναικών δεν θα τη μάθουμε ποτέ, επειδή δεν έχει καταγραφεί», εξηγεί.
Κι αν μου επιτρέπεται, μπορώ να πω ότι το κεφάλαιο «Ονομα των γυναικών» είναι ένα από τα ωραιότερα της συλλογής. «Να ομολογήσω τι; Αφού το γέλιο ήταν το μοναδικό ωραίο πράγμα, ήταν ένα μαξιλάρι, ήταν σαν να έτρωγες αχλάδι, ήταν σαν να έβαζες τα πόδια σου σε έναν καταρράκτη μια καλοκαιρινή ημέρα».