Από την ταράτσα του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) μπορεί κανείς να έχει μια εντυπωσιακή θέα της Αθήνας. Από την πλευρά της Συγγρού φαίνεται η Ακρόπολη, πίσω και πάνω από μια θάλασσα ανέμπνευστων κτιρίων, με άχαρες ταράτσες, ηλιακούς, κεραίες, πλυσταριά και σκουριασμένα κάγκελα. Από την άλλη πλευρά, προς Καλλιρρόης, η κατάσταση δεν είναι πολύ καλύτερη. Ολες οι πολυκατοικίες στη σειρά χρειάζονται φροντίδα… δύσκολα φαντάζεται κανείς ότι αυτός είναι ο περιβάλλων χώρος ενός Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Στην ευρύτερη περιοχή, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση βρίσκεται στην προθήκη του Νέου Κόσμου προς τη Συγγρού. Λίγο πάνω, οι προσφυγικές πολυκατοικίες υπογραμμίζουν την αντίθεση και τη συμβίωση δύο κόσμων. Στο Δέλτα Φαλήρου, εκεί όπου άλλοτε ήταν ο Ιππόδρομος, το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) συνορεύει με την αυτούσια προσφυγική πλευρά της Καλλιθέας, όπου ανάμεσα σε εγκαταλελειμμένα ακίνητα βρίσκει κανείς ακόμη κομμάτια μιας ατόφιας ζωής.
Η επίδραση των χώρων πολιτισμού στο γειτνιάζον αστικό περιβάλλον είναι ένα θέμα διεθνές και πολυμελετημένο. Το φαινόμενο του ντόμινο, μιας, ας πούμε, ευεργετικής επίδρασης στη γειτονιά που φιλοξενεί τα μεγάλα αυτά κτίρια και τους εργαζομένους και τους επισκέπτες, είναι μια παράμετρος ασταθής και απρόβλεπτη. Είναι βέβαιον πως συχνά οι γύρω περιοχές ταλαιπωρούνται από οχήματα που αγωνίζονται να βρουν μια θέση στάθμευσης. Κάποια εστιατόρια και καφέ έχουν εμφανιστεί ως συμπλήρωμα.
Δυστυχώς, στην Αθήνα δεν έχουμε δει σε μεγάλη κλίμακα την επίδραση του πολιτισμού στον ευρύτερο αστικό ιστό. Ισως να υπάρχει μερίδιο ευθύνης και στους φορείς του πολιτισμού, αλλά ίσως με ανάλογη βαρύτητα η αιτία να βρίσκεται στην αυτορύθμιση της αγοράς, στην απροθυμία επενδύσεων, στην ατολμία για ένα αστικό πείραμα. Δεν μιλάμε για εξευγενισμό, αλλά για μια βελτίωση των συνθηκών που ορίζουν τον αστικό περίγυρο. Ενα τόλμημα θα ήταν να υπάρξει μια κίνηση για τις ταράτσες από το ΕΜΣΤ έως την Ακρόπολη ή για τις προσόψεις στην Καλλιρρόης. Ή ακόμη για το θαλάσσιο μέτωπο του ΚΠΙΣΝ, που έχει γυρίσει την πλάτη στον Σαρωνικό.
Είναι ένα μεγάλο και σύνθετο θέμα, που αγγίζει πολλές σφαίρες της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής. Και αφορά το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Η Αθήνα βρίσκεται εν αναμονή τα προσεχή χρόνια δύο μεγάλων επεμβάσεων. Η μία αφορά την επέκταση και αναπροσαρμογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην οδό Πατησίων και η δεύτερη τη δημιουργία του Μουσείου των Αθηνών στην Ακαδημία Πλάτωνος.
Εχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς μελλοντικά την επίδρασή τους στο αστικό περιβάλλον. Στην Πατησίων υπάρχουν βαθιές αστικές εγγραφές και γίνονται ήδη επενδύσεις στα πέριξ της Ομονοίας. Στην Ακαδημία Πλάτωνος υπάρχει μια παλαιότατη αθηναϊκή συνοικία με άλλα χαρακτηριστικά. Αναμένεται πάντα εκείνος ο χρυσός συνδυασμός του σχεδιασμού και της ανταπόκρισης της ελεύθερης οικονομίας. Η ακινησία, πάντως, είναι ο χειρότερος σύμβουλος. Και η Αθήνα έχει μείνει πολύ πίσω στη συνολική εικόνα και λειτουργία της.