«Επιτρέποντας τη λήψη φωτογραφιών της “Γκερνίκα” έχουμε σκοπό να βελτιώσουμε την εμπειρία θέασης του πίνακα, να τον φέρουμε πιο κοντά στο κοινό, κάτι που είναι δυνατό με πολλά αριστουργήματα σε άλλα μουσεία εδώ και πολύ καιρό. Με αυτόν τον τρόπο όλοι οι επισκέπτες μπορούν να “πάρουν” μαζί τους λίγη “Γκερνίκα”», λένε στην «Κ» οι ιθύνοντες του Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia. «Αλλωστε τα φωτογραφικά μέσα έχουν προχωρήσει και δεν θέτουν σε κίνδυνο το έργο, οπότε η απαγόρευση είναι αδικαιολόγητη. Ο μόνος περιορισμός που παραμένει είναι η χρήση φλας, τριπόδων ή selfie stick».
Tο Reina Sofia, το μουσείο με τις περισσότερες επισκέψεις στην Ισπανία, φαίνεται πως έχει αποφασίσει να μπει για τα καλά σε μια καινούργια εποχή διευρύνοντας ακόμη περισσότερο το κοινό του. Ο 46χρονος νέος διευθυντής του, ο ιστορικός τέχνης Μανουέλ Σεγάδε, αντιμετώπισε την πρόκληση πολύ γρήγορα. Περίπου δύο μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του πήρε την απόφαση να άρει τους περιορισμούς που ίσχυαν επί δεκαετίες για τη φωτογράφιση –ακόμη και χωρίς φλας– της «Γκερνίκα» (Guernica) του Πάμπλο Πικάσο.
Ο πίνακας μεταφέρθηκε από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης στην Ισπανία το 1981 και έκτοτε έχει προσελκύσει εκατομμύρια επισκέπτες. Η απόφαση εφαρμόστηκε σιωπηρά από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην Ισπανία δεν καλοδέχτηκαν την είδηση θυμίζοντας πως ένας από τους λόγους που απαγορευόταν η φωτογράφιση μπροστά στο πιο διάσημο αντιπολεμικό έργο της σύγχρονης τέχνης ήταν για να αποφευχθεί η κυκλοφοριακή συμφόρηση μπροστά στον πίνακα.
Πάντως, από τον επόμενο μήνα η Reina Sofia θα προσφέρει στους φιλότεχνους ακόμη έναν πολύ καλό λόγο για να επισκεφθούν το μουσείο. Με αφορμή τον εορτασμό της 50ής επετείου από τον θάνατο του Πικάσο διοργανώνει την έκθεση «Πικάσο 1906. Η μεγάλη μεταμόρφωση», που θα πραγματοποιηθεί από τις 15 Νοεμβρίου 2023 έως τις 4 Μαρτίου 2024.
Η έκθεση, με αφορμή τα 50 χρόνια από τον θάνατό του, εξετάζει με σύγχρονη αισθητική αντίληψη τη συμβολή του καλλιτέχνη στον ορισμό της «μοντέρνας τέχνης» από το σημείο-μηδέν, δηλαδή τη χρονιά του 1906.
Η έκθεση, που έχει τη σημαντική συνεργασία του Μουσείου Πικάσο του Παρισιού, εξετάζει με σύγχρονη αισθητική αντίληψη τη συμβολή του καλλιτέχνη στον ορισμό της «μοντέρνας τέχνης» από το σημείο-μηδέν, δηλαδή τη χρονιά του 1906. Μέχρι τώρα η παραγωγή εκείνου του έτους είχε γίνει κατανοητή ως επίλογος της Ροζ περιόδου ή ως πρόλογος της εποχής των «Δεσποινίδων της Αβινιόν» (Les Demoiselles d’Avignon). Σήμερα όμως οι ειδικοί επιβεβαιώνουν ότι το 1906 ήταν μια «περίοδος» από μόνη της, με δική της οντότητα στη δημιουργική διαδρομή του Πικάσο.
Μόλις 25 χρόνων το 1906, ο Πικάσο είναι ένας νέος ακόμη καλλιτέχνης, αλλά ήδη ώριμος στα αισθητικά του κριτήρια. Αφήνοντας πίσω τον μποέμ και απαισιόδοξο εαυτό του, παραδέχεται ως ζωτικής σημασίας στοιχείο της ζωγραφικής του τον αισθησιασμό και την ορμητικότητα. Προσεγγίζει τα θέματά του ελευθεριακά και λαχταρά την ανανέωση της καλλιτεχνικής εμπειρίας. Εχει την υποστήριξη εμπόρων και συλλεκτών, και αποτελώντας μέλος μιας ισχυρής ομάδας πρωτοποριακών δημιουργών ζει αφοσιωμένος στο έργο του αναζητώντας «το αρχέγονο» στην τέχνη του.
Οι τρεις ενότητες
Εκείνη την εποχή το έργο του διακρίνεται σε τρεις ενότητες: σώμα, μορφή και διαπολιτισμικότητα. Ο Πικάσο προσεγγίζει την αναπαράσταση της ονειρικής εφηβείας ως σύμβολο μιας νέας αρχής. Το ζωγραφισμένο σώμα χειραφετείται. Στην αναζήτησή του για το αρχέγονο, ο ζωγράφος από τη Μάλαγα επιδιώκει την πλήρη συνέργεια με την τέχνη που δημιουργήθηκε σε πολιτισμούς που θεωρούνταν «πρωτόγονοι» εκείνη την εποχή. Τα πολιτιστικά σημεία αναφοράς του Πικάσο, καθώς και η ιβηρική τέχνη και η λεγόμενη art nègre, προήλθαν μεταξύ άλλων από την καταλανική παράδοση, την προϊστορική μεσογειακή τέχνη και την τέχνη της αρχαίας Αιγύπτου. Ο Πικάσο αγκάλιασε αυτές τις αναφορές όχι ως απλές τυπικές λεπτομέρειες, αλλά ως ενεργά πολιτισμικά συστατικά.