JOACHIM B. SCHMIDT
Κάλμαν
μτφρ.: Σοφία Αυγερινού
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 464
Ο Κάλμαν Οντινσον έχει ένα αστραφτερό αστέρι καρφιτσωμένο στο στήθος, έχει καουμπόικο καπέλο και έχει και ένα πιστόλι σε μια θήκη στη ζώνη του: παλιό, σκουριασμένο και άδειο. Ο Κάλμαν Οντινσον είναι ο σερίφης του Ροΐβαρχαπν, αυτού του χωριού της βορειοανατολικής Ισλανδίας, που απέχει πέντε, έξι, επτά ή και περισσότερες ώρες από το Ρέικιαβικ, ανάλογα με τον καιρό. Είναι σχεδόν απομονωμένο, και –θα έλεγε κάποιος– «σχεδόν χωριό». Κάποτε είχε ανθηρή οικονομία, αλλά η κλιματική κρίση και οι αλλαγές στην κρατική πολιτική με τις άδειες αλιείας και το σύστημα των ποσοστώσεων αλιευμάτων έφεραν τα πάνω κάτω σε όλη την περιοχή, και το Ροΐβαρχαπν είναι πια σκιά του παλιού εαυτού του. Οι κάπου εκατόν πενήντα του ψυχές δεν το βάζουν κάτω, μα ξέρουν ότι είναι ανώφελο. Ο τόπος θα βουλιάξει κι άλλο, οι λιγοστοί του κάτοικοι θα φύγουν κι αυτοί σιγά σιγά, το σχολείο θα κλείσει λόγω έλλειψης παιδιών, και σε μερικά χρόνια δεν θα έχουν απομείνει εδώ παρά μια χούφτα άνθρωποι, και τα κελύφη των σπιτιών, των παλιών αποθηκών και των σκελεθρωμένων βιοτεχνιών επεξεργασίας ρέγκας. Και τα πάντα θα σκεπαστούν από το αιώνιο χιόνι.
Μέχρι τότε όμως, όλα θα αλλάξουν. Γιατί το χωριό ξάφνου αποκτά ξανά ζωή, και κόσμο, και δημοσιότητα: η εξαφάνιση του τοπικού προύχοντα θα σημάνει συναγερμό, η αστυνομία θα σπεύσει στο Ροΐβαρχαπν με επιθεωρητές, τζιπ και ελικόπτερα, και όλοι οι προβολείς θα πέσουν στον άνθρωπο που πρώτος βρήκε ίχνη του εξαφανισμένου: μια λίμνη από αίμα. Αυτός ο άνθρωπος θα είναι ο σερίφης Κάλμαν.
Με τη διαφορά ότι ο σερίφης Κάλμαν είναι «ο τρελός του χωριού», ένα παιδί σε σώμα ενήλικα, ένας άνδρας 34 ετών που διαφέρει από τους άλλους, που δεν έχει αναπτυχθεί «φυσιολογικά», που το μυαλό του δεν μπορεί να συγκρατήσει πολλές πληροφορίες μαζεμένες, που έχει εκρήξεις θυμού και παιδιάστικου πείσματος, μα που ζει, παρ’ όλα αυτά μόνος, καθώς πατέρας δεν υπάρχει και η μητέρα του εργάζεται σε μια μικρή πόλη, αρκετές ώρες μακριά με το αυτοκίνητο. Ο Κάλμαν απασχολείται όλη μέρα με την τηλεόραση και τα αγαπημένα του ριάλιτι, που συνοδεύει με άφθονα γλυκά, σοκολάτες και χάμπουργκερ, με τις ανώδυνες «περιπολίες» του στο χωριό, με το κυνήγι μιας συγκεκριμένης αλεπούς που της έχει βγάλει και όνομα (μα που ποτέ δεν τη σκοτώνει), και με το ψάρεμα του καρχαρία. Ο Κάλμαν –λειτουργικός μέχρις ενός σημείου– έχει μάθει τέλεια την τέχνη από τον παππού του, τον οποίο επισκέπτεται κάθε εβδομάδα στο γηροκομείο, και είναι υπερήφανος, όχι μόνο για τα τέσσερα-πέντε πελώρια ψάρια που πιάνει κάθε χρόνο, αλλά και για το «χάκαρλ» που φτιάχνει, αυτόν τον παραδοσιακό ισλανδικό μεζέ από κρέας καρχαρία. Ο Κάλμαν είναι ένας αθώος άνθρωπος, ένας «χαζούλης», που οι συγχωριανοί του τον δέχονται όπως είναι, όταν δεν γελάνε μαζί του – ή όταν δεν τους εκνευρίζει με τις παραξενιές και τα ξεσπάσματά του.
Ο Κάλμαν παρακολουθεί εκπομπές ριάλιτι, τρώει γλυκά, σοκολάτες και χάμπουργκερ, περιπολεί στο Ροΐβαρχαπν και κυνηγάει μια αλεπού.
Και να λοιπόν πώς φτιάχνεται ένα αγωνιώδες αστυνομικό μυθιστόρημα μυστηρίου που ξεχωρίζει, ένα πρωτότυπο και –τρόπον τινά– αναζωογονητικό βιβλίο, γλυκό και ελαφρύ μα με μεγάλο και ουσιαστικό βάθος ταυτόχρονα, όλο γοητεία και συγκίνηση. Ο ιδιόρρυθμος, ευέξαπτος, παράξενος Κάλμαν –που είναι και ο αφηγητής αυτού του πρωτοπρόσωπου νουάρ: ένα εύρημα μεγάλης αξίας– είναι ένας αυθεντικός, συναρπαστικός χαρακτήρας, που σε κάνει να βλέπεις τα πράγματα αλλιώς: όχι πιο απλά, αλλά διαφορετικά.
Εχουμε ξαναδιαβάσει για τη μαγική Ισλανδία των απέραντων έρημων εκτάσεων, του «εξωγήινου» τοπίου, της εγκατάλειψης των απομακρυσμένων περιοχών, της απόλυτης ησυχίας και των ακραίων καιρικών συνθηκών, από την Ιρσα Σιγκουρδαρντότιρ (Μεταίχμιο) και τον Ράγκναρ Γιόνασον (Καστανιώτης), αλλά εδώ τα πράγματα παρουσιάζονται με μια ιδιαίτερη τρυφερότητα και «απλοϊκότητα», με μια κυριολεξία που ξαφνιάζει. Και όταν ο Κάλμαν βρεθεί στον παγωμένο ωκεανό, με το χιόνι να πέφτει πυκνό επάνω του και τον καρχαρία γαντζωμένο στο παραγάδι βαθιά μέσα στα νερά, η άγρια γαλήνη εισβάλλει στην ψυχή του αναγνώστη σαν ομίχλη. Ο Γιόακιμ Σμιντ (1981) ξέρει καλά τι περιγράφει: είναι γερμανόφωνος Ελβετός μεν, αλλά ζει δεκαπέντε χρόνια τώρα στο Ρέικιαβικ και έχει δουλέψει σαν ξεναγός τα περισσότερα από αυτά. Ενα ξεχωριστό Nordic noir, σε μια πολύ ωραία μετάφραση.
