Eχει μεταφραστεί σε 17 διαφορετικές γλώσσες, θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της κολομβιανής λογοτεχνίας, είναι κάτοχος πολλών ευρωπαϊκών βραβείων και πριν από λίγο καιρό έκανε την εμφάνισή του στη χώρα μας με δύο διαφορετικούς τρόπους: Μέσα από την παρουσία του στο 15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ (σημείο συνάντησης μεταξύ της Ιβηρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Ελλάδας, όπως αυτοπροσδιορίζεται η διοργάνωση) αλλά και με το τελευταίο του έργο που μεταφράστηκε στα ελληνικά υπό τον τίτλο «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα).
Ο γεννημένος το 1965 Σαντιάγκο Γκαμπόα δεν είναι άγνωστος στο ελληνικό κοινό, αφού παλαιότερα έχουν κυκλοφορήσει στη γλώσσα μας δύο άλλα δικά του βιβλία, το «Νυχτερινές ικεσίες» (μτφρ. Βασιλική Κνήτου, εκδ. Πόλις) και «Το να χάνεις είναι ζήτημα μεθόδου» (μτφρ. Κρίτων Ηλιόπουλος, εκδ. Opera).
Με το συγκεκριμένο πρωτότυπο θρίλερ όμως έκανε ένα άνοιγμα σε ένα ακόμη πιο ευρύ κοινό. Ηρωίδες του, μία μαχητική δημοσιογράφος και η πρώην αντάρτισσα βοηθός της, οι οποίες αναλαμβάνουν να βγάλουν την αλήθεια στο φως, με την τελευταία να έχει βουλιάξει στην τρέλα και την παράνοια της κολομβιανής πραγματικότητας.
Ολα ξεκινούν από μία ανταλλαγή πυρών σε έναν αγροτικό δρόμο, στην πορεία όμως γινόμαστε μάρτυρες μιας όχι και τόσο συνηθισμένης ιστορίας από την οποία παρελαύνει όλο το φάσμα της κολομβιανής κοινωνίας· από εφήβους που μεγάλωσαν σε μία χώρα ρημαγμένη από τον εμφύλιο μέχρι εισαγγελείς με υψηλό αίσθημα καθήκοντος και πάστορες που έχουν ενδυθεί τον μανδύα του ροκ σταρ.
Πώς όμως βλέπει ο ίδιος την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα της πατρίδας του; Πού εντοπίζει τα πιο σημαντικά προβλήματα; Τι θεωρεί πιο σημαντικό; Την πλοκή ή τους χαρακτήρες;
– Στο βιβλίο σας «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» ασκείται σκληρή κριτική στους πολιτικούς, στην αστυνομία και στην Eκκλησία. Τελικά, ποιος θεσμός είναι ο πιο διεφθαρμένος στην Κολομβία;
– Η διαφθορά σε μια χώρα όπως η δική μου είναι πάντοτε μια σύνθεση πολλών προβλημάτων. Το κυριότερο είναι η εμμονή του μέσου Κολομβιανού να πλουτίσει, πράγμα που έχει να κάνει με τη μικρή κοινωνική προστασία που παρέχει το κράτος στους πολίτες. Υπάρχει η ιδέα ότι ο μόνος τρόπος να σωθείς είναι να είσαι πλούσιος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχει διαφθορά σ’ όλους τους τομείς της κοινωνίας. Οι πολιτικοί, η αστυνομία και οι ευαγγελικοί πάστορες είναι όλοι εξίσου διεφθαρμένοι, επειδή όλοι θέλουν να είναι πλούσιοι σε μια χώρα όπου η πλειονότητα είναι φτωχοί.
– Τι αποτύπωμα έχει αφήσει η εμφύλια σύρραξη στο σώμα και στην ψυχή της κολομβιανής κοινωνίας;
– Οι πληγές είναι πολύ βαθιές. Υπάρχει δυσαρέσκεια, μίσος, απογοήτευση και πάνω απ’ όλα έντονη αίσθηση αδυναμίας και εγκατάλειψης από το κράτος. Οι νέοι άνθρωποι είναι θύματα αυτής της κατάστασης και είναι μόνοι τους αντιμέτωποι με όλες τις αντιξοότητες. Αυτό είναι τρομερό, γιατί ένα σημαντικό μέρος αυτών των νέων βλέπει ευκαιρίες μόνο στην παραβατικότητα.
– Πόσο εκτενής ήταν η έρευνα που κάνατε για το «Η νύχτα θα είναι μεγάλη»;
– Οι ευαγγελικές εκκλησίες στην Κολομβία βρίσκονται παντού και οι εκκεντρικότητες των ιερέων τους είναι γνωστές. Στο Κάλι, όπου ζω, ένας απ’ αυτούς τους ιερείς ήθελε να χτίσει ένα τεράστιο πανεπιστήμιο, αλλά δεν το ολοκλήρωσε ποτέ και τα πελώρια εγκαταλελειμμένα κτίρια παραμένουν εκεί, σε κοινή θέα. Τι συνέβη; Μυστήριο. Αυτές οι εκκλησίες είναι άρπαγες χρημάτων. Εχω δει αγγελίες που λένε: «Πωλείται Ευαγγελική Εκκλησία με 750 ενορίτες». Τέτοια πράγματα. Περισσότερο και από την έρευνα, χρειάζεται να έχεις τα μάτια σου ορθάνοιχτα.
– Στο βιβλίο, ένας ιερέας παρουσιάζεται ως κάτι ανάμεσα σε προφήτη, εγκληματική ιδιοφυΐα και ροκ σταρ. Κρύβεται κάποιο αληθινό πρόσωπο πίσω από αυτόν τον ήρωα;
– Είναι φανταστικός χαρακτήρας, αλλά είναι εμπνευσμένος από τις πολλές ειδήσεις σχετικά με τις εκκεντρικότητες και τις παραξενιές ευαγγελικών παστόρων στην Κολομβία και τη Βραζιλία, δύο χώρες τις οποίες κατατρώει αυτή η σύγχρονη γάγγραινα που θέτει σε κίνδυνο τη δημοκρατία.
– Τι είναι πιο σημαντικό σε ένα μυθιστόρημα, οι χαρακτήρες ή η πλοκή;
– Για μένα είναι στοιχεία που αλληλοσυμπληρώνονται. Ο τρόπος γραφής μου συνίσταται στο να βρίσκω χαρακτήρες που μου λένε την ιστορία τους. Ετσι προκύπτει η πλοκή. Οι χαρακτήρες πρέπει να είναι στέρεοι, αληθινοί, ειλικρινείς, ώστε η ιστορία να είναι και αυτή με τη σειρά της στέρεη και αληθινή.
– Στις σελίδες του βιβλίου σας παρουσιάζεται ένα μεγάλο φάσμα της κολομβιανής κοινωνίας – από τους πολύ φτωχούς έως τους πολύ πλούσιους.
– Μου αρέσουν τα μυθιστορήματα που απεικονίζουν τις κοινωνίες καθολικά, από εκείνα του Ονορέ ντε Μπαλζάκ μέχρι εκείνα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Πιστεύω, δηλαδή, ότι «το μυθιστόρημα είναι η μυστική ιστορία των εθνών», όπως πολύ σωστά το έθεσε ο πρώτος.
Το νέο μου μυθιστόρημα θα μιλάει για υπόγειους ουρανοξύστες
– Νιώθω ότι μου δώσατε να καταλάβω ως αναγνώστης τι πραγματικά είναι η Κολομβία. Ηταν κάτι που επιδιώξατε συγγραφικά;
– Πιστεύω ότι ένα μυθιστόρημα δεν πρέπει να έχει εκ των προτέρων στόχους διαφορετικούς πέρα από τις λογοτεχνικές ιδέες που το εμπνέουν. Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, ότι δεν επιτυγχάνει στόχους που δεν έχει. Είναι ένα από τα μυστήρια της λογοτεχνίας.
– Υπήρξε κάποιος συγκεκριμένος λόγος που ασχοληθήκατε με το γράψιμο πριν από 30 χρόνια περίπου;
– Ξεκίνησα να γράφω επειδή μ’ αρέσει να διαβάζω. Και επειδή μια μέρα συνειδητοποίησα ότι ήθελα να διαβάσω ένα είδος βιβλίου που δεν υπήρχε και το οποίο έλειπε από τη βιβλιοθήκη μου. Συνειδητοποίησα, λοιπόν, ότι έπρεπε να το γράψω μόνος μου.
– Πόσο δύσκολο είναι για έναν συγγραφέα από την Κολομβία να αποκτήσει διεθνή φήμη;
– Για έναν Νοτιοαμερικανό είναι πιο δύσκολο από ό,τι για έναν Βορειοαμερικανό. Ολοι ενδιαφέρονται για τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που δεν ισχύει για την Κολομβία. Η διαφήμιση για τα βιβλία του Τζόναθαν Φράνζεν λέει: «Η ειλικρινέστερη και εγκυρότερη αποτύπωση της μεσαίας τάξης των ΗΠΑ». Μ’ αυτόν τον τρόπο διαφημίζεται σ’ όλο τον κόσμο κι έχει επιτυχία. Αλλά αν μιλήσω εγώ για «την ειλικρινέστερη και εγκυρότερη αποτύπωση της μεσαίας τάξης της Κολομβίας», θα με προπηλακίσουν. Ετσι είναι τα πράγματα και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Για αυτό προσπαθώ να μην ξεχνώ έναν άγραφο κανόνα: Να θυμάσαι μόνο ότι δεν ξεκίνησες να γράφεις για να γίνεις επιτυχημένος, αλλά επειδή αγαπούσες τη λογοτεχνία.
– Σας έχουν συγκρίνει με τον Ρομπέρτο Μπολάνιο. Πώς νιώθετε για αυτό;
– Μου αρέσει αυτή η σύγκριση, γιατί τον ήξερα και ήμουν στενός του φίλος. Ετρεφα μεγάλη αγάπη και θαυμασμό γι’ αυτόν από την πρώτη μέρα που γνωριστήκαμε. Αλλά νομίζω ότι η σύγκριση αυτή είναι κάπως υπερβολική, δεν ξέρω αν την αξίζω.
Ξεκίνησα να γράφω επειδή μ’ αρέσει να διαβάζω και μια μέρα συνειδητοποίησα ότι ήθελα να διαβάσω ένα είδος βιβλίου που δεν υπήρχε.
– Οι χαρακτήρες συνεχώς είτε πίνουν είτε τρώνε κάτι. Σας γοητεύει τόσο πολύ το φαγητό;
– Δυστυχώς, ναι, και είναι κάτι που οι γιατροί μου αρχίζουν να μου επισημαίνουν όλο και πιο επιτακτικά.
– Μήπως μπορείτε να μας αποκαλύψετε το θέμα του επόμενου βιβλίου σας;
– Το νέο μου μυθιστόρημα θα μιλάει για υπόγειους ουρανοξύστες και μοναχικούς ανθρώπους που νιώθουν ενοχές, για άδειες πισίνες σε εγκαταλελειμμένα ξενοδοχεία, για παράξενα σημειωματάρια τα οποία εμφανίζονται στην άκρη νυχτερινών λεωφόρων, για γυναίκες που παίζουν το φιλί μ’ ένα χάπι κυανίου στα χείλη.