MARTIN BARON
Collision of Power
εκδ. Flatiron Books, 2023, σελ. 560
Ο Μάρτιν Μπάρον γνώριζε ότι θα αντιμετώπιζε μια μεγάλη πρόκληση όταν, τον Ιανουάριο 2013, ανέλαβε τη διεύθυνση της Washington Post (WP), «που έπασχε από χαμηλό μεταβολισμό», με πτώση της κυκλοφορίας και των εσόδων της. Δεν μπορούσε όμως να προβλέψει ότι, επτά μήνες αργότερα, θα την αγόραζε ο δισεκατομμυριούχος ιδρυτής της Αmazon Τζεφ Μπέζος έναντι 250 εκατ. δολαρίων, έπειτα από 80 χρόνια ιδιοκτησίας της από την οικογένεια Γκράχαμ. Ούτε ανέμενε ότι τρία χρόνια αργότερα ο λαϊκιστής Ντόναλντ Τραμπ θα κέρδιζε τις προεδρικές εκλογές, τοποθετώντας την εφημερίδα του στην κορυφή «των εχθρών του λαού». Στη «Σύγκρουση εξουσίας», εξιστορεί την εμπειρία αυτής της συνύπαρξης σε μια περίοδο αναταραχής για την πολιτική και τα ΜΜΕ μέχρι την αποχώρησή του, στο τέλος Φεβρουαρίου 2021, ένα μήνα μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Τζο Μπάιντεν.
Για τον Μπάρον, με την έξαρση της παραπληροφόρησης, της συνωμοσιολογίας και του αυταρχισμού, η αναζήτηση της αλήθειας γίνεται δυσκολότερη και ο ρόλος του Τύπου ως θεμέλιου της δημοκρατίας όλο και σημαντικότερος. Πολιτικά ανεξάρτητος, προσηλωμένος στις θεμελιώδεις αρχές της αμεροληψίας, του ελέγχου και της λογοδοσίας της εξουσίας, πιστός στον κανόνα ότι η είδηση πριν δημοσιευθεί πρέπει να τεκμηριωθεί εξονυχιστικά και ότι «η καλή δημοσιογραφία αποτελεί πράξη πατριωτισμού», είδε την εφημερίδα του να ανακτά την ηγετική θέση της δίπλα στους Νew Υork Τimes, τα οικονομικά της να εξυγιαίνονται με την κερδοφορία των έξι τελευταίων χρόνων της θητείας του να καλύπτει την αρχική επένδυση του Μπέζος, τον αριθμό των συντακτικού προσωπικού της να αυξάνεται από 580 σε 1.000 και τις ηλεκτρονικές συνδρομές να εκτινάσσονται από τις 500.000 στα τρία εκατομμύρια. Πάντως, παρά την αποκατάσταση του γοήτρου της ιστορικής εφημερίδας, έφυγε πικραμένος από την αμφισβήτηση που αντιμετώπισε από τη νέα γενιά συντακτών, οι οποίοι τον έβλεπαν σαν εκπρόσωπο της παλιάς σχολής, διστακτικό να υιοθετήσει τις αλλαγές που ζητούσαν στην αίθουσα σύνταξης.
Οκτώ χρόνια στο τιμόνι της Washington Post, ο Μάρτιν Μπάρον ανέβασε την κυκλοφορία και το κύρος της.
Ο συνδυασμός Μπέζος – Μπάρον αποδείχθηκε ευεργετικός. Ο πρώτος γνώριζε καλά την τεχνολογία για να κάνει ελκυστική την εφημερίδα στην ψηφιακή εποχή («ο κόσμος με τη συνδρομή του θέλει να αγοράσει μια ιδέα») και ήταν διατεθειμένος να ξοδέψει όσα απαιτούνταν για τη βιώσιμη ανάπτυξή της χωρίς να επεμβαίνει στο δημοσιογραφικό έργο, ακόμη και όταν αφορούσε αμφιλεγόμενες εμπορικές πρακτικές της Αmazon ή την ιδιωτική ζωή του. Ο δεύτερος διέθετε την έξωθεν καλή μαρτυρία, αφού είχε ήδη διατελέσει διευθυντής της Boston Globe για 11 χρόνια και νωρίτερα της Miami Herald, ενώ προηγουμένως είχε εργασθεί σε θέσεις αρχισυντάκτη στους Los Angeles Times και Νew Υork Τimes. Επί των ημερών του, η Boston Globe αποκάλυψε το μεγάλο σκάνδαλο σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων στους κόλπους της πανίσχυρης Καθολικής Εκκλησίας στη Βοστώνη. Παρά τις ασφυκτικές πιέσεις που δέχθηκε να μην προχωρήσει στην αποκάλυψη, εμπιστεύθηκε την ερευνητική ομάδα του, που τιμήθηκε με βραβείο Πούλιτζερ το 2003 και εξυμνήθηκε στο φιλμ «Spotlight», που κέρδισε το Οσκαρ καλύτερης ταινίας το 2015.
Εμφαση στην έρευνα
Η έμφασή του στην ερευνητική δημοσιογραφία ήταν συνυφασμένη με την κουλτούρα της WP, που στις αρχές της δεκαετίας του ’70 είχε αποκαλύψει το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ και δημοσιεύσει τα απόρρητα «Εγγραφα του Πενταγώνου». Ετσι, δεν άργησε η δημοσίευση των αποκαλύψεων του Εντουαρντ Σνόουντεν τον Ιούνιο 2013 για το μυστικό πρόγραμμα μαζικών ηλεκτρονικών παρακολουθήσεων από την αμερικανική μυστική υπηρεσία NSA, που απέσπασε βραβείο Πούλιτζερ. Το περίοπτο δημοσιογραφικό βραβείο απονεμήθηκε 17 φορές στις τρεις εφημερίδες που διηύθυνε, εκ των οποίων 10 φορές στην WP. Στον πόλεμο που ο Τραμπ κήρυξε κατά των «διεφθαρμένων ΜΜΕ», ο Μπάρον αντέτεινε ότι «εμείς δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο, αλλά εργαζόμαστε σκληρά για την αναζήτηση της αλήθειας, με αμεροληψία και ανοιχτό μυαλό».
Απτόητος στις απειλές του Αμερικανού προέδρου και στις πιέσεις που ασκούσε σε κυβερνητικές υπηρεσίες να πλήξουν οικονομικά την Αmazon, ο Μπάρον απαντούσε με αποκλειστικότητες που έριχναν φως στην κατάχρηση εξουσίας, την τοξική συμπεριφορά και την υπονόμευση των θεσμών της φιλελεύθερης δημοκρατίας από τον Τραμπ, διερευνώντας τα πραγματικά δεδομένα από τη ρωσική ανάμειξη στις προεδρικές εκλογές του 2016, την αλλοπρόσαλλη διαχείριση της θανατηφόρου πανδημίας του κορωνοϊού μέχρι την υποκίνηση όχλου οπαδών του για κατάλυση του Καπιτωλίου, την 6η Ιανουαρίου 2021, και τη διπλή παραπομπή του από τη Βουλή των Αντιπροσώπων για καθαίρεση (που δεν ενέκρινε η Γερουσία). Η εμπρηστική γλώσσα του Τραμπ έθετε σε κίνδυνο γενναίους δημοσιογράφους και έστελνε το μήνυμα σε αυταρχικούς ηγέτες ότι δεν τον ενδιέφερε η ανεξαρτησία του Τύπου. Ετσι φαίνεται ότι το ερμήνευσε και η ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας, όταν οργάνωσε τη φρικτή δολοφονία του σφοδρού επικριτή της, αρθρογράφου της WP Τζαμάλ Κασόγκι, στη Κωνσταντινούπολη, το 2018.
Στα τέσσερα χρόνια της προεδρίας Τραμπ, η WP κατέγραψε 30.573 ψευδείς ή παραπλανητικούς ισχυρισμούς του, με κορυφαίο το «μεγάλο ψέμα» της νοθείας στις προεδρικές εκλογές του 2020. Το 2017, κάτω από τον τίτλο της εφημερίδας προστέθηκε το ρητό «Η δημοκρατία πεθαίνει στο σκοτάδι». Ο τελευταίος πάντως αποδείχθηκε ο καλύτερος «πλασιέ» της WP, γιατί το αναγνωστικό κοινό απαντούσε στις επιθέσεις του με μαζικές συνδρομές, δείχνοντας έτσι την εμπιστοσύνη του στον ρόλο της εφημερίδας στην προάσπιση της απειλούμενης δημοκρατίας. Αυτές οι συνδρομές μειώθηκαν κατά 500.000 όταν ο Τραμπ εγκατέλειψε τον Λευκό Οίκο.
*Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας.