Από μια άποψη, όλα ξεκίνησαν όταν ο Ευθύμης Θέου αντιλήφθηκε ότι η αρχαιολογία δεν είναι ένα πεδίο δράσης αμιγώς ανθρωποκεντρικό: σε μια ανασκαφή, εκτός από κατάλοιπα ανθρώπινης παρουσίας, πολύ συχνά συναντά κανείς και απολιθώματα από παλαιοντολογικά είδη ζώων, οστά θηλαστικών, κελύφη κοχυλιών, αλλά και μικρά τρωκτικά ή πουλιά που απλώς καλύφθηκαν από αρχαιολογικά στρώματα. «Στη θέση “Καταλύματα” της Γαύδου», λέει στην «Κ» ο αρχαιολόγος Ευθύμης Θέου, «όταν εμείς φεύγουμε από την ανασκαφή, επιστρέφουν τα ζώα, όπως οι κατσίκες και οι νυχτερίδες. Κάτω από τις πέτρες συναντούμε σκορπιούς, σκουλήκια, το μέρος έχει πολλά τζιτζίκια, ενώ τις προάλλες πέρασε και μια “ζουρίδα” (σ.σ.: είδος νυφίτσας που ευδοκιμεί στην Κρήτη). Η ανασκαφή είναι γενικά σαν μια εισβολή στον κόσμο κάποιων άλλων ειδών. Τα οποία δεν βρίσκουν πάντα θέση στις ακαδημαϊκές αφηγήσεις μας».
Από μια άλλη άποψη, όλα ξεκίνησαν δύο δεκαετίες πριν, όταν οι Βρετανοί Μάικλ Σανκς και Μάικ Πίρσον, αρχαιολόγος ο πρώτος και περφόρμερ ο δεύτερος, πειραματίστηκαν πάνω στο πώς η αρχαιολογία και το θέατρο μπορούν να προσεγγίσουν αντικείμενα που ενδιαφέρουν και τους δύο κλάδους, όπως για παράδειγμα η μνήμη, το σώμα και οι τρόποι της αφήγησης. «Οι δυο τους εισήγαγαν τον όρο “performance archaeology” ή “θέατρο/αρχαιολογία” περίπου το 2000», λέει ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Ευθύμης Θέου, «για να περιγράψουν ένα υβριδικό, νέο είδος, το οποίο ούτε αρχαιολογία που αξιοποιεί τα θεατρικά μέσα είναι, αλλά ούτε και θέατρο που απλά ασχολείται με το αρχαιολογικό υλικό. Είναι κάτι που δρα μέσα και από τα δύο».
«Θέατρο/αρχαιολογία» λοιπόν. Ενα είδος που ο αρχαιολόγος, ηθοποιός και σκηνοθέτης Ευθύμης Θέου υπηρετεί χρόνια τώρα, μέσα από site-specific παραστάσεις όπως «Γαύδος: Το σπίτι», «2000 λέξεις» και «Τα Ρούχα». Το νέο σκηνοθετικό εγχείρημά του λέγεται «Ζωολόγιο/Bestiario» και θα παρουσιαστεί 1 και 2 Αυγούστου στον αρχαιολογικό χώρο των Γουρνιών, στην Κρήτη, στο πλαίσιο του θεσμού «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» του υπουργείου Πολιτισμού, που φέτος έχει κεντρικό θεματικό άξονα την κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις της. Τα Γουρνιά είναι ένας υστερομινωικός οικισμός που ανασκάφηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα από την πρωτοπόρο Αμερικανίδα αρχαιολόγο Χάριετ Μπόιντ Χόουζ και έφερε στο φως την καθημερινότητα των Μινωιτών, στις βασικές ασχολίες των οποίων περιλαμβανόταν η αλιεία, η κτηνοτροφία, η γεωργία και η αγγειοπλαστική. Το «Ζωολόγιο» όμως δεν ενδιαφέρεται τόσο για την ανθρώπινη δραστηριότητα.
«Υβριδικό είδος, το οποίο ούτε αρχαιολογία που αξιοποιεί τα θεατρικά μέσα είναι ούτε θέατρο που απλά ασχολείται με το αρχαιολογικό υλικό. Είναι κάτι που δρα μέσα από τα δύο».
Προσωπικός λόγος
«Στην παράσταση, τον βασικό όγκο της αφήγησης κρατάει η ερμηνεύτρια Θεανώ Μεταξά, η οποία ζούσε για χρόνια με ένα σκύλο, τη Μίκα», εξηγεί ο Ευθύμης Θέου και συνεχίζει: «Η Μίκα έφυγε από τη ζωή πριν από μια δεκαετία και καθώς μας ενδιέφερε να βρούμε έναν προσωπικό λόγο για να βουτήξουμε στο αρχαιολογικό υλικό, στο “Ζωολόγιο” ξεκινάμε από μια απλή συνθήκη: υπάρχει ένα ζώο που χάθηκε και ένας άνθρωπος που προσπαθεί να θυμηθεί λεπτομέρειες από την κοινή ζωή μαζί του. Χρησιμοποιούμε την αρχαιολογία και τα υλικά κατάλοιπα σαν εναύσματα, που κινητοποιούν τη μνήμη και κάπως έτσι, στην παράσταση έχουμε τελικά δύο παράλληλες πορείες: από τη μια εκείνη της Θεανώς μέσα στις μνήμες της και από την άλλη την πορεία ενός ταξιδιού στον χρόνο και στις διάφορες φάσεις του οικισμού των Γουρνιών, με άξονα τα ζώα που έχουν δραστηριοποιηθεί εκεί».
Ο Ευθύμης Θέου και η Θεανώ Μεταξά μελέτησαν ενδελεχώς τη βιβλιογραφία για τα Γουρνιά, για τα ζώα στο προϊστορικό Αιγαίο (αλλά και στη σημερινή Κρήτη – θυμηθείτε εκείνη τη «ζουρίδα»), ενώ ήδη βρίσκονται στην περιοχή για να επικοινωνήσουν το όλο εγχείρημά τους στην τοπική κοινότητα, που είναι ένας από τους καταστατικούς στόχους των παραστάσεων θεάτρου/αρχαιολογίας. Το «Ζωολόγιο» εξάλλου συνδέεται και με τον ευρύτερο προβληματισμό για την κλιματική αλλαγή. «Με αφορμή έναν αρχαιολογικό χώρο», καταλήγει ο Ευθύμης Θέου, «προσπαθούμε να στρέψουμε το βλέμμα των θεατών πέρα από την ανθρώπινη δράση, προς τα πλάσματα με τα οποία συνυπάρχουν, ώστε να δουν ότι ο κόσμος είναι ένα σύνθετο σύστημα, το οποίο σφύζει από ζωή. Εμείς είμαστε απλώς ένα κομμάτι του. Και όταν διαταραχθεί αυτή η ισορροπία, προκαλούνται όσα βλέπουμε να διαδραματίζονται γύρω μας αυτές τις ημέρες».
