ΜΙΧΑΛΗΣ ΨΑΛΙΔΟΠΟΥΛΟΣ
Παναγής Παπαληγούρας –
Ενας διανοούμενος στην πολιτική
εκδ. Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων
σελ. 246
Ο καθηγητής Μιχάλης Ψαλιδόπουλος δεν χρειάζεται συστάσεις. Διαθέτει τεράστιο ερευνητικό έργο στην ελληνική οικονομική ιστορία, έχοντας δείξει μια ιδιαίτερη προτίμηση στον Παναγή Παπαληγούρα, ο οποίος διαδραμάτισε κορυφαίο ρόλο στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής οικονομίας και στην ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων μία βιογραφία του Ψαλιδόπουλου («Παναγής Παπαληγούρας – Ενας διανοούμενος στην πολιτική»), που ανασυνθέτει τη ζωή και την παρακαταθήκη του αείμνηστου πολιτικού. Πρόκειται για επίπονη εργασία, καθώς ο Παπαληγούρας δεν άφησε πίσω του αρχείο, με αποτέλεσμα να απαιτηθεί κοπιώδης έρευνα. Πνευματικό «παιδί» του Παναγιώτη Κανελλόπουλου ο Παπαληγούρας, προτού καν γίνει 16 ετών έχει ήδη γραφτεί στη Νομική Σχολή και συναναστρέφεται διανοουμένους. Φεύγει για μεταπτυχιακές σπουδές στη Γενεύη, εντυπωσιάζει τους καθηγητές του και αναλαμβάνει να διδάξει στο πανεπιστήμιο.
Στη Μέση Ανατολή
Το βιβλίο του Μιχάλη Ψαλιδόπουλου ανασυνθέτει την παρακαταθήκη του αναμορφωτή της ελληνικής οικονομίας.
Το 1942 καλείται να υπηρετήσει την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στο Λονδίνο και αποχωρεί υπό συνθήκες μυστικότητας. Ταξιδεύει στη Μέση Ανατολή, κατατάσσεται στον μαχόμενο Ελληνικό Στρατό και αναλαμβάνει μυστική αποστολή προετοιμασίας της άφιξης της εξόριστης κυβέρνησης στην Αθήνα. Στρατεύεται στον εφοδιασμό του ελληνικού λαού και εγκαταλείπει για πάντα την επιστήμη, εισερχόμενος στην πολιτική. Ως πρόεδρος της νεολαίας του Ενωτικού Κόμματος, στηλιτεύει τον επαρχιωτισμό της άκρας Δεξιάς και την κομμουνιστική πολιτογράφηση της Αριστεράς – σύντομα, δεξιοί παρακρατικοί αποπειρώνται ανεπιτυχώς να τον δολοφονήσουν. Εκλέγεται βουλευτής και στηρίζει το αστικό καθεστώς, ώστε να νικηθεί ο κομμουνισμός και να μπουν οι βάσεις της ανασυγκρότησης. Μεταπηδά στον Συναγερμό και συμμετέχει στην οικονομική μεταμόρφωση της Ελλάδας, θεωρώντας ότι ο αγώνας εναντίον της φτώχειας μπορεί να κερδηθεί μόνο μέσα από την ανάπτυξη – και αυτή προϋποθέτει δημοσιονομική εξυγίανση και νομισματική σταθερότητα. Σύντομα θα βγει στην πρώτη γραμμή, αναλαμβάνοντας το υπουργείο Συντονισμού.
Ακολουθεί το big bang: Κινεί την εξαγορά των ηλεκτρικών επιχειρήσεων από τη ΔΕΗ με στόχο τον εξηλεκτρισμό της Ελλάδας· εξασφαλίζει από τη Γερμανία πιστώσεις· ξεκινάει τη διαπραγμάτευση για τη σύνδεση με την ΕΟΚ· ρυθμίζει το προπολεμικό χρέος, καθιστώντας εφικτή την άντληση κεφαλαίων από το εξωτερικό. Το ΑΕΠ και οι εξαγωγές αναπτύσσονται, ενώ ενισχύονται οι οικονομικοί δεσμοί με τη Βόννη. Τρίπτυχο της επιτυχίας είναι η εξισορρόπηση μεταξύ ανάπτυξης και νομισματικής σταθερότητας, η χρήση πλεονασμάτων για δημόσιες επενδύσεις και η λελογισμένη άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Μεταξύ «πληθωριστικής παράνοιας» και «αντιπληθωριστικής υστερίας», ο Παπαληγούρας επιλέγει τη μέση οδό που κρατά χαμηλό τον πληθωρισμό και παρέχει τα αναγκαία μέσα για την οξυγόνωση της οικονομίας.
Χούντα και Μεταπολίτευση
Τον Απρίλιο του 1967 είναι υπουργός Αμυνας και το πραξικόπημα σκάει στα χέρια του. Αποσύρεται στο αγρόκτημά του στην Κορινθία, όμως ακολουθεί τον Κανελλόπουλο στην αντίσταση και καταθέτει ως μάρτυρας υπεράσπισης στις δίκες της «Δημοκρατικής Αμυνας» και του «Εθνους». Συγκρούεται δημόσια με τον Μακαρέζο για την οικονομική πολιτική, προειδοποιώντας ότι χωρίς την ευρωπαϊκή προοπτική η Ελλάδα θα έχανε το τρένο της ανάπτυξης. Η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του αναθέτει τη διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος, από την οποία θα διαπιστώσει ότι οι αποταμιεύσεις μιας επταετίας είχαν χαθεί σε μη παραγωγικά έργα. Δρομολογεί τη μετάβαση του πιστωτικού συστήματος προς μια πιο ελεύθερη οικονομία και προωθεί την πιστωτική επέκταση για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Επιστρέφει στο υπουργείο Συντονισμού και παίρνει πάνω του τις διαπραγματεύσεις για την είσοδο στην ΕΟΚ, πείθοντας τους «9» να γίνει η ένταξη της Ελλάδας το συντομότερο δυνατόν. Παράλληλα, αναθεωρεί τις χουντικές συμβάσεις και συντονίζει τις κρατικοποιήσεις της Ολυμπιακής, των ναυπηγείων, των διυλιστηρίων και του ομίλου της Εμπορικής Τραπέζης, πρωτοστατώντας στη δίωξη κατά του Στρατή Ανδρεάδη.
Εκσυγχρονισμός
Συντονίζει την εκπόνηση του προγράμματος του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού και το παρουσιάζει στο προσυνέδριο της Ν.Δ. το 1977, συνδυάζοντας εκσυγχρονισμό, ευρωπαϊκό προσανατολισμό και ελληνικότητα – δύο χρόνια μετά, θα το ανακοινώσει ο Καραμανλής στο ιστορικό συνέδριο του κόμματος στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής. Μετακινείται στο ΥΠΕΞ και ξεκινάει την προπαρασκευή της προσχώρησης στην ΕΟΚ. Ενα χρόνο αργότερα παραιτείται και αποσύρεται από την πολιτική, καθώς η νόσος Αλτσχάιμερ τον επιβαρύνει όλο και περισσότερο. Ο άνθρωπος που εργάστηκε αόκνως για την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ θα απουσιάσει από την τελετή υπογραφής και την κύρωσή της από τη Βουλή. Το 1993 φεύγει από τη ζωή, αφήνοντας πίσω του μια παρακαταθήκη που, όπως επισημαίνει ο Ψαλιδόπουλος, επιδέχεται περαιτέρω ανάλυση και εφαρμογή «από πρόθυμους και εγγράμματους πολιτικούς που αποσκοπούν στο καλό της χώρας και μόνο».
Ο κ. Αχιλλέας Χεκίμογλου είναι συγγραφέας και ερευνητής.