Αρχικά ο όρος «θέατρο» δεν σήμαινε μια τέχνη αλλά έναν τόπο. Ενα χώρο μέσα στον οποίο τελείται το έργο της ποιήσεως, το έργο των ζωντανών. Παράσταση είναι η διαδικασία χάρη στην οποία το έργο προτείνεται για συμμερισμό στους άλλους ανθρώπους και έτσι προκύπτει ένα κοινό, πολιτών θεατών στην αρχαία Αθήνα, απλώς θεατών στις σημερινές κοινωνίες της επικοινωνιακής ιδιωτικότητας. Είναι όμως έτσι απλά τα πράγματα; Η παραστασιακή λειτουργία (θεατρική, δικαστηριακή, τελετουργική κτλ.) είναι εξ ορισμού μια υπόθεση κοινοποίησης. Γι’ αυτό το θέατρο χαρακτηρίζεται παραστασιακή τέχνη. Γιατί γίνεται από ζωντανούς, παρόντες ανθρώπους και απευθύνεται σε εξίσου ζωντανούς, τους παρόντες θεατές.
Σε παραστάσεις επιδίδονται και σήμερα οι συνήγοροι στις δικαστικές αίθουσες, έχοντας μάλιστα να καταβάλουν και το σχετικό παράβολο. Το ίδιο ισχύει (άνευ παραβόλου αυτοί, αλλά, αντιθέτως, μισθοδοτούμενοι) και για τους λειτουργούς του Υψίστου. Τελικώς, φαίνεται ότι το δημοκρατικό σύμπαν, όπως επινοήθηκε στο κλεινόν άστυ, είναι μια επικράτεια όπου ισχύει η πολλαπλότητα των σκηνών. Κι αυτής της επικράτειας είμαστε κληρονόμοι όλοι οι κάτοικοι του δυτικού κόσμου. Η σκηνή είναι συνώνυμη της υλικότητας ενός ορίου. Το όριο θεσπίζεται, γι’ αυτό όμως μπορεί και να παραβιάζεται. Οι κανόνες τίθενται αλλά μπορούν να καταστρατηγούνται. Αυτό έχει να κάνει με το προαιώνιο παιχνίδι του ανθρώπου. Γιατί, όπως είπε ο μέγας Ηράκλειτος, ο άνθρωπος είναι ένα παιδί που παίζει πεσσούς, όπως θα λέγαμε ζάρια. Ιδωμένες μέσα από το πρίσμα αυτό, οι ενέργειές μας μοιάζουν με ζαβολιές και αταξίες. Μέσα σ’ αυτές τις ζαβολιές, όμως, είναι εγκιβωτισμένες όλες οι εφευρέσεις, οι ανακαλύψεις, τα καλλιτεχνήματα που μέτρησαν και μετρούν στη ζωή μας. Κατά τα άλλα, η τρέχουσα συζήτηση για την «ιερότητα» του θεάτρου της Επιδαύρου και για παραβίαση των κανόνων που διέπουν την εποχή της παγκόσμιας εκφραστικής δημοκρατίας μοιάζει με δροσερό αναψυκτικό μέσα στον θερινό καύσωνα.
* Ο κ. Βασίλης Παπαβασιλείου είναι σκηνοθέτης.