GRAHAM GREENΕ
Ο επίτιμος πρόξενος
μτφρ.: Αχιλλέας Κυριακίδης
εκδ. Πόλις, σελ. 400
O Γκράχαμ Γκριν (1904-1999) ανέδειξε στη διεθνή λογοτεχνική σκηνή το 1973, με την υποδειγματική όντως υφολογική ενάργεια ενός λυσιτελούς, πολύνευρου πραγματισμού, τον επίτιμο, δηλαδή άμισθο, πρόξενο του Ηνωμένου Βασιλείου, διορισμένο σε μιαν επαρχιακή πόλη της Αργεντινής, ονόματι Τσαρλς Φόρτναμ. Αμεσος λογοτεχνικός πρόγονος είναι προφανώς ο συμπατριώτης του, πρώην μέλος του προξενικού σώματος στο Μεξικό, ο Τζόφρεϊ Φέρμιν. Τον εξόφθαλμα προβληματικό βίο του οποίου διέσωσε ως την παραμικρή λεπτομέρεια ο Μάλκολμ Λάουρι (1909-1957) στις σελίδες του εμβληματικού «Κάτω από το ηφαίστειο» (1947). Και οι δύο πρόξενοι, το επίθετο των οποίων αρχίζει μάλλον όχι συμπτωματικά με το γράμμα Φ, είναι αθεράπευτα αλκοολικοί, εμφανώς αργόσχολοι, υποκείμενα αρνητικών κατά κανόνα σχολίων, με σχεδόν ανύπαρκτη γύρω τους ομογένεια. Αμφότεροι, επισημαίνω, αδιαφορούν για τις απιστίες των συζύγων τους. Συνιστούν έτσι, ως εκ των πραγμάτων, αδιάφορες κι ασήμαντες, αν όχι ενοχλητικές παρουσίες για την τόσο απόμακρη, πλην όμως κάθε άλλο παρά απληροφόρητη Κεντρική Υπηρεσία του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών.
Ο Τσαρλς Φόρτναμ μάλιστα, επιβάλλοντας την τυπική άσκηση του αξιώματός του, αγοράζει ανά διετία αυτοκίνητο ατελώς, για να το πουλήσει στη συνέχεια σε εύπορους Αργεντινούς, προκειμένου να αποκομίσει αμέσως ένα εμφανώς εύλογο κέρδος. Σε αντίθεση, επίσης, με ό,τι συμβαίνει στην περίπτωση του προγόνου του, ο ήδη εξηντάχρονος Τσαρλς Φόρτναμ θέλει να γίνει για πρώτη φορά πατέρας. Αν και έχει μάθει από την πλέον έγκυρη πηγή, ότι η νεαρή Κλάρα, η γυναίκα του, που πρόλαβε κιόλας να εργαστεί ως πόρνη, κυοφορεί το παιδί ενός γιατρού, του κατά τα φαινόμενα επιστήθιου φίλου του. Πρόκειται για τον Εδουάρδο Πλαρ, γιο Αγγλου και Παραγουανής.
Ολα θα έβαιναν σχετικά καλώς, αν μια ολιγομελής, μάλλον πρόχειρα οργανωμένη ομάδα ανταρτών, την οποία καθοδηγεί ο Λεόν Ρίβας, ένας παρορμητικός, εσωτερικά διχασμένος πρώην ιερωμένος, δεν έκανε το μοιραίο λάθος να συλλάβει τον επίτιμο πρόξενο, νομίζοντας ότι είναι ο πρέσβης των ΗΠΑ. Κι αυτό συνέβη διότι βαθιά μέσα στη νύχτα της απαγωγής δεν ήταν αρκετά ευκρινή τα στοιχεία εκείνα τα οποία φέρουν υποχρεωτικά τα αντίστοιχα οχήματα των αποστολών DC και CC. Δηλαδή «Διπλωματικό Σώμα» και «Προξενικό Σώμα». Ο καθ’ όλα άτυχος πλέον Τσαρλς Φόρτναμ αποτελεί ένα άχρηστο θύμα. Η προσχεδιασμένη απελευθέρωση μιας ομάδας φυλακισμένων ομοϊδεατών, ως ανταπόδοση της δικής του επιστροφής στην κανονικότητα, ναυαγεί. Κανείς δεν χρειάζεται τον περιττό αλκοολικό της πτώσης. Ούτε καν η Αγγλία την οποία θεσμικά εκπροσωπεί.
Στην απροσδόκητη, πάντως κωμικοτραγική αυτή εξέλιξη εμπλέκεται εκουσίως και ο εύστροφος μοιχός και συνειδητά ανηθικολόγος, ο προαναφερόμενος Εδουάρδο Πλαρ. Παρά τις αναμενόμενες δυσκολίες του εγχειρήματος, θα προσπαθήσει εντέχνως να συμβάλει στην έξοδο του επίτιμου προξένου από την ομηρία του. Η διηγητική μέριμνα δεν θα παραλείψει να αναφερθεί πολλές φορές στον εξόριστο πατέρα του Εδουάρδο Πλαρ, ο οποίος δολοφονήθηκε, όπως μαθαίνουμε προς το τέλος της εξιστόρησης, ύστερα από δεκαπέντε χρόνια φυλάκισης. Είναι επόμενο λοιπόν να αναπτυχθεί ένα ιδιότυπο αίσθημα αλληλεγγύης μεταξύ του θεράποντος ιατρού και του Τσαρλς Φόρτναμ. Ητοι, ό,τι δρα αντιθετικά ως προς την έντονη κατά τα άλλα αντιπαράθεσή τους στο πλαίσιο της διεκδίκησης και της επακόλουθης ανέκκλητης νομής και κατοχής του σώματος και της ψυχής της ολιγόλογης, αμόρφωτης, αλλά εκρηκτικής στον σεξουαλικό τομέα Κλάρας. Το καλό και το κακό φαίνεται ότι συνυπάρχουν κατ’ ανάγκην. Η αδιαπραγμάτευτη κατάφαση στη ζωή δεν ακυρώνεται. Η διάσωση της ύπαρξης μετράει. Κι αυτό ακριβώς είναι το απώτερο νόημα του παρόντος, άρτια συγκερασμένου έργου.
Ο εραστής της νεαράς και «ζωηράς» συζύγου του θύματος είναι και η μόνη του ελπίδα.
Στο δεύτερο μέρος του μυθιστορήματος, που έχει άψογα μεταφραστεί από έναω μετρ του είδους, προβάλλονται δεόντως ποικίλες διφορούμενες θεολογικές θέσεις του κρατούντος καθολικισμού, ενώ κατακρίνονται οι αντιδεοντολογικές, εκφυλιστικές τακτικές συγκεκριμένων κυβερνώντων και στις δύο ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού. Κυρίως στις δεκαετίες ’50, ’60 και ’70, όπου πρωταγωνιστεί η αειθαλής διαφθορά. Συμπέρασμα: ο δεδομένος χωροχρόνος αξιοποιείται στο έπακρο από την πολύπειρη γραφή του Γκράχαμ Γκριν, ενώ η ανθρωπολογική παράμετρος αποτελεί τον κύριο κειμενικό δείκτη. Οι δε αγώνες των αφηγηματικών φορέων να επιβιώσουν, ως αυτοτελείς μονάδες, παρά τις ατέλειες και τις εγγενείς αντιφάσεις τους, μέσα σε ένα παράλογο περιβάλλον, δικαιώνονται στον βαθμό που μπορούν να μας μιλήσουν τόσο καθαρά, ακόμη και σήμερα, μισόν αιώνα μετά την εμφάνισή τους στον κειμενικό κόσμο.