«Οι Πανθέοι», «17 κλωστές», «Το προξενιό της Ιουλίας», «Το ναυάγιο», «Ο παράδεισος των κυριών», «Η παραλία», «Ηλέκτρα», «Μάγισσα», «Ψυχοκόρες», «Ερωτας φυγάς», «Famagusta».
Εντεκα από τις σχεδόν τριάντα σειρές που προβάλλονται τη φετινή τηλεοπτική σεζόν είναι σειρές εποχής. Η Θεσσαλία, η Μάνη, τα Μάταλα, τα Κύθηρα, η Αθήνα γίνονται το σκηνικό της καθημερινότητας των ηρώων που, σαν επιβάτες μιας χρονομηχανής, ταξιδεύουν στην Ελλάδα των αρχών του αιώνα, του Μεσοπολέμου και της μεταπολεμικής εποχής. Αυτή η χρονομηχανή στήνεται με πολύ κόπο και μελέτη από σκηνοθέτες, σεναριογράφους, σκηνογράφους, ενδυματολόγους και υπευθύνους παραγωγής των τηλεοπτικών σειρών όπου εργάζονται, για να μεταφερθούν οι τηλεθεατές –αλλά και οι ηθοποιοί που θα ενσαρκώσουν τους ήρωες– σε εκείνη τη χρονική περίοδο.
Η αφετηρία είναι πάντα η έρευνα, εξηγεί η Κάτια Κισσονέργη, που συνυπογράφει με τη Μιρέλλα Παπαοικονόμου το σενάριο της σειράς «17 κλωστές» της Cosmote TV. «Ξεκινώ πάντα από το ιστορικό πλαίσιο. Οι ήρωές σου ανήκουν σε μια κοινωνία, έχεις υποχρέωση να τη γνωρίσεις. Να μάθεις ποιο ήταν το όνειρο του μέσου άντρα και της μέσης γυναίκας. Τι διάβαζαν; Ποιο τραγούδι ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία; Ποια αστεία κυκλοφορούσαν; Ποια έργα έκοβαν εισιτήρια; Ποιο έγκλημα είχε συγκλονίσει εκείνη την περίοδο; Πόσες δραχμές ήταν το μεροκάματο; Για παράδειγμα, δουλεύοντας πάνω σε ένα δικό μου σενάριο εποχής, για μια σειρά που ετοιμάζω, έψαξα μέχρι και τον καιρό που επικρατούσε τον χειμώνα του 1934 και έτσι ανακάλυψα πως είχε κάνει ρεκόρ, αγγίζοντας τους -10 °C, στην Αθήνα!».
Στην έρευνα που έκανε για τις «17 κλωστές», διαπίστωσε ότι υπήρχαν λεπτομέρειες στην καθημερινότητα της κλειστής νησιωτικής κοινωνίας των Κυθήρων, από την εποχή των Γάλλων και Βρετανών κατακτητών της, οι οποίοι επέβαλαν ταξικούς περιορισμούς ακόμη και σε πρακτικά ζητήματα. «Οι ταπεινής καταγωγής κάτοικοι του νησιού δεν επιτρεπόταν να κινούνται με άλογα και να εισέρχονται με αυτά στη Χώρα. Και αυτός ο περιορισμός συνεχίστηκε για χρόνια, ακόμη και μετά την Απελευθέρωση. Επρεπε, λοιπόν, να αποσαφηνιστεί αν ο ήρωάς μας είναι ορθό να κινείται έφιππος ή όχι», μας λέει. Εξαιρετικά μεγάλη σημασία δίνει και στην εκφορά του λόγου. «Αυτό ίσως είναι και το δυσκολότερο κομμάτι. Σκεφτείτε, σήμερα οι νέοι χρησιμοποιούν τη λέξη “έπος” για να κάνουν ένα θετικό σχόλιο ή τη λέξη “κλαρινογαμπρός” για να χαρακτηρίσουν έναν τύπο ανθρώπου. Πριν από μία δεκαετία δεν τα άκουγες. Ωστόσο, κάθε εποχή έχει τις δικές της λέξεις και εκφράσεις. Αν έχεις έναν νεαρό ήρωα στη δεκαετία του ’20, θα πρέπει να κάνεις μια έρευνα και να βρεις αυτά τα μικρά “στολίδια” που θα ζωντανέψουν τον λόγο και θα κάνουν το παραμύθι που αφηγείσαι πιο ζωντανό».
Αυτό το «παραμύθι», το σενάριο, αποτελεί την αφετηρία της έρευνας του σκηνογράφου και του ενδυματολόγου της παραγωγής. Ο Αντώνης Χαλκιάς έχει επιμεληθεί σκηνογραφικά μερικές από τις γνωστότερες και πιο επιτυχημένες σειρές εποχής της ελληνικής τηλεόρασης, από το «Καραβάν σαράι», «Το νησί» και το «Ουζερί Τσιτσάνης» μέχρι τις «Αγριες μέλισσες», τον «Παράδεισο των κυριών», «Το ναυάγιο» και τους «Πανθέους». Για τους «Πανθέους» του ΣΚΑΪ διάβασε πολύ προσεκτικά τα βιβλία του Τάσου Αθανασιάδη, που είναι πολύ γλαφυρά σε ό,τι αφορά τις λεπτομέρειες του σκηνικού μέσα στο οποίο τοποθετείται η δράση των χαρακτήρων. Επίσης, μελέτησε βιβλία για να αντλήσει πληροφορίες τόσο για την εποχή των «Πανθέων» όσο και για το «Ναυάγιο» του Mega. «Ο σκηνογράφος, όμως, δεν κάνει απλά ένα κέλυφος του χώρου και ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο, τα οποία παραδίδει στο τμήμα κατασκευών», εξηγεί, «αλλά πρέπει να επιμεληθεί τη διακόσμηση του χώρου, τα έπιπλα, τα σκεύη της κουζίνας, τις λεπτομέρειες, από τις κουρτίνες και τις ταπετσαρίες μέχρι τα κουταλάκια του γλυκού και τις πορσελάνες».
«Ξεκινώ πάντα από το ιστορικό πλαίσιο. Οι ήρωές σου ανήκουν σε μια κοινωνία, έχεις υποχρέωση να τη γνωρίσεις. Τι διάβαζαν; Πόσες δραχμές ήταν το μεροκάματο;».
Ερευνα και κατασκευές
Και φυσικά στην επιλογή του παίζουν ρόλο η οικονομική επιφάνεια των ηρώων, οι συνθήκες της ζωής τους και ο χαρακτήρας τους. Με βάση τις οδηγίες και τα σχέδιά του, οι συνεργάτες του αναζητούν σε αποθήκες και παλαιοπωλεία έπιπλα και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, τα φωτογραφίζουν και όσα προκρίνονται τα βλέπει και ο ίδιος από κοντά, ενώ οι υπεύθυνοι της παραγωγής φροντίζουν για την αγορά τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που χρειάζεται να κατασκευαστούν αντικείμενα από την αρχή – στη σειρά «Ο παράδεισος των κυριών» κατασκευάστηκε ένας πολυέλαιος που κόστισε σχεδόν 7.500 ευρώ.
«Το σκηνικό παίζει ρόλο στη δραματουργία του έργου», προσθέτει, «δεν μπορείς να κάνεις έναν φωτεινό χώρο για μια σκηνή συνωμοσίας· η διαμόρφωσή του, τα χρώματά του υπαγορεύονται από τη δράση που λαμβάνει χώρα εκεί». Η εργασία από τον σχεδιασμό και την κατασκευή του σκηνικού μέχρι την ολοκλήρωση της επίπλωσης και την παράδοσή του για να φιλοξενήσει τα γυρίσματα μπορεί να διαρκέσει έως και πέντε μήνες.
Πολύμηνη διαδικασία είναι και ο σχεδιασμός και η δημιουργία της γκαρνταρόμπας των ηρώων, σημειώνει η Δομνίκη Βασιαγεώργη, ενδυματολόγος στη σειρά «Το προξενιό της Ιουλίας», που προβάλλεται στον Alpha. Η ίδια εντοπίζει και μελετά καταλόγους της εποχής, ώστε να έχει μια ξεκάθαρη εικόνα της μόδας και των ρούχων, βλέπει ταινίες της εποχής και μελετά βιβλία, ιστορικά αρχεία και συλλογές. «Για τις στολές των χωροφυλάκων επισκέφθηκα το μουσείο της αστυνομίας. Οι τελαμώνες που φορούν ράφτηκαν ειδικά για τη σειρά, το ίδιο και οι στολές, με βάση πολύ συγκεκριμένες οδηγίες. Επίσης εκείνη την εποχή τα υφάσματα ήταν μάλλινα και βαμβακερά, δεν υπήρχαν συνθετικά, μακό, ελαστικά, ενώ δεν φορούσαν έντονα χρώματα». Κατά τον σχεδιασμό της γκαρνταρόμπας κάθε ήρωα λαμβάνει φυσικά υπόψη, εκτός από την εποχή, την κοινωνική του θέση, την οικονομική του επιφάνεια, την καταγωγή και τον τόπο διαμονής του, την ηλικία του.
Μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που συνάντησε ήταν ότι τα βεστιάρια που νοικιάζουν ρούχα έχουν μεγάλες ελλείψεις διότι γυρίζονται πολλές σειρές εποχής. «Φυσικά, χρειάστηκε να ράψουμε δεκάδες ρούχα, όπως κλασικές φούστες, κοστούμια, ρούχα εγκυμοσύνης, κάποια από αυτά στα μέτρα των ηθοποιών. Μεταποιήσαμε και δεκάδες άλλα ρούχα». Η μεγαλύτερη όμως και συχνά αξεπέραστη δυσκολία που αντιμετωπίζει είναι, ομολογεί, τα εσώρουχα των γυναικών. «Τότε φορούσαν μυτερά σουτιέν και νάιλον εσώρουχα και κάλτσες. Εχω βρει σε παλιά μαγαζιά στο κέντρο της Αθήνας κάποια σουτιέν που προσπαθώ να τα προσαρμόσω, αλλά νάιλον κάλτσες δεν μπορούμε πια να βρούμε, οπότε αναγκαστικά χρησιμοποιούμε σύγχρονα καλσόν».