Του Σάκη Ιωαννίδη
«Αναστάτωση», είναι ίσως ο πιο ταιριαστός και ήπιος χαρακτηρισμός από το συναίσθημα που προκάλεσε η παράσταση του Τιάγκο Ροντρίγκεζ στις λίγες ημέρες που παρουσιάζεται στην Αθήνα. Αυτή άλλωστε είναι και η πρόθεση του χαρισματικού Πορτογάλου δημιουργού για το έργο «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες», το οποίο ξεβολεύει το κοινό και σπάει την ουδετερότητα της πλατείας, θέτοντας το ερώτημα τι είναι φασισμός, αλλά και μέχρι πού μπορούμε να φτάσουμε για να τον πολεμήσουμε.
Πόσο σωστό και ηθικό είναι να παραβιάζουμε τους νόμους της δημοκρατίας στην προσπάθειά μας να την υπερασπιστούμε; Το έργο ανέβηκε στη Στέγη την περασμένη Δευτέρα και θα παίζεται μέχρι αύριο 8 Δεκεμβρίου. Η «Καθημερινή» παρακολούθησε την παράσταση επί δύο συνεχόμενες ημέρες και καταγράφει τα ερωτήματα και τις αντιδράσεις του κοινού.
ΑΠΟΨΕΙΣ
«Πυροβολήστε τον, πυροβολήστε τον!»
Του Παναγιώτη Κούστα
Κάποιος από τα «βορινά» της πλατείας της Κεντρικής Σκηνής της Στέγης φωνάζει «πυροβολήστε τον, πυροβολήστε τον!». Κάποιος άλλος σφυρίζει. Ενας τρίτος μοιάζει να γιουχάρει. Οχι την παράσταση, αλλά τον λαοπλάνο φασίστα πολιτικό που ενσαρκώνει ο άμοιρος ηθοποιός που βρίσκεται πάνω στο σανίδι.
Λίγο πριν από το τέλος του έργου, ο ρόλος του τον θέλει να αγορεύει δίχως αύριο. Οσα λέει γίνονται όλο και πιο ενοχλητικά. Τον γιουχάρει ο θεατής λες κι έχει απέναντί του έναν «φασίστα με σάρκα και οστά» και όχι τον χαρακτήρα που έπλασε ο Τιάγκο Ροντρίγκες, σκηνοθέτης-συγγραφέας του έργου και καλλιτεχνικός διευθυντής στο Φεστιβάλ της Αβινιόν.
Από τις πίσω θέσεις, μια κοπέλα τού φωνάζει να σταματήσει να μιλάει. Αλλοι διαμαρτύρονται: «Σεβαστείτε τον ηθοποιό», «πού νομίζετε ότι βρίσκεστε;».
Αραγε, δικαιούμαστε να παραβιάζουμε τους νόμους της δημοκρατίας στην προσπάθειά μας να την υπερασπιστούμε;
Τα φώτα και τα αίματα είχαν ανάψει, αλλά η παράσταση δεν είχε τελειώσει. Ισως αυτή η κατάργηση της «σύμβασης της σκοτεινής πλατείας», βέβαια, να έδωσε το άτυπο σύνθημα σε κάποιους από όσους βρέθηκαν τη Δευτέρα στην πρεμιέρα του «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» να θέλουν να πάρουν την πλοκή της παράστασης στα χέρια τους. Να θέλουν να γράψουν εκείνοι το φινάλε της που δεν έλεγε να έρθει – οι 2,5 ώρες που κρατάει η παράσταση μάλλον συνεισέφεραν στην ανυπομονησία τους να σταματήσουν το παραληρηματικό ντισκούρ τού «από σκηνής φασίστα». Οταν σκοτείνιασαν τα φώτα στη σκηνή, ξέσπασε ένα λυτρωτικό χειροκρότημα.
Το έργο μάς μεταφέρει σε ένα απομονωμένο αγροτικό σπίτι, στην Πορτογαλία. Εκεί, έχουν μαζευτεί τα ευρύτερα μέλη μιας οικογένειας, άντρες και γυναίκες. Φορούν φούστες και αποκαλούν το ένα το άλλο «Καταρίνα» (από την Καταρίνα Εφέμια, σύμβολο του αγώνα των Πορτογάλων κατά της δικτατορίας, η οποία δολοφονήθηκε το 1954): «Καταρίνα μητέρα», «Καταρίνα παππού».
Η νεότερη «Καταρίνα» διστάζει να συνεχίσει την παράδοση που ξεκίνησε η προγιαγιά της: να δολοφονήσει έναν φασίστα. Αραγε, δικαιούμαστε να παραβιάζουμε τους νόμους της δημοκρατίας στην προσπάθειά μας να την υπερασπιστούμε;
Η πυρκαγιά του φασισμού
Της Μαρίας Κατσουνάκη
«Η πυρκαγιά είναι απρόβλεπτη. Οποιος βάλει μια φωτιά μπορεί και να καεί ο ίδιος…», λέει ένας από τους πρωταγωνιστές. Και πράγματι, ο Τιάγκο Ροντρίγκες ανάβει το φιτίλι με το έργο του η «Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες». Προχθές το βράδυ, στο τέλος, όλη η αίθουσα της Στέγης ήταν στο πόδι. Οι μισοί, περίπου, θεατές είχαν σηκωθεί με επιθετική διάθεση, αποδοκιμάζοντας τον μονόλογο του «φασίστα» και οι υπόλοιποι παρακολουθούσαν με χαμόγελο αμηχανίας. Μήπως ήταν «στημένο»; Καθόλου.
Το ανερχόμενο σε ένταση φινάλε αγγίζει ένα συναισθηματικό όριο. Κανείς δεν αντιδράει για την παράσταση (η οποία και καταχειροκροτείται) αλλά για τον ρόλο! Ο ηθοποιός που, με θαυμαστή πειθαρχία και ψυχραιμία, κατορθώνει να φέρει σε πέρας το κείμενό του, χτισμένο στη λογική, στην αρχή, σε μια συντηρητική εκδοχή, στη συνέχεια, για να καταλήξει σε ακροδεξιές/φασιστικές κορώνες, έχει «σκοτώσει» όλες τις μειονότητες, ό,τι ξεφεύγει από τον κανόνα, με τις λέξεις. Μέρος της πλατείας αγανακτεί. Τι έχει συμβεί; Πώς το υποψήφιο θύμα –που επρόκειτο να εκτελεστεί εν ψυχρώ από την Καταρίνα– μετατρέπεται σε θύτη; Πώς θεατές, που παρακολουθούσαν ήσυχα την παράσταση, είναι σχεδόν έτοιμοι να τη σταματήσουν; Να γράψουν οι ίδιοι το τέλος, όπως το επιθυμούν;
Η κόρη Καταρίνα της παράστασης έχει ήδη απαντήσει στο ερώτημα, εάν «εκδίκηση και δικαιοσύνη πάνε μαζί».
«Δεν φτάνει να διαφωνείς, πρέπει και να μισείς», λέει η μητέρα Καταρίνα στην κόρη Καταρίνα. Σ’ εκείνην που δεν βλέπει, πλέον, καμιά «ομορφιά» στην παράδοξη οικογενειακή τελετουργία· που αντιλαμβάνεται ότι ο φόνος είναι φόνος και αυτό δεν αλλάζει· που έχει ήδη απαντήσει στο ερώτημα εάν «εκδίκηση και δικαιοσύνη πάνε μαζί». Ο Ροντρίγκες επισημαίνει πως επιδίωξή του ήταν η δημιουργία ενός έργου το οποίο θα προκαλούσε αναστάτωση, ανεξάρτητα από τις πολιτικές πεποιθήσεις των θεατών.
«Η λέξη “φασίστες” εξακολουθεί να ενοχλεί όποιον αποκαλείται φασίστας», έχει πει, «οπότε, απαιτώ να έχω το δικαίωμα να λέω κάποιον φασίστα, διότι άλλες λέξεις που θα έπρεπε επίσης να πονάνε, όπως ακροδεξιός ή λαϊκιστής, δεν πονάνε πλέον». Και παραδίδει μια παράσταση σύνθετη, πολυπρισματική, αμφίσημη, που «αναστατώνει», ίσως και να θυμώνει, θυμίζοντας ότι το θέατρο μπορεί και να ξεβολεύει.