«Χαιρόμαστε πολύ όταν ο κόσμος αποκαλεί τη βρετανική πρεσβευτική κατοικία “σπίτι του Βενιζέλου”. Σε αυτή τη μοναδική κληρονομιά προστέθηκαν δεκαετίες Ιστορίας και αποτελεί πλέον σύμβολο της κοινής μας πορείας. Είμαι περήφανος που οι προκάτοχοί μου –και τώρα εμείς– έχουμε το μεγάλο προνόμιο να φροντίζουμε ένα κτίριο τέτοιας ιστορικής σημασίας, και ταυτόχρονα ένα ιδιαίτερο τοπόσημο της Αθήνας», λέει ο Βρετανός πρέσβης Μάθιου Λοτζ στην «Κ». Αυτή είναι η δεύτερη θητεία του στην Ελλάδα. Ηρθε στη χώρα μας για πρώτη φορά το 1998 ως γραμματέας β΄ του πολιτικού τμήματος και σε εκείνο το διάστημα γνώρισε την Ελληνίδα σύζυγό του. Ετσι απέκτησε ελληνικές ρίζες, ταξίδεψε πολύ στη χώρα και έκανε φίλους.
Η επικοινωνία μας μαζί του γίνεται με αφορμή την ενδιαφέρουσα συνεργασία ανάμεσα στο Μουσείο Μπενάκη και στη βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα, η οποία έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργηθεί η ιστορική εικαστική έκθεση «Grand Tour». Αναζητώντας το πρόσωπο πίσω από αυτή την πρωτοβουλία, μας είπαν «This is his baby», εννοώντας πως ήταν εκείνος που αποφάσισε να παρουσιαστούν στο κοινό τα 17 έργα τέχνης της βρετανικής πρεσβευτικής κατοικίας στην Αθήνα, τα οποία έχουν παραχωρηθεί από την Κυβερνητική Συλλογή Τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου. Ενταγμένα στις συλλογές του Μουσείου Ελληνικού Πολιτισμού και της Πινακοθήκης Γκίκα, τα έργα (19ος και 20ός αι.) ακολουθούν τη θεματική της υπάρχουσας μουσειακής αφήγησης, επιτυγχάνοντας απρόσμενα συναπαντήματα και αναδεικνύοντας κοινές ιστορίες.
– Πώς αποφασίσατε να συνεργαστείτε με το Μουσείο Μπενάκη για τη διοργάνωση του Grand Tour;
– Ξεκινήσαμε από την ανάγκη να γίνουν εργασίες στατικής ενίσχυσης και ανακαίνισης για την αντισεισμική θωράκιση του ιστορικού και διατηρητέου κτιρίου. Σκοπός μας είναι να συνεχίσει να λειτουργεί ως σύμβολο των ιστορικών δεσμών που συνδέουν την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο κι όταν ανοίξει ξανά τις πόρτες του να είναι ασφαλέστερο, πιο λειτουργικό, πιο προσβάσιμο και πιο «πράσινο». Για να γίνουν, λοιπόν, αυτές οι εργασίες έπρεπε να εκκενωθούν πλήρως οι χώροι.
Εμπνευση για την έκθεση ήταν η προηγούμενη συνεργασία της βρετανικής πρεσβείας με το Μουσείο Μπενάκη, όταν η Κέιτ Σμιθ ως πρέσβειρα το 2020/2021 φρόντισε για τον δανεισμό του διάσημου πορτρέτου του Λόρδου Βύρωνα, έργου του Τόμας Φίλιπς στο Μουσείο Μπενάκη για την έκθεσή του «1821, Πριν και Μετά» στο πλαίσιο των εορτασμών για τη διακοσιοστή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης. Ενθαρρυμένοι από την επιτυχία αυτής της συνεργασίας, προσεγγίσαμε ξανά το Μουσείο Μπενάκη για να διερευνήσουμε αν θα τους ενδιέφερε να συνεργαστούμε και πάλι σ’ ένα μεγαλύτερο, πιο φιλόδοξο έργο.
– Ωστόσο στο διάστημα των δύο χρόνων έως την ολοκλήρωση των εργασιών τα έργα θα μπορούσαν να παραμείνουν αποθηκευμένα. Γιατί θεωρείτε σημαντική τη δημόσια έκθεσή τους;
– Πιστεύω ότι τα έργα τέχνης είναι για να παρουσιάζονται στο κοινό, όχι για να αποθηκεύονται. Εργα τέχνης που ανήκουν στην Κυβερνητική Συλλογή Εργων Τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου εκτίθενται σε κρατικά κτίρια στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και σε βρετανικές πρεσβείες σε όλο τον κόσμο. Η Κυβερνητική Συλλογή Εργων Τέχνης μετράει σχεδόν 125 χρόνια ζωής. Εκθέτει έργα τέχνης σε περισσότερα από 365 κρατικά κτίρια στο Ηνωμένο Βασίλειο και παγκοσμίως. Τα 14.700 έργα τέχνης της Συλλογής της περιόδου από τον 16ο αιώνα μέχρι σήμερα προβάλλουν τη βρετανική τέχνη, την ιστορία και τον πολιτισμό σε ολόκληρο τον κόσμο, αφού έργα της Συλλογής θα βρει κανείς σε πρεσβείες σχεδόν σε κάθε πρωτεύουσα, καθιστώντας την την πιο διασκορπισμένη συλλογή βρετανικής τέχνης διεθνώς. Μέσα από την προβολή της βρετανικής δημιουργίας, συμβάλλει αποφασιστικά στην πολιτιστική διπλωματία, προωθώντας την κουλτούρα και τις αξίες της Βρετανίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρότι η Συλλογή λειτουργεί σε κρατικό πλαίσιο, διατηρεί την ανεξαρτησία της σχετικά με τις επιλογές των έργων. Οι επιμελητές είναι εκείνοι που επιλέγουν με τη συμβολή μιας συμβουλευτικής επιτροπής που αποτελείται από διευθυντές εθνικών ιδρυμάτων τέχνης στο Ηνωμένο Βασίλειο και ανεξάρτητους επαγγελματίες των τεχνών.
Πιστεύω ότι τα έργα τέχνης είναι για να παρουσιάζονται στο κοινό, όχι για να αποθηκεύονται.
– Θυμάστε κάποιες ιστορίες συνδεδεμένες με μερικά από τα έργα που παρουσιάζονται στο Grand Tour;
– Είχα για πρώτη φορά το προνόμιο να υπηρετήσω στη βρετανική πρεσβεία τον Νοέμβριο του 1998, και ήμουν εδώ κατά την επίσκεψη του τότε Πρίγκιπα της Ουαλλίας και νυν ΑΜ Βασιλέα Καρόλου Γ΄. Από εκείνη την πρώτη μου θητεία, θυμάμαι την επιβλητική παρουσία του πορτρέτου του Λόρδου Βύρωνα στην κεντρική αίθουσα δεξιώσεων να δεσπόζει στον χώρο. Ενα άλλο έργο που ξεχωρίζει είναι η εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας, μια κρητική αγιογραφία του 17ου αιώνα αγνώστου καλλιτέχνη. Η επιγραφή «Ενθύμημα της των Αθηνών πόλεως» την καθιστά τόσο ξεχωριστή και πραγματικά πολύτιμη, καθώς προσφέρθηκε στον Βρετανό πρέσβη από τον δήμαρχο Αθηναίων, τον Μάρτιο του 1941, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης.
Κάθε έργο έχει κάτι διαφορετικό να πει, κάθε ένα, με τον δικό του τρόπο, αφηγείται ένα κομμάτι της κοινής μας ιστορίας. Θέλω να πιστεύω ότι αυτά τα έργα τέχνης αναδεικνύουν μια ενδιαφέρουσα πλευρά των στενών ανθρώπινων δεσμών μέσα από τη ματιά των δημιουργών τους και την επιλογή των θεμάτων: οι περιηγήσεις των Βρετανών στη Νεμέα και στη Φιγαλεία, στο Αγιον Ορος και στην Κέρκυρα, ο θαυμασμός τους για την Ελλάδα και την ομορφιά της.
– Είναι κάποιο από αυτά ταυτισμένο στον νου σας με την Ελλάδα;
– Παρά τη ρομαντική αίγλη του πορτρέτου του Λόρδου Βύρωνα, την οποία και αναγνωρίζω, προσωπικά αγαπώ το έργο του Κράξτον. Μπορώ να κοιτάζω τα χρώματα και τις υφές για ώρες, αλλά με γοητεύει και η ιστορία πίσω από τον ζωγράφο, η αγάπη του για την Κρήτη και η φιλία του με άλλους διάσημους φιλέλληνες του 20ού αιώνα, συμπεριλαμβανομένου του Πάτρικ Λι Φέρμορ.
Είναι ενδιαφέρον ότι ο Κράξτον έγραψε για την πρώτη του επίσκεψη στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο και τη συνάντησή του τότε με το ελληνικό φως και τοπίο: «Η άφιξη στην Ελλάδα ήταν καταπληκτική», και το πρώτο καλοκαίρι ήταν «σαν να βρήκα πετρέλαιο. Στην αρχή έμεινα πάνω από το γκαράζ της πρεσβείας της Αθήνας, αλλά ο πρέσβης ήθελε να με ξεφορτωθεί, ήμουν πολύ μποέμ επισκέπτης!».
Διάρκεια έκθεσης έως 1/6/25, στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού και στην Πινακοθήκη Γκίκα.
