ΛΙΛΙΑΝΑ ΚΟΛΑΝΣΙ
Λάμπετε στο σκοτάδι
μτφρ.: Αγγελική Βασιλάκου
εκδ.: Δώμα, 2023, σελ. 100
Τις γεννάει η πραγματικότητα, τις δημιουργεί και τις μεγεθύνει η φαντασία. Χαρακτηρίζονται από δυστοπία, που φαντάζει μακρινή, μα δεν είναι και τόσο. Μοιάζουν βγαλμένες από ταινίες τρόμου, ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Είναι με κάποιον τρόπο το παρόν μας, μπορούν να γίνουν το μέλλον μας. Εξι ιστορίες που φανερώνουν ότι όλα όσα θεωρούμε ή θεωρούσαμε μακρινά, απίστευτα, αδύνατα, μπαίνουν σιγά σιγά στη ζωή μας και μπορούν να την αλλάξουν. Να την καταστρέψουν. Η χρήση της ραδιενέργειας κουβαλάει τη θανάσιμη απειλή του πυρηνικού ατυχήματος, η έμφυλη βία δρα διαλυτικά για την κοινωνία, τα άκρα στο θρησκευτικό συναίσθημα γίνονται αίρεση γεμάτη φανατισμό, μισαλλοδοξία, μίσος, αποδοχή του θανάτου για τον άλλο, τον διαφορετικό, τον ανόμοιο, τον ξεχωριστό.
Η «Σπηλιά» εξελίσσει στα σπλάχνα της τη ζωή για αιώνες και καταλήγει σ’ έναν τόπο με αδύνατη την πιο καίρια, την ανθρώπινη παρουσία. Οι διηγήσεις του «Ατομίτο» είναι απόλυτα συνδεδεμένες με το επεισόδιο της διαρροής ραδιενέργειας στην Γκοϊάνια το 1987. Η πόλη αδειάζει, ο κόσμος μαζεύεται στο στάδιο, αφήνει τη ζωή του στρωμένη όπως το μεσημεριανό τραπέζι που εγκαταλείπεται με το φαγητό απείραχτο, κανείς δεν εξηγεί τίποτα, εξετάζονται όλοι, μπορεί ήδη να λάμπουν για τον λάθος, τον επικίνδυνο λόγο. Η «Οφειλή» πισωγυρνά στην εκμετάλλευση του καουτσούκ ως οικογενειακή επιχείρηση, μα αφήνει υπονοούμενα για τη στρεβλή σχέση που έχουν η θεία και μάνα με την κόρη, αγγίζει τα μυστικά που κρατάει η ντροπή, τα ψέματα που γεννάει το επιτιμητικό βλέμμα της κοινωνίας.
Η Οφελία θέλει να έχει «Τα πιο πράσινα μάτια», τα πράσινα μάτια του πατέρα της, να μην είναι κόρη της μάνας της, της ιθαγενούς γυναίκας που έχει σκούρο δέρμα, απλά, συνηθισμένα καστανά μάτια. Η Οφελία θέλει να είναι Ιταλίδα κι είναι τόσο απλό. Υπάρχουν αυτοί που εκπληρώνουν κάθε επιθυμία. Ενα τηλεφώνημα, μια υπογραφή και τα πιο πράσινα μάτια του κόσμου είναι πια τα δικά της. Κι ας μην έχουν μάνα. Στη «Στενή οδό» δεν υπάρχει διέξοδος. Δεν υπάρχει διαφυγή, ελευθερία, πρόοδος, εξέλιξη, χαρά, ούτε καν παρόν. Και κανένα μέλλον βέβαια. Υπάρχει μονάχα υπακοή και όρια. Είναι ο διάβολος που παραφυλάει και ορίζει τη σκέψη, τις πράξεις, καταστρέφει τον ορίζοντα, κλείνει κάθε σχισμή απόδρασης, κάθε παράθυρο ανοιχτό. Μόνο που η Ολγκα δένει τα μποτάκια της. Ξεχύνεται σαν τον άνεμο, δεν κοιτάει πίσω ούτε μια στιγμή, γελάει και κάνει τη γη να τρέμει από συγκίνηση, ζητάει ένα μόνο: «Μη με ψάξετε, πείτε πως πέθανα».
Η πόλη αδειάζει, ο κόσμος μαζεύεται στο στάδιο, αφήνει τη ζωή του στρωμένη όπως το μεσημεριανό τραπέζι που εγκαταλείπεται με το φαγητό απείραχτο.
Και τέλος, «Λάμπετε στο σκοτάδι». Επειδή τα ρούχα, το δέρμα, όλο το σώμα σιγά σιγά ποτίζουν ραδιενέργεια, μολύνοντας ανεπίστρεπτα εκείνους που δεν αναγνωρίζουν τον κίνδυνο, δεν ενημερώνονται, δεν προειδοποιούνται γι’ αυτόν. Οι άπρακτοι του περιθωρίου, οι απόκληροι, όσοι ζουν στο πλάι κι όχι στο κέντρο της ζωής, όσοι μαζεύουν απόβλητα, σκουπίδια, σκραπ για να ζήσουν, όσοι δεν έχουν επιλογές και επιβιώνουν μονάχα, χωρίς επίγνωση για τις ικανότητες και δυνατότητές τους, χωρίς προοπτική.
Ενα κύμα απογοήτευσης, αμφισβήτησης, πλάνης, διατρέχει τη γραφή της Κολάνσι. Γεννημένη και μεγαλωμένη στη Βολιβία, μετατρέπει την πραγματικότητα σε λογοτεχνία, με εργαλεία τη γνώση και την εμπειρία της. Καταφέρνει αυτό που αφορά τη χώρα της να μας αγγίζει όλους, η μια μικρή στιγμή του κακού να γίνεται διαρκής χρόνος της ανθρωπότητας, ό,τι τη συγκινεί και το αποτυπώνει ως δικό της και μόνον, να μετατρέπεται σε αναγνωρίσιμο συναίσθημα, οπτική, σκέψη, συγκίνηση για τους πολλούς. Επιλέχθηκε στους Bogota 39, ως μία από τις σημαντικότερες νέες λατινοαμερικανικές λογοτεχνικές φωνές, τούτη η φωνή της Κολάνσι. Κι αυτό το βιβλίο πήρε το βραβείο Ribera Del Duero, ένα από τα σημαντικότερα της ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Ισως γιατί μιλάει για τα αρχέγονα με τον σύγχρονο τρόπο, αγγίζει τα γνωστά με αρυτίδωτα δάχτυλα κι η γραφή της λάμπει στο φως, όχι στο σκοτάδι.