«Αυτά τα πράγματα δεν έγιναν ποτέ, αλλά έτσι ήταν», λέει ο Σαλλούστιος, συγγραφέας του 4ου αιώνα, ορίζοντας τον μύθο. Ταιριάζει ακριβώς στο καινούργιο βιβλίο του Μιχάλη Μακρόπουλου, όπου δεσπόζει ο αρχετυπικός άνθρωπος. Μέσα σε ένα περιβάλλον εφιαλτικό, που παραπέμπει στην έλευση της καταστροφής και της ερήμωσης, ο άνθρωπος εξακολουθεί να συντηρεί το μόνο που έχει: τον εσώτατο εαυτό του. Η «Κ» συνομίλησε με τον συγγραφέα με αφορμή το βιβλίο του «Ιστορίες από ένα περασμένο μέλλον» (εκδ. Κίχλη).
– Τις εννέα «Ιστορίες από ένα περασμένο μέλλον» τις χαρακτηρίζει η δυστοπία. Τις προαναγγέλλει το παρόν, το τώρα, ή τις περιέχει ήδη;
– Ζω στο τώρα!.. Oπως δεν πιστεύω ότι υπάρχει «ιστορική» μυθοπλασία, έτσι δεν πιστεύω ότι υπάρχει «μελλοντολογική». O,τι γράφεται σε μιαν εποχή, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο αντανακλά την εποχή του. Eνα μυθιστόρημα που γράφεται τώρα για το Βυζάντιο, π.χ., μπορεί βέβαια να έχει πολλά και σωστά πραγματολογικά στοιχεία που αφορούν σ’ εκείνη την εποχή, ωστόσο γλωσσικά, μορφικά, συνθετικά δεν παύει να ‘ναι μια τωρινή μυθοπλασία, κι ο αναγνώστης του μέλλοντος θα διαβάσει λογοτεχνία του 20ού ή του 21ου αιώνα διαβάζοντάς το, όχι «βυζαντινή». Οι ιστορίες επιστημονικής φαντασίας της δεκαετίας του ’50 είναι ιστορίες του ’50, ανήκουν στην εποχή τους, σ’ αυτήν μονάχα και σε καμία μελλοντική. Oμως αγαπώ τον μύθο και με τις δύο έννοιες, του fiction και του myth, και η «δυστοπία» είναι ένας καρπερός μυθοπλαστικός αγρός –και μάλιστα ένας όπου μπορώ να χωρέσω το κύριο ίσως θέμα όλων μου των ιστοριών, αυτό του «ξένου σ’ έναν απόξενο τόπο»– μιας συνθήκης όπου ο άνθρωπος διαγράφεται ίσως πιο καθαρά ως ένας άνθρωπος, πλήρης και ξεχωριστός (χωρίς ετούτο να αναιρεί, εξυπακούεται, την ανάγκη του ανθρώπου για τον άλλον, που ‘ναι και μια δική μου ανάγκη έτσι κι αλλιώς).
– Η ανάγκη του ανθρώπου για τον άλλον, τον σύντροφο, τον συνοδοιπόρο, τον συνομιλητή ζωής κι εμπειριών. Οταν ο άλλος εμφανίζεται ως απειλή; Οταν τον νιώθουν οι ήρωές σας ως εχθρό;
– Να διατρέξω εδώ κάποιες από τις Ιστορίες; Στο «Συνφούντ», ο τυφλός Γκριγκόρε και η κοπέλα βιώνουν στον έρημο παραθαλάσσιο τόπο τους τα επακόλουθα ενός τρομερού πολέμου, που ο ίδιος είναι μακρινός και φτάνει μέχρις αυτούς ως ανέχεια και στερήσεις. Τι τους έχει απομείνει; Η αναμεταξύ τους αγάπη – αυτό το μυστηριώδες πράγμα. Στη «Φωτογράφο», είναι η αγάπη του αφηγητή για τη Λένε σ’ έναν κόσμο επίπλαστης, εικονικής πραγματικότητας. Στο «Eτσι», η αγάπη του Ατίφ για τη μητέρα του. Στον «Ισμαήλ», η αγάπη του Ισμαήλ πρώτα για τους χωριανούς του, έπειτα για τον σκύλο που έχει για συνοδοιπόρο στο ταξίδι του. Ο εχθρικός άλλος έρχεται απέξω, ως προσωποποίηση μιας εχθρικής συνθήκης. Oμως το δικό μου κέντρο, το κέντρο των ιστοριών μου, είναι ο βαθύς δεσμός ανάμεσα σε μοναχικούς ανθρώπους…
Το δικό μου κέντρο, το κέντρο των ιστοριών μου, είναι ο βαθύς δεσμός ανάμεσα σε μοναχικούς ανθρώπους…
– Η εχθρική συνθήκη των έξω πώς λειτουργεί στη συμπεριφορά των προσώπων; Οι αφιλόξενες συνθήκες του περιβάλλοντος, το εκτυφλωτικό φως, το βαθύ σκοτάδι, η ερημιά, η ανελευθερία, η ανέχεια και η εξαθλίωση πώς ορίζουν αποφάσεις και επιλογές;
– Oλα αυτά είναι κάπως «γενικά». Θα επιλέξω να είμαι συγκεκριμένος, μιλώντας για το τελευταίο και μεγαλύτερο διήγημα, τον «Ισμαήλ», που στο μέγεθος και τη δομή είναι ουσιαστικά νουβέλα. Στον μελλοντικό χρόνο του μύθου μου, από τον δικό μας πολιτισμό απομένουν μονάχα λιγοστά ακατανόητα απομεινάρια και, στο πρώτο από τα τρία μέρη της ιστορίας, πλάθω μια αγροτική, κοινοβιακή ουσιαστικά, κοινότητα στα βουνά της Ηπείρου, όπου για τα παιδιά όλοι οι άντρες είναι «πατέρας» κι όλες οι γυναίκες «μητέρα», και οι γυναίκες επιλέγουν με ποιον θα πλαγιάσουν, αν κι εκείνος το θέλει. Στον «Ισμαήλ» και σ’ αυτόν μόνο, ο ήρωάς μου, ο Ισμαήλ, δεν είναι στην αρχή τόσο «εγώ» όσο «εμείς», ο ίδιος είναι όλο το χωριό, το κλείνει μέσα του. Με τον ερχομό του ένοπλου ξένου, του Ισκέντερ, η εξωγενής βία σπρώχνει τον Ισμαήλ ν’ αποσπαστεί από το κορμί της μικρής κοινότητας και να περιπλανηθεί ως ένα έρημο «εγώ» πλέον. Ωστόσο, στον καθέναν από τους εννιά μύθους μου η (δυσοίωνη) συνθήκη είναι διαφορετική, και το πρόσωπο υπάρχει εξαρχής σ’ αυτόν μέσ’ από τούτη τη συνθήκη, ως αναπόσπαστο κομμάτι της. Σ’ όλα σχεδόν τα διηγήματα, αμφισβητεί ό,τι του επιβάλλεται και πληρώνει το τίμημα – αλλά μ’ ένα κέρδος πάντα: παραμένει πρόσωπο, παραμένει άνθρωπος.
– Οπότε, κύριε Μακρόπουλε, με οδηγείτε αβίαστα στο ερώτημα: Η διαφύλαξη του προσώπου προκαλεί τον μεταφυσικό στοχασμό; Ερωτήματα της ύπαρξης, άλλοτε υποδόρια, άλλοτε ξεκάθαρα, εμφανίζονται εντατικά στις ιστορίες.
– Πράγματι, εμφανίζονται. Θα ‘μαι ολιγόλογος στην απάντησή μου. Η ίδια η έννοια του προσώπου έχει κάτι μεταφυσικό. Στο διήγημα «Η φωτογράφος» στη συλλογή, υπάρχει μια υπόρρητη ταύτιση της Λένε (που την εμπνεύστηκα βλέποντας τις φωτογραφικές αυτοπροσωπογραφίες της Lene Marie Fossen) με τη Σιμόν Βέιλ. Μα θα προτιμούσα να μην πω κάτι άλλο γι’ αυτό…
– Σε μια βόλτα στην παραλία, ένας κρίκος που ντιντινίζει στον ιστό της σημαίας στον πύργο του ναυαγοσώστη σάς εμπνέει για μια βαθιά συγκινητική ιστορία, το «Συνφούντ». Πώς ξεκινούν, πώς αναπτύσσονται οι ιστορίες σας;
– Ούτε που ξέρω, κυρία Καραμήτρου!.. Δηλαδή ξεπηδούν στα καλά καθούμενα, κάθε φορά από κάτι διαφορετικό. Το «Συνφούντ» από τον συνδυασμό του ντιντινίσματος και της αίσθησης της έρημης παραλίας, του ανέμου, των κυμάτων… Το «Γιανγκσί-ντιέναο» από την ανακούφισή μου, μια μέρα αφού έκλεισα τον λογαριασμό μου στο Facebook και λυτρώθηκα από τη καταδυνάστευση της εικόνας, η «Φωτογράφος» απ’ τις φωτογραφίες της Fossen, o «Ισμαήλ» από την αόριστη αίσθηση που άφησε μέσα μου ένα μυθιστόρημα, το Engine Summer του John Crowley, οι «Σφαίρες» από την κάπως θολή νοητική κατάσταση που τη γέννησε μια κρίση υπονατριαιμίας!… Οτιδήποτε γεννά ιστορίες – ίσως γιατί οι ιστορίες υπάρχουν ήδη μέσα μου…