Στη λήψη ειδικών προληπτικών μέτρων πυροπροστασίας για περισσότερους από τριάντα μείζονες αρχαιολογικούς χώρους έχει προχωρήσει από το 2022 έως σήμερα το υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με απάντησή του σε σχετικό ερώτημα της «Κ». Οι συγκεκριμένοι χώροι επιλέχθηκαν με βάση τον βαθμό τρωτότητάς τους στις πυρκαγιές, την εγγραφή τους στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, την επισκεψιμότητά τους και άλλα κριτήρια, ενώ οι ενέργειες για την προληπτική πυροπροστασία τους υλοποιούνται στο πλαίσιο μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του ΥΠΠΟ και του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.
Η μεθοδολογία που εφαρμόζεται στους επιλεγμένους χώρους περιλαμβάνει τη διενέργεια αυτοψιών και την καταγραφή των διαθέσιμων μέσων πυροπροστασίας, τη σύνταξη εμπεριστατωμένων εκθέσεων, την υλοποίηση διορθωτικών ενεργειών και τη λήψη μέτρων προληπτικής πυροπροστασίας από τις αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων, πριν από την έναρξη κάθε αντιπυρικής περιόδου. Από τις ΕΦΑ έχουν ήδη ολοκληρωθεί και επαναλαμβάνονται οι εργασίες διαχείρισης της βλάστησης και της φυτικής καύσιμης ύλης εντός της περίφραξης των αρχαιολογικών χώρων, η συντήρηση και η αναβάθμιση των υφιστάμενων συστημάτων πυροπροστασίας, η εκπόνηση σχεδίων απομάκρυνσης των επισκεπτών και η εκπαίδευση του προσωπικού των εφορειών σε συνεργασία με την πυροσβεστική υπηρεσία κ.ά., ενώ η εξέλιξη των δράσεων εποπτεύεται μέσω ειδικής δομής επικοινωνίας του ΥΠΠΟ και των υπόλοιπων εμπλεκόμενων υπουργείων και φορέων.
Την περυσινή χρονιά, οι χώροι στους οποίους εφαρμόστηκε το ειδικό σχέδιο ήταν δέκα (Δελφοί, αρχαία Ολυμπία, Μυκήνες κ.ά.), ενώ φέτος αυξήθηκαν κατά δεκαέξι· επιπλέον, τα πάγια προληπτικά μέτρα πυροπροστασίας υλοποιούνται ετησίως σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους της επικράτειας. Πέραν των συνολικά 26 αρχαιολογικών χώρων, επιμέρους ενέργειες, όπως έκτακτες αυτοψίες, έλεγχοι μελετών και συστημάτων πυρασφάλειας κ.λπ., εφαρμόστηκαν και στο πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου, στην Ακρόπολη, στην αρχαία αγορά Αθηνών, στη Μονή Οσίου Λουκά κ.α.
Την περυσινή χρονιά, οι χώροι στους οποίους εφαρμόστηκε το ειδικό σχέδιο ήταν δέκα, ενώ φέτος αυξήθηκαν κατά δεκαέξι.
Αδυναμίες
Κατά τόπους, παρατηρούνται ορισμένες αδυναμίες και ελλείψεις. Συγκεκριμένα, όσον αφορά την πληγείσα από τις πυρκαγιές Μαγνησία και τον προϊστορικό οικισμό του Σέσκλου, ο οποίος κινδύνεψε πρόσφατα από τις φωτιές, αυτό που επισημαίνεται από την αρμόδια έφορο Αρχαιοτήτων, Ανθή Μπάτζιου, είναι ότι ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος δεν διαθέτει σύστημα ενεργής πυρόσβεσης. Η κατάσβεση της πυρκαγιάς της 18ης Ιουλίου έγινε μέσω του δικτύου ύδρευσης. Η εφορεία φρόντισε ώστε ο αρχαιολογικός χώρος να φυλάσσεται εκτάκτως και τη νύχτα, ενώ παράλληλα με άλλες ενέργειές της αιτήθηκε και την ενίσχυση των μέτρων ενεργητικής πυροπροστασίας από τις αρμόδιες αρχές.
Η αποψίλωση του χώρου υπήρξε σωτήρια, ωστόσο, ένα πρόβλημα που απασχολεί την ΕΦΑ Μαγνησίας είναι η παλιότερη φύτευση πεύκων σε αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, όπου τις προηγούμενες δεκαετίες δεν υπήρχαν δέντρα. Οπως σημειώνει η κ. Μπάτζιου, «η επιλογή της δενδροφύτευσης με πεύκα στην αρχαία Δημητριάδα, στο Σέσκλο και στις Φθιώτιδες Θήβες έχει δημιουργήσει μια πολύ προβληματική και επικίνδυνη κατάσταση, καθώς τα ίδια τα μνημεία βρίσκονται σε κίνδυνο».
Στην αρχαία Μεσσήνη επίσης δεν υπάρχει σύστημα ενεργού πυρόσβεσης, λέει στην «Κ» ο διευθυντής του ανασκαφικού και αναστηλωτικού προγράμματος του αρχαιολογικού χώρου, Πέτρος Θέμελης. Οπως εξηγεί, «ενώ υπάρχουν παλαιόθεν τρεις μεγάλες υδατοδεξαμενές εντός του περιφραγμένου αρχαιολογικού χώρου, που τροφοδοτούνται συνεχώς από τοπικές πηγές νερού και χρησιμοποιούνται για το αυτόματο πότισμα του χλοοτάπητα στο Στάδιο, στο Ασκληπιείο και αλλού, κατά τη γνώμη μου δεν αξιοποιούνται ως θα έδει για την πυρασφάλεια του χώρου από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας».
Ενώ η αρχαία Μεσσήνη, συνεχίζει ο αρχαιολόγος, αποψιλώνεται συστηματικά, πέριξ της περίφραξης υπάρχουν εγκαταλελειμμένα αγροτεμάχια, που δεν έχουν καθαριστεί από τους ιδιοκτήτες τους. Ο κ. Θέμελης έχει προτείνει τη δημιουργία μιας περιμετρικής ζώνης προστασίας, προσβάσιμης από πυροσβεστικό όχημα, καθώς και την εγκατάσταση κρουνών πλησίον των τριών μεγάλων δεξαμενών νερού. «Αντ’ αυτού, έχουν τοποθετηθεί προσφάτως πράσινες ταμπελίτσες όπου αναγράφεται η λέξη “Εξοδος”, ενώ οι επισκέπτες θα έπρεπε να οδηγούνται προς τα ασφαλή αίθρια του Σταδίου και του Ασκληπιείου, με τη βοήθεια εκπαιδευμένων φυλάκων», καταλήγει ο κ. Θέμελης.
Τέλος, στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών, που είχε τραυματιστεί από τις φωτιές του 2020, επικρατεί το παρακάτω παράδοξο: ενώ ο χώρος εξοπλίστηκε πέρυσι με σύγχρονο σύστημα πυρόσβεσης, ακόμη δεν έχει συνδεθεί στο τοπικό δίκτυο υδροδότησης. Το σύστημα πυρόσβεσης, αξίας 650.000 ευρώ, ένα έργο που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία του ΥΠΠΟ και της Περιφέρειας Πελοποννήσου, καλύπτει όλη την επικράτεια του αρχαιολογικού χώρου και τον τάφο του Ατρέα, διαθέτει πυροσβεστικούς κρουνούς και «φωλιές» περίπου ανά 50 μέτρα και έχει αυτόνομη δεξαμενή νερού 500 κυβικών μέτρων. Ωστόσο, όπως λέει στην «Κ» η έφορος Αρχαιοτήτων Αλκηστις Παπαδημητρίου, η σύνδεση του αρχαιολογικού χώρου με το δίκτυο υδροδότησης της περιοχής είναι αναγκαία για την καλή ανατροφοδότηση του πυροσβεστικού συστήματος σε περίπτωση πυρκαγιάς. Η κατασκευή αγωγού τροφοδοσίας από το δημοτικό δίκτυο είχε προβλεφθεί σε προγραμματική σύμβαση των δύο φορέων πέρυσι, αλλά μέχρι σήμερα δεν υλοποιήθηκε. Οι κοινόχρηστοι χώροι του αρχαιολογικού χώρου υδροδοτούνται μέσω μιας υδρομάστευσης του ’50, δηλαδή της συλλογής νερού με τεχνικά μέσα από φυσική πηγή της… αρχαιότητας.
Μεγαλύτερη προσοχή σε 26 μνημεία
Οι Δελφοί, το Ασκληπιείο Επιδαύρου, η αρχαία Ολυμπία και οι Μυκήνες, ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες, ο Μυστράς, η αρχαία Μεσσήνη, ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα, το Κάστρο Πλαταμώνα και το Ηραίο Σάμου είναι οι δέκα αρχαιολογικοί χώροι στους οποίους εφαρμόστηκε το 2022 η ειδικό σχέδιο προληπτικής πυροπροστασίας που προβλέπει το μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Το 2023 προστέθηκαν άλλοι δεκαέξι: η Κνωσός, η Φαιστός, τα Μάλια, η Ζάκρος και η Ζώμινθος, τα Χανιά, η Νικόπολη και η Δωδώνη, το Μον Ρεπό Κέρκυρας, το Ανάκτορο του Νέστορα στον Εγκλιανό, η Περιστεριά Μεσσηνίας, η Σούριζα της Λαυρεωτικής, ο Λιμένας Θάσου, το Δίον, το ανάκτορο και το θέατρο Δημητριάδας, καθώς και το Ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη.
