Η τεράστια ασπρόμαυρη φωτογραφία της Μαρίας Κάλλας στον πλαϊνό τοίχο του μουσείου που φέρει το όνομά της προσθέτει ένα καλλιτεχνικό στοιχείο στην πολύβουη οδό Μητροπόλεως. Καθώς τα γκρουπ των τουριστών στριμώχνονται στα στενά πεζοδρόμια, η εικόνα της ντίβας έχει τη δυναμική να μετατρέψει το νεοκλασικό στον αριθμό 44 σε τοπόσημο του εμπορικού κέντρου της πρωτεύουσας.
Περνώντας την είσοδο και αφήνοντας το ενημερωμένο πωλητήριο και το ευχάριστο καφέ – εστιατόριο «La divina» για αργότερα, παίρνουμε το ασανσέρ για τον δεύτερο όροφο και ακούμε την Κάλλας με εκείνη τη διστακτική φωνή που είχε όταν μιλούσε ελληνικά. «Μπορεί να είμαι παντρεμένη με έναν Ιταλό, μπορεί να έχω λάβει τιμές από όλο τον κόσμο, αλλά το αίμα μου είναι ελληνικό και αυτό δεν το σβήνει κανένας». Μέχρι να ακούσουμε και να διαβάσουμε το δίγλωσσο απόσπασμα από το ηχογραφημένο μήνυμα που έστειλε η Κάλλας στον Εθνικό Ραδιοφωνικό Σταθμό τον Αύγουστο του 1957, έχουμε φτάσει στον προορισμό μας. Τα τέσσερα δωμάτια του δεύτερου ορόφου είναι αφιερωμένα στη μουσική και υπόσχονται ότι με βιωματικό τρόπο θα μας μεταφέρουν στον μόνο αληθινό κόσμο όπου έζησε η Κάλλας: τον κόσμο της όπερας. Είναι έκπληξη το σκοτάδι που σε κυκλώνει στην πρώτη αίθουσα, καθώς μέσα από το μαύρο της νύχτας προβάλλουν γυμνοί κορμοί δέντρων, η μυθική φωνή τραγουδά την άρια «Casta Diva» από την πρώτη πράξη της «Νόρμα» και το πόδια μας πατούν μια μαλακή μοκέτα σαν να βαδίζουμε επάνω σε χώμα καλυμμένο με φύλλα.
Το δεύτερο δωμάτιο είναι ντυμένο με κόκκινα βελούδα και δύο αναπαυτικά καθίσματα μας βοηθούν να απολαύσουμε λίγα αλλά πολύτιμα λεπτά από τη μαγνητοσκοπημένη παράσταση της «Τόσκα» στο Κόβεντ Γκάρντεν, το 1964, με την Κάλλας στον ομώνυμο ρόλο και σε σκηνοθεσία του Φράνκο Τζεφιρέλι.
Το τρίτο δωμάτιο είναι γαλάζιο, οι κουρτίνες στο ζωγραφισμένο παράθυρο κινούνται ελαφρά και ένα ανάκλιντρο σε ίδιο χρώμα προσκαλεί για ξεκούραση – προς το παρόν, οι επισκέπτες δεν το τολμούν: «La Traviata», άρια «Sempre Libera», Λισσαβώνα 1958, η χρυσή εποχή της divina. Στο τελευταίο δωμάτιο –το δικό μας αγαπημένο, λιτό και ντυμένο με ξανθό ξύλο– μεταφερόμαστε στο Juilliard School της Νέας Υόρκης, το 1971-72, ενώ η Μαρία Κάλλας παραδίδει masterclasses: «Συνεχίστε με τον σωστό τρόπο, με θάρρος, με άσκηση. Οχι με πυροτεχνήματα, όχι με εύκολο χειροκρότημα. That’s it!» συμβουλεύει τους μαθητές της.
«Πραγματικά, εδώ θα μπορούσε να μένει η Κάλλας», λέει μία επισκέπτρια του μουσείου, γνωστή για τις γνώσεις της στην όπερα. Είναι αλήθεια. Επίσης αποτελεί ένα μικρό θαύμα το γεγονός πως ο ήχος της μουσικής δεν περνάει από το ένα δωμάτιο στο άλλο, μία από τις αφανείς αλλά ουσιώδεις τεχνικές λεπτομέρειες που καθιστούν την αφήγηση επιτυχημένη.
Ολα είναι σχεδιασμένα προσεκτικά, από τη μουσειολογική μελέτη, την άριστη μουσικολογική εποπτεία έως τη σκηνογραφική άποψη.
Το Μουσείο «Μαρία Κάλλας» έχει πολλές αρετές: προσεκτική μουσειολογική μελέτη και επιμέλεια, έρευνα και άριστη μουσικολογική εποπτεία, σκηνογραφική άποψη και εξαιρετικά σύγχρονο και εύχρηστο πολυμεσικό υλικό. Ομως το σημαντικότερο, κατά τη γνώμη μας, είναι ότι διαθέτει στόχο: Θέλει να γνωρίσει σε Ελληνες και ξένους, μικρούς και μεγάλους, φιλόμουσους μεν αλλά όχι φανατικούς της «οπερατικής θρησκείας», τη Μαρία Κάλλας της πειθαρχίας, της επιμονής, της αστείρευτης εργατικότητας, χωρίς όμως να τη στερήσει από τον μύθο της.
Αποστασιοποιημένη οπτική
«Είχε μια δαιμονισμένη έφεση να φτάσει κάπου», λέει ένας από τους ανθρώπους που τη γνώρισαν, σε κάποιο από τα ντοκουμέντα που παρουσιάζονται στην έκθεση του πρώτου ορόφου του μουσείου. Από το ξεκίνημά της, τα χρόνια της στην Ελλάδα, τη διεθνή καριέρα και τους μεγάλους ρόλους μέχρι την κοσμική ζωή της, την προσωπικότητά της, τους ανθρώπους της ζωής της, αλλά και την κληρονομιά που άφησε, τα εκθέματα εδώ ακολουθούν περίπου χρονολογική σειρά. Με αυτόν τον τρόπο, η έκθεση συνδυάζει μια πιο «ουδέτερη» και αποστασιοποιημένη οπτική (χρονολογικός άξονας – τα γεγονότα) με μια πιο «προσωπική» και βιωματική ματιά (ερμηνευτικοί κύκλοι – η γυναίκα, η καλλιτέχνις, η ντίβα), επιτρέποντας τελικά στον επισκέπτη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για την προσωπικότητα της πιο διάσημης Ελληνίδας στον κόσμο.
Η δημιουργία της συλλογής του Δήμου Αθηναίων με αντικείμενα της Μαρίας Κάλλας ξεκίνησε το 2000 και έκτοτε έχει εμπλουτιστεί με δωρεές αντικειμένων και χρησιδανεισμό, με αποτέλεσμα να περιλαμβάνει σήμερα περίπου 1.000 τεκμήρια. Η Τεχνόπολη ανέλαβε την υλοποίηση του μουσείου και τη διαχείριση της λειτουργίας του για τα επόμενα πέντε έτη.
Από τις 26 έως τις 29 Οκτωβρίου, το Μουσείο «Μαρία Κάλλας» θα υποδέχεται το κοινό με ελεύθερη είσοδο για όλους (Μητροπόλεως 44).