«Βλέπω το σημείο που δολοφονήθηκε το παιδί μου. Ο φονιάς τής είχε στήσει καρτέρι. Παραμόνευε μέσα σε ένα νοικιασμένο αυτοκίνητο ώρες πολλές, σε ήρεμη ψυχική κατάσταση. Είχε πάρει και καφέ, φρέντο, και έπινε όσο περίμενε να έρθει το θήραμα να το σκοτώσει. Με κυνηγετική καραμπίνα».
Είναι τρομερό τι θυμάται και τι παρατηρεί μια μάνα όταν πρόκειται να περιγράψει τις τελευταίες στιγμές πριν από τον χαμό του παιδιού της. Ο κυνισμός και η πίκρα σε ίσες δόσεις. Καμία λέξη δεν περισσεύει. Η Κατερίνα Κώτη, μητέρα της Ντόρας Ζαχαριά, της εκπαιδευτικού που έφυγε από τη ζωή τον Σεπτέμβριο του 2021 έπειτα από σφαίρες που δέχτηκε από το όπλο του πρώην συντρόφου της στη Ρόδο, είναι η μία από τις πέντε μανάδες δολοφονημένων κοριτσιών που δέχθηκαν να συναντήσουν τη σκηνοθέτιδα Μάρθα Μπουζιούρη και να συνδράμουν στην έρευνά της γύρω από τις γυναικοκτονίες.
«Δεν είναι η πρώτη φορά που καταπιάνομαι με θέματα που μας ακουμπάνε στο άμεσο, βιωματικό παρόν μας. Είμαι ενήμερη για τον κίνδυνο που ενέχει αυτή η επιλογή. Είναι όμως απαραίτητος αυτός ο λόγος κόντρα σε έναν άλλο λόγο που συγκαλύπτει αυτό που συμβαίνει», εξηγεί η κ. Μπουζιούρη που υπογράφει τη δραματουργία και τη σκηνοθεσία της παράστασης «Pieta».
Το κείμενο βασίζεται στις αφηγήσεις των πέντε μανάδων –Κούλα Αρμουτίδου (μητέρα Ελένης Τοπαλούδη), Ελένη Κρεμαστιώτη (μητέρα Ερατούς Μανωλακέλλη), Κατερίνα Κώτη (μητέρα Ντόρας Ζαχαριά), Αλεξάνδρα Μάκου (μητέρα Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου) και Ρόζα Φωτιάδου (μητέρα Σοφίας Σαββίδου)– αλλά και σε προσωπικά βιώματα των συντελεστών της παράστασης.
«Μέσα από αυτό το σκάψιμο, γιατί δεν σκάβεις μόνο απέναντι, σκάβεις και μέσα σου, επεξεργαστήκαμε διαφορετικά και τις προσωπικές μας εμπειρίες. Ενας κακοποιητικός σύντροφος, ένας αυταρχικός πατέρας, ένας χειριστικός εργοδότης…», σημειώνει η κ. Μπουζιούρη. Δυνητικά, η καθεμία θα μπορούσε να έχει φθάσει πολύ κοντά σε μια τέτοια συνθήκη, παραδέχονται και οι τέσσερις ηθοποιοί που εναλλάσσονται στους ρόλους των δολοφονημένων γυναικών και των μητέρων τους – Νικολίτσα Αγγελακοπούλου, Μαρία Μοσχούρη, Μαριάνθη Παντελοπούλου, Ελίνα Ρίζου. Ολες γνώριζαν τις ιστορίες.
«Είναι βέβαια πολύ διαφορετικό να διαβάζεις στις εφημερίδες ή να συζητάς θεωρητικά γύρω από τις γυναικοκτονίες και εντελώς άλλο να “περνούν” τα λόγια από το σώμα σου, από το μυαλό σου, να αντιλαμβάνεσαι τι έχει συμβεί σε αυτές τις μητέρες, σε αυτές τις γυναίκες», υποστηρίζει η Νικολίτσα Αγγελακοπούλου. «Υπάρχουν άπειροι κόσμοι και άνθρωποι που συνδέονται με κάθε περιστατικό. Σε κάθε ανάγνωση, σε κάθε πρόβα φωτιζόταν μια άλλη πτυχή του δράματος, χτυπούσε νεύρο κάτι άλλο», εξηγεί και η Μαρία Μοσχούρη.
«Δεν διέκρινα γυναίκες ρουφηγμένες από το ιδιωτικό τους πένθος. Εχουν βρει όλες τη δύναμη να σταθούν δημόσια», λέει η σκηνοθέτις Μάρθα Μπουζιούρη.
Η σκηνοθέτις επιδίωξε να γνωριστούν οι μητέρες με τις ηθοποιούς της παράστασης. «Κλείσαμε ένα Airbnb και συναντηθήκαμε όλες μαζί. “Μην έχετε έγνοια”, μας είπαν, “απλές μαμάδες που μας έτυχε αυτό είμαστε” και αμέσως έσπασε ο πάγος». Η Μάρθα Μπουζιούρη τονίζει πως αυτές οι μητέρες αποτελούν παράδειγμα για όλες μας. «Δεν διέκρινα γυναίκες ρουφηγμένες από το ιδιωτικό τους πένθος. Εχουν βρει όλες τη δύναμη να σταθούν δημόσια, να μετασχηματίσουν τον πόνο τους σε κάτι ουσιαστικά πολιτικό. Επιδίωξαν να γνωρίσει η μια την άλλη, έγιναν μια αλυσίδα, παρίστανται όλες στον δικαστικό αγώνα της καθεμιάς. Εχουν δημιουργήσει ένα μέτωπο απέναντι στην έμφυλη διάσταση της βίας και τις κακοποιητικές συμπεριφορές».
«Το καλύτερο παιδί»
Η πρώτη συνάντηση έγινε με την Αλεξάνδρα Μάκου, τη μητέρα της Γαρυφαλλιάς, της κοπέλας που ορκιζόταν στη μάνα της ότι έχει βρει «το καλύτερο παιδί» και η οποία συνάντησε τον θάνατο στις διακοπές της στη Φολέγανδρο γιατί το GPS έδειξε λάθος δρόμο. Εκείνος τσίτωσε και έτσι «χάλασε η φάση». «Με το που τελείωσε εκείνος ο πρώτος καφές ήξερα πως αυτός ήταν ο δρόμος για να προσεγγίσω το θέμα». Με τη σειρά της, η κ. Μάκου σύστησε τη Μάρθα στην Ελένη Κρεμαστιώτη, τη μητέρα της Ερατούς από τη Μυτιλήνη. «Ηταν όλες τόσο δοτικές και ο λόγος τους βαθιά προσωπικός και εξομολογητικός. Με όρους θεατρικής αξίας, θα έλεγα πως οι μαρτυρίες τους είναι συγκλονιστικές. Μέσα από τις εκμυστηρεύσεις τους μαθαίνουμε τα πρόσωπα πίσω από τα νούμερα, τις στατιστικές».
Η θεατρική αφήγηση μπλέκει τις ιστορίες. «Δεν έχει σημασία αν τα μάτια μιας κοπέλας ήταν μπλε ή πράσινα, αν έπεσε νεκρή στο μπαλκόνι του σπιτιού της ή σε ένα πάρκινγκ. Σηκώνεσαι πάνω από τα πραγματικά περιστατικά και τις αντικειμενικές περιγραφές, βλέπεις την ουσία», σημειώνει η Μαριάνθη Παντελοπούλου. «Μία είναι η ιστορία», προσθέτει με τη σειρά της η Ελίνα Ρίζου.
Συνειδητοποιώ μέσα από τις κουβέντες με τους συντελεστές της «Pieta» πως αυτές οι μητέρες, όπως κάθε μητέρα, είχαν και έχουν ανάγκη να μιλούν για τα παιδιά τους. Μοιράστηκαν φωτογραφίες, αγαπημένα αντικείμενα και αναμνήσεις από το μεγάλωμα των κοριτσιών τους. Δεν περιορίστηκαν στο συμβάν που τους στέρησε τη ζωή. Η παράσταση είναι, λοιπόν, σε ενεστώτα χρόνο. Τα κορίτσια συστήνονται στο κοινό, λένε φωναχτά την ημερομηνία των γενεθλίων τους, θυμούνται τα τραγούδια της εφηβείας τους, το ντελίριο που τις έπιασε όταν πέρασαν στο πανεπιστήμιο, τους τσακωμούς με τα αδέλφια τους, την ανακοίνωση της πρώτης εγκυμοσύνης, τις πρώτες διακοπές. Και έπειτα ακούς μια από τις μανάδες να λέει: «Δεν το έχω πιστέψει ακόμη. Θυμάμαι που διάβαζα όλα αυτά τα τρομερά για την Καρολάιν και μου φαίνονταν μακρινά. Και μετά από λίγους μήνες… Το κακό είναι δίπλα μας».
Η παράσταση κάνει πρεμιέρα στο 66ο Φεστιβάλ Φιλίππων στην Καβάλα στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου, και στη συνέχεια θα παρουσιαστεί στην Αθήνα, από τις 6 Οκτωβρίου, στην Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου.
