ΣΠΥΡΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ
Με ραμμένη φτέρνα
εκδ. Αγρα, σελ. 348
Τόπος: το αδυσώπητο αστικό μας τοπίο. Χρόνος: προς τα τέλη Ιουνίου, αρχές Ιουλίου του 2015. Συνολικά τρία μερόνυχτα. Κύριος χαρακτήρας: ο Σωτήρης Κριεζώτης, κατ’ ευθείαν γραμμή απόγονος του Νικολάου Κριεζώτη (Εύβοια 1785 – Σμύρνη 1853), επισήμως κοινωνιολόγος, κατ’ ουσίαν κειμενογράφος, επίδοξος συγγραφέας, ερασιτέχνης μπασκετμπολίστας, άνεργος από τον Σεπτέμβριο του 2014. Είναι επίσης βαριά τραυματισμένος, μετά την πλήρη καταστροφή του αριστερού αχίλλειου τένοντα, του πράγματι «λογοτεχνικότερου τένοντα του ανθρωπίνου σώματος», όπως ο ίδιος τονίζει με έμφαση.
Ζώντας μόνος, χωρίς τη Μαίρη, με την οποία είχε διατηρήσει μια τρίχρονη σχέση, ο Σωτήρης Κριεζώτης αναζητεί στο γράψιμο την έστω προσωρινή σωτηρία του. Αλλωστε, η υπερήλικη μητέρα του, προ πολλού χήρα, δεν μπορεί πλέον να του φανεί χρήσιμη. Η «Κατάρρευση», το περιώνυμο αυτοβιογραφικό διήγημα του εμβληματικού Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ, συνιστά κατ’ ουσίαν την περίληψη των όσων διαδραματίζονται στο «Με ραμμένη φτέρνα». Είναι ό,τι ακριβώς υποστηρίζει εμμέσως πλην σαφώς ο καταβεβλημένος, αλλά όχι ανέκκλητα ηττημένος πρωταγωνιστής του προκείμενου, υποδειγματικά συγκερασμένου έργου. Από την άποψη αυτή θυμίζει τους ήρωες των κινηματογραφικών ταινιών του Σαμ Πέκινπα, οι οποίοι λυγίζουν κάποια στιγμή, πέφτουν στα γόνατα, έτοιμοι να σωριαστούν στο μοιραίο χώμα, έπειτα από ανηλεείς επιθέσεις των αντιπάλων τους, αλλά στο τέλος ανανεώνουν τις δυνάμεις τους κι επιβιώνουν.
Γνωρίζοντας σε βάθος τόσο την ημέτερη όσο και τη δυτικοευρωπαϊκή – αμερικανική λογοτεχνία, ο Σωτήρης Κριεζώτης επείγεται να αποδείξει στην πράξη και μάλιστα στην καθημερινή, ότι τα επιτεύγματα της πεζογραφίας και της ποίησης πλείστων καταξιωμένων δημιουργών, όχι μόνο εφάπτονται της εξ αντικειμένου λεγομένης πραγματικότητας, ως οικείοι, ως αλληλέγγυοι χωρόχρονοι, αλλά διαθέτουν πλεονέκτημα και δη εξ ορισμού, να τη διερμηνεύσουν πλήρως, να την κρίνουν ενδελεχώς, να τη διαχειριστούν με ιδιαίτερη νηφαλιότητα, να την αποδομήσουν εν τέλει με τη δέουσα ψυχραιμία, προτείνοντας ένα κατά πολύ ανεκτικότερο εδώ και τώρα. Εξ ου και η δικαίως αναμενομένη, παρά τα αλλεπάλληλα εμπόδια, με τα οποία διαρκώς έρχεται αντιμέτωπη, η πολυπόθητη ίαση του όντως πολυτραυματικού εγώ. Συνεπώς, οι ευκρινέστατοι, οι πολλαπλοί κραδασμοί δηλώνουν όχι ένα τραγικό τέλος, αλλά μια επανεκκίνηση της ελπίδας για αναγέννηση μέσα από τα ερείπια του βίου. Η κατάφαση στη ζωή είναι εν ολίγοις δεδομένη.
Η ανάγνωση δεν αργεί να προσαρμοστεί στη μείζονα καλειδοσκοπική σκηνή του μυθιστορήματος. Η κειμενική δράση δεν παραλείπει να περάσει μέσα από τους στίχους προφητειών του βιβλικού Ιεζεκιήλ. Μνημονεύω επίσης, μεταξύ άλλων, την παρουσία του Γιάννη Μπεράτη, του Ράινερ Μαρία Ρίλκε, του Γιώργου Σεφέρη, του Ντανίλο Κις, του Ιωάννη της Κλίμακος, του Χέρμαν Μέλβιλ, του Μπρους Τσάτουιν, του Αλέξη Τραϊανού, του Ρέιμοντ Κάρβερ, της Κλαρίσε Λισπέκτορ, του Επαμεινώνδα Χ. Γονατά, του Πολ Τσέλαν, του Δημήτρη Χατζή, του Τόμας Μπέρνχαρντ, του Νίκου Χουλιαρά, του Aντη Ιωαννίδη, του Αρθούρου Ρεμπώ, του Φρίντριχ Νίτσε, του Ρομπέρτο Μπολάνο, του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, του Χένρι Μίλερ, του Νίκου Αλέξη Ασλάνογλου, του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου και βεβαίως του Λέοντα Τολστόι. Συγκρατώ ότι το ηθικοπλαστικό καταπίστευμα του δικού μας Καραγκιόζη ομοίως παρίσταται. Το διακαλλιτεχνικό αυτό διάβημα θα μπορούσε άνετα να διαβαστεί ως ένα πολυεστιακό δοκίμιο για την έμπρακτη, την καθ’ όλα παραγωγική συνύπαρξη υφών, δομών και διακειμενικών δεδομένων.
Ο… Κουίκουεγκ
Επισημαίνω ότι συνομιλητής του Σωτήρη Κριεζώτη, ακούραστος και εξίσου διαβασμένος, είναι ένας καλόκαρδος γίγας, ονόματι Κουίκουεγκ. Η ύπαρξή του παραπέμπει βέβαια στον ομώνυμο ήρωα του Μόμπι Ντικ του προαναφερθέντος Χέρμαν Μέλβιλ. Δεν παύει να υποστηρίζει την ολική ανόρθωση του πληγωμένου φίλου του. Επισημαίνω ότι το αγαθό της φιλίας υφίσταται άτρωτο, αειθαλές, χωρίς ρομαντικές υπερβολές ή άκαιρες αυταπάτες. Παραμένει συνεχώς ένα ορθάνοικτο παράθυρο στην απελευθέρωση του προσώπου από τα συσσωρευμένα δεινά του. Το δε συγκεκριμένο κληροδότημα της γραφής των εκλεκτών του χώρου συμβάλλει ενεργά στην υπεράσπιση του εαυτού. Το τραύμα, τόσο το σωματικό όσο και το ψυχοπνευματικό, δείχνει ότι οπωσδήποτε θα κλείσει. Ετσι, το πανταχού ανιχνεύσιμο ορμέμφυτο προς θάνατον, όσο κι αν επιμένει, θα καμφθεί στο τέλος. Ο,τι δηλαδή υπόσχεται η ακύρωση των απειλών του μεγάλου εχθρού, ήτοι του ανοίκειου, όπως επιγραμματικά αποτυπώνεται στην ιδιαίτερα κρίσιμη επιλογική σελίδα 320. Σημειώνω ότι η εμφανώς εύστοχη στρατηγική της γλώσσας του μυθιστορήματος μαρτυρεί εκ του ασφαλούς, ακόμη μια φορά, τη λεκτική επάρκεια του δόκιμου δημιουργού του.