Την πρώτη φορά που συνομίλησα με την Μάχη Ξενάκη ήταν το 2017 με αφορμή ένα αφιέρωμα στον πατέρα της, μέρος του πρότζεκτ με τίτλο «Διεθνής Τόπος / Universal Topos, Πελοπόννησος». Μόλις δύο χρόνια νωρίτερα είχε κυκλοφορήσει στη Γαλλία το βιβλίο της «Iannis Xenakis, un père bouleversant» (Actes Sud) και η ίδια, παράλληλα με την εικαστική δουλειά της, ασχολείτο με την καταγραφή του αρχείου του.
Είπε τότε με αφορμή το έργο της «Méduses», με το οποίο συμμετείχε στο πρότζεκτ: «Οταν έκανα αυτή τη σειρά έργων, έγραφα το δεύτερο μέρος του βιβλίου για τον πατέρα μου. Στη διάρκεια των παιδικών μου χρόνων στην Κορσική, κάθε καλοκαίρι κολυμπούσαμε επί ώρες μαζί προσπαθώντας να βρούμε ψάρια για να φάμε, επειδή κατασκηνώναμε σε απομονωμένα μέρη. Καθώς γι’ αυτόν ήταν δύσκολο να χτυπήσει τα γρήγορα ψάρια λόγω του ματιού του, ο δικός μου ρόλος ήταν να βρίσκω χταπόδια. Μόλις εντόπιζα ένα, του έδειχνα το θαλάμι κι εκείνος βουτούσε με μια αναπνοή και επέστρεφε στην επιφάνεια με το χταπόδι τυλιγμένο γύρω από το ψαροντούφεκο να κουνάει τα πλοκάμια του. Αργότερα συνέδεσα τη σκηνή με τον μύθο του Περσέα που επέστρεψε κρατώντας το κεφάλι της Μέδουσας».
Η επόμενη συνομιλία μας ήταν τον φετινό Ιούνιο, όταν με τη βοήθειά της η «Κ» ξεναγήθηκε αποκλειστικά στις «Ηχητικές Οδύσσειες», τη μία από τις δύο εκθέσεις του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), φόρο τιμής για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ιάννη Ξενάκη. «Ηταν δύσκολο να μεγαλώσετε με έναν πατέρα σαν τον δικό σας;» τη ρώτησα τότε. «Ηταν συναρπαστικό», απάντησε.
Η Μάχη Ξενάκη, θεματοφύλακας της μνήμης του πολυσχιδούς και πρωτοπόρου συνθέτη, θεωρητικού της μουσικής, αρχιτέκτονα, μηχανικού, μαθηματικού Ιάννη Ξενάκη, βρίσκεται και πάλι στην Αθήνα συμμετέχοντας στο διήμερο δημόσιου προγράμματος «Πέρα από τη μουσική» (ΕΜΣΤ – Ωδείο Αθηνών – ΚΣΥΜΕ). Με τη συγκεκριμένη ευκαιρία παρουσιάζει το βιβλίο της «Ιάννης Ξενάκης. Ενας συγκλονιστικός πατέρας», που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια σε μετάφραση της Ροζαλί Σινοπούλου. Αυτή ήταν η αφορμή για την τρίτη συνομιλία μας.
«Ηταν δύσκολο να μεγαλώσετε με έναν πατέρα σαν τον δικό σας;», ρώτησα τη Μάχη Ξενάκη. «Ηταν συναρπαστικό», απάντησε.
– Δεκατρία χρόνια μετά τον θάνατο του πατέρα σας αποφασίσατε να γράψετε το βιβλίο «Ιάννης Ξενάκης. Ενας συγκλονιστικός πατέρας». Εκατό χρόνια μετά τη γέννησή του, διοργανώνετε μια μεγάλη έκθεση στη μνήμη του. Τι σας κάνει να επιστρέφετε διαρκώς σε εκείνον;
– Πρέπει να κάνεις κάτι με έναν πατέρα σαν αυτόν! Το 2002 είχα ήδη εκδώσει ένα βιβλίο με κάποιες από τις παιδικές μου αναμνήσεις μαζί του και στη συνέχεια έγραψα αυτό το βιβλίο το 2014. Αυτή τη φορά με μεγαλύτερη απόσταση και περισσότερα στοιχεία για τη δουλειά του και τη δημιουργική του διαδικασία. Από τον θάνατό του το 2001, η μητέρα μου και εγώ έπρεπε να διασφαλίσουμε τον σεβασμό της μνήμης του και να ανταποκριθούμε σε αιτήματα από όλο τον κόσμο. Βυθιζόμουν τακτικά στα αρχεία του και κάθε φορά είχα την εντύπωση ότι ανακάλυπτα θησαυρούς που μου έδιναν τη δυνατότητα να κατανοήσω καλύτερα τη γένεση του έργου του. Στο βιβλίο λοιπόν προσπάθησα να καταλάβω πώς αυτό το μικρό αγόρι, και στη συνέχεια αυτός ο νεαρός άνδρας, οικοδόμησε τον εαυτό του μέσα από τα διαδοχικά τραύματα που βίωσε στα πρώτα χρόνια της ζωής του, τα οποία παραμένουν πανταχού παρόντα στη μουσική του. Και πώς αυτά τα αρχεία αποκαλύπτουν, μέσα σε λίγα χρόνια, τον τρόπο με τον οποίο κατάφερε, φθάνοντας στη Γαλλία, να ελέγξει το χάος των συναισθημάτων του αναπτύσσοντας μια νέα μουσική και αρχιτεκτονική. Προσπάθησα λοιπόν να εξερευνήσω διαφορετικούς τομείς, διαφορετικές περιόδους, όχι ως μουσικολόγος αλλά με τη δική μου ματιά, τόσο ως κόρη (του) όσο και ως εικαστικός καλλιτέχνης.
Οσον αφορά την εκατονταετηρίδα από τη γέννησή του, τα πράγματα τακτοποιήθηκαν από μόνα τους: πρότεινα πρώτα στον διευθυντή της Φιλαρμονικής του Παρισιού να οργανώσει μια έκθεση αφιερωμένη στον πατέρα μου, ο οποίος συμφώνησε και προσφέρθηκε να την επιμεληθεί μαζί με τον Τιερί Μανιγκέ. Αυτή η μεγάλη έκθεση πραγματοποιήθηκε το 2022 στη Cité de la Musique, στη συνέχεια παρουσιάστηκε στο Ιδρυμα Gulbenkian στη Λισσαβώνα, προτού φιλοξενηθεί, προς μεγάλη μου χαρά, στην Αθήνα, στο ΕΜΣΤ, μέχρι τον Ιανουάριο του 2024».
