Η παρουσίαση του καινούργιου βιβλίου με τίτλο «Σεφαραδίτες 1492-1932», που έχει γράψει μαζί με την Καρίνα Λάμψα, προγραμματίζεται από τις εκδόσεις Καπόν για τις αρχές Νοεμβρίου. Είναι ένα βιβλίο το οποίο οι δύο συγγραφείς δουλεύουν εδώ και χρόνια, με έρευνες σε ιστορικά αρχεία και επίσημες πηγές κρατών. Ομως ο Ιακώβ Σιμπή ίσως δεν παρευρεθεί στην παρουσίαση, μολονότι οι φίλοι του τον περιμένουν και ανησυχούν. Βρίσκεται στο Ισραήλ και προτιμά να μην μπει σε κάποια ειδική πτήση βοήθειας.
Τον βρήκαμε στο σπίτι του, λίγο έξω από το Τελ Αβίβ. «Δεν θα φύγετε;» τον ρωτάμε, με τον φόβο που μας έχουν δημιουργήσει οι τρομερές εικόνες των νεκρών στα χωριά κοντά στη Γάζα και των ομήρων της Χαμάς. «Ζω μονίμως στο Ισραήλ. Εξήντα χρόνια είμαι εδώ, δεν θα φύγω τώρα», είναι η σαφής απάντηση.
Ο Ιακώβ Σιμπή είναι συγγραφέας και μεταφραστής, μιλάει άριστα ελληνικά και εβραϊκά. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1946, γιος μιας οικογένειας Σεφαραδιτών Εβραίων της πόλης. Ο πατέρας του υπήρξε επίλεκτο μέλος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και ολόκληρη η πατρική οικογένεια δολοφονήθηκε στο Αουσβιτς, εκτός από τον ίδιο που τότε δεν βρισκόταν στην πόλη.
Η σκιά αυτών που χάθηκαν για πάντα, αφού επιβιβάστηκαν στα φοβερά τρένα της ναζιστικής εθνοκάθαρσης, ίσως να ήταν μία από τις αιτίες που ο 17χρονος Ιακώβ, τελειώνοντας το σχολείο, μπήκε σε ένα πλοίο με κατεύθυνση το Ισραήλ. Σπούδασε Εβραϊκή και Κλασική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, την οποία αργότερα και δίδαξε. Εχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα και μελέτες για τους Εβραίους στην Ελλάδα και μια ανθολογία ισραηλινής ποίησης. Μετέφρασε από τα εβραϊκά στα ελληνικά μεγάλους Ισραηλινούς συγγραφείς, όπως ο Αμος Οζ, με τον οποίο είχε προσωπική σχέση, ο Νταβίντ Γκρόσμαν, και το πολύ τρυφερό και συνάμα σκληρό μυθιστόρημα «Τσίλι» του Αρον Απελφελντ.
Η περίπτωση Γκρόσμαν
«Ο Γκρόσμαν δεν ταυτίζει τη συγγραφική με την κοινωνική ζωή του», λέει ο κ. Σιμπή. «Ως λογοτέχνης επιλέγει ελεύθερα τα θέματά του, αλλά πολιτικά παραμένει ενεργός και συνεπής με τις αρχές του». Οντως, ο πολυβραβευμένος συγγραφέας αρθρογραφεί συχνότατα, ειδικά αυτό το διάστημα, και υπερασπίζεται σταθερά τους Ισραηλινούς που τους τελευταίους εννέα μήνες έβγαιναν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στην κυβέρνηση ζητώντας να ξαναγίνει το Ισραήλ ένα πλουραλιστικό κράτος. «Περνάνε αυτές οι μέρες και οι νύχτες κι εμείς νιώθουμε σαν υπνοβάτες», έγραψε σε κείμενό του που δημοσιεύθ ηκε στον διεθνή Τύπο.
Κάθε κρίσιμη στιγμή, είτε πρόκειται για τις πρώτες μεταναστεύσεις στο Ισραήλ, το 1880, είτε για την ιστορία των κιμπούτς, έχει αφήσει το ίχνος της στην πεζογραφία.
«Θα περιμένω εδώ, μολονότι αυτές οι μέρες δεν περνούν», λέει ο κ. Σιμπή. «Δεν μπορώ να συγκεντρωθώ, δεν έχω όρεξη να δουλέψω. Παρακολουθούμε όλο το 24ωρο τα μίντια και περιμένουμε». Στα 78 του χρόνια, έχει παιδιά και εγγόνια. «Εχετε κάποιον δικό σας που κλήθηκε στον στρατό;» τον ρωτάμε. «Ολοι έχουμε», απαντά και κλείνει τη συζήτηση καλύπτοντας την αγωνία του.
«Το Ισραήλ είναι κράτος συγκρούσεων», εξηγεί. «Από τη μια πλευρά είναι οι συγκρούσεις πολιτισμών, αφού οι κάτοικοί του έχουν έρθει από πολλά μέρη της Γης. Πέραν τούτου, έχουμε και τις ιδεολογικές διαφορές μας, που είναι πολύ μεγάλες. Γίνονται διαρκώς συζητήσεις γι’ αυτά τα θέματα και πιστεύω ότι οι διανοούμενοι του Ισραήλ –καθηγητές πανεπιστημίου, επιστήμονες, συγγραφείς– όλοι πιστεύουν στις διαπραγματεύσεις με τους Παλαιστινίους, στην ειρήνη με τους Αραβες».
Τώρα έχουν παγώσει αυτές οι φωνές; «Οχι, τώρα ακούγονται πιο δυνατά. Αλλο είναι η Χαμάς και άλλο οι Παλαιστίνιοι που βρίσκονται στη Γαζα, να το επισημάνουμε», τονίζει.
Πόλεμος και λογοτεχνία
Ολη η περιπέτεια του εβραϊκού λαού είναι αποτυπωμένη στη λογοτεχνία, και αυτό είναι ένα πεδίο που ο κ. Σιμπή γνωρίζει καλά. «Κάθε κρίσιμη στιγμή, είτε πρόκειται για τις πρώτες μεταναστεύσεις στο Ισραήλ, το 1880, είτε για την ιστορία των κιμπούτς, που άρχισαν να ιδρύονται το 1905, είτε για την Αγγλική Εντολή (British Mandate for Palestine) που εδραιώθηκε από το 1920 έως 1948, έχει αφήσει το ίχνος της στην πεζογραφία. Μάλιστα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι λογοτεχνικές περίοδοι διακρίνονται με βάση τους πολέμους. Ο Αμος Οζ, παραδείγματος χάριν, ανήκει στους μεταπολεμικούς συγγραφείς που έγραψαν μετά την ίδρυση του ισραηλινού κράτους και διαδέχτηκαν τους συγγραφείς του πολέμου».
Πριν από πολλά χρόνια, μια παρουσίαση βιβλίου του Ιακώβ Σιμπή στην Αθήνα διακόπηκε από βίαιες εκδηλώσεις αντισημιτισμού. «Δεν ζω προσκολλημένος σε αυτά», σημειώνει. «Μεγαλώνοντας στην Ελλάδα, πέρασα ανάλογα πράγματα στο σχολείο και στον δρόμο. Εχω όμως και πολύ καλούς φίλους στην Ελλάδα, με τους οποίους διατηρώ σχέσεις. Θυμάμαι πάντως ότι και οι φίλοι δεν ήξεραν ακριβώς τι θα πει Εβραίος. Εμένα με αγαπούσαν, τους Εβραίους δεν τους αγαπούσαν. Κάποτε σε μια συνέντευξη με ρώτησαν αν είμαι κανονικός Εβραίος ή Εβραίος χριστιανός. Νομίζω ότι η σύγχυση για την εβραϊκή ταυτότητα είναι γενικό φαινόμενο. Η παγκόσμια ιστορία μας δεν είναι μια ιστορία αγάπης από τους ανθρώπους, και έχω πολλές φορές αναρωτηθεί γι’ αυτό».