HEINZ HELLE
Η υπέρβαση της βαρύτητας
μτφρ. Λένια Μαζαράκη
εκδ. Gutenberg, σελ. 208
Δύο ετεροθαλή αδέλφια, παιδιά του ίδιου πατέρα, περιφέρονται από μπαρ σε μπαρ στο Μόναχο των ημερών μας. Αναζητώντας στα διαλείμματα της μέθης του μεγαλύτερου το νόημα της ζωής στη Γερμανία των ανίατων ενοχών, της οικονομικής και πολιτικής ανόρθωσης, των τύψεων, αλλά και των αυτοεγκωμίων για την περιώνυμη αντοχή της χώρας τους, οι δύο καθ’ όλα πειστικές αυτές περσόνες αναλύουν και αυτοαναλύονται ακαταπαύστως. Το μέχρι πρότινος θεσμικά διηρημένο κράτος τους συνιστά τον απαραίτητο, τον μέγα διάκοσμο τόσο των αλυσιδωτών εξομολογήσεων του αλκοολικού και εμφανώς καταθλιπτικού πρεσβύτερου, όσο και των σαφώς ρεαλιστικών αποδομήσεων και στη συνέχεια ανορθώσεων του εαυτού, όπως διεξοδικά επιχειρεί να αποδώσει ο μικρότερος αδελφός.
Παρατηρώ ότι η συγκεκριμένη λεκτική ροή διατηρεί αμείωτο το αναγνωστικό ενδιαφέρον από την πρώτη έως την τελευταία σελίδα. Οι εκτενείς ομολογίες πίστης σε άναρχα ιδεολογήματα, οι αλλεπάλληλες δευτερεύουσες προτάσεις, τα πυκνά δάση των επεξηγήσεων, οι αιφνίδιες παραπομπές σε ορισμένες κρίσιμες τραυματικές εμπειρίες υπακούουν συστηματικά κι ανεξαιρέτως στους αυστηρούς κανόνες μιας άρτια συγκερασμένης κειμενικής τεχνικής.
Οι ραγδαίες εξελίξεις στον εσωτερικό άνθρωπο, οι οποίες δεν παύουν να θυμίζουν τις αντίστοιχες τεχνικές δημιουργικού λόγου του Σάμιουελ Μπέκετ (1906-1989), αφορούν εντέλει το ίδιο το κοινωνικό σύνολο. O,τι δηλαδή κατεξοχήν δοκιμάζει και μάλιστα με ομολογούμενη επιτυχία να μας μεταδώσει το παρόν πυρέσσον, ενδελεχώς γυρισμένο στη γλώσσα μας μυθιστόρημα.
Ο προβληματισμός βάθους είναι ιδιαίτερα έντονος. Αντιλαμβάνομαι ότι οι δύο λαλίστατοι αφηγητές διαχειρίζονται την υπόθεση των ατομικών τους παθών ως να ήταν υποθέσεις μιας ολόκληρης ηπείρου. Η δε προβολή προς τα έξω της υπαρξιακής αγωνίας επιβεβαιώνει το χαοτικό παρόν αλλά και το γεμάτο κινδύνους μέλλον. Εννοείται ότι πλείστα από όσα έχουν ανέκκλητα προηγηθεί, εξ ορισμού συναποτελούν τους εφιάλτες της ιστορίας.
O Nτιτρού
Σημειώνω ότι η συχνά πυκνά επαναλαμβανόμενη εμφάνιση στη διηγητική σκηνή του πασίγνωστου κατά συρροή Βέλγου δολοφόνου, βιαστή και κακοποιού παιδιών Μαρκ Ντιτρού (1956 -) συνιστά ένα βασανιστικό, έναν αμετακίνητο δείκτη της φρίκης, η οποία απαντά, καταστατικά μάλιστα, στο εσωτερικό της ευρύτερης ευρωπαϊκής κοινωνίας. Το στυγερό έγκλημα συγκαταλέγεται ασφαλώς στα εμβληματικά δεινά που συνοψίζουν την εξ αντικειμένου πραγματικότητα. Τα δύο αδέλφια φαίνεται ότι επιδιώκουν, εκτός των άλλων, να εξορκίσουν, ει δυνατόν, το κακό. Οι αλλεπάλληλες, εμφανώς έντιμες αυτές προσπάθειες τους προσδίδουν στην εξιστόρηση των δεινών τους μιαν όχι ευκαταφρόνητη δόση πηγαίου ανθρωπισμού. Εδώ φρονώ ότι εντάσσεται η πρόθεση του τόσο εύγλωττου μεγάλου αδελφού να αναγνωρίσει ως δικό του το παιδί της Λίσα, μιας κατ’ επάγγελμα αρχετυπικής πόρνης, η οποία εκπροσωπεί επάξια το σφοδρό κέντρο του αμετακίνητου πόθου του.
Το δε τραγικό θυσιαστήριο των Εβραίων, εν συντομία Ολοκαύτωμα, μνημονεύεται πάνω από πέντε φορές στη διάρκεια των διαδοχικών παραληρηματικών ή «φυσιολογικών» εκμυστηρεύσεων. Η μαρτυρία του ορμεμφύτου προς θάνατον παραμένει αμάχητη ως τους επιλογικούς αφορισμούς. Παραπέμπω στις εξής ενδεικτικές αποστροφές, όπου αποκρυσταλλώνεται η ουσία του παρατεταμένου δράματος: «Τα πάντα καταρρέουν, άκουσα τότε τον αδελφό μου να λέει, με εντυπωσιακά νηφάλιο και σοβαρό ύφος, σαν να είχε διαβάσει τις σκέψεις μου, έτσι το βλέπω σήμερα […] ο αδελφός μου δεν έζησε τον κατακερματισμό του κόσμου της πληροφορίας, και μαζί τον κατακερματισμό της συνείδησής μας, ούτε θα μπορούσε να προβλέψει την παγκόσμια υποτροπή της ανθρωπότητας σε εγωκεντρικά, αντιμαχόμενα κι ωστόσο διόλου βιώσιμα αφ’ εαυτού τους μικροκράτη, τις ρομαντικές αναφορές σε ένα θάνατο έμπλεο νοήματος, για τον Θεό ή την πατρίδα».
Συγκρατώ ότι ο Χάιντς Χέλε, ο οποίος γεννήθηκε το 1978 στην προαναφερόμενη, σημασιολογικά πάμπλουτη πόλη των ηρώων του, στο Μόναχο, όπου σπούδασε φιλοσοφία, δεν εξοντώνει τον ευπαθή, ευάλωτο ήρωά του. Του επιτρέπει να ελπίζει σε μιαν οριακή αναγέννηση από το τερατώδες τίποτα, όπου ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει αβοήθητος να πέσει. Ο αναπόφευκτος βιολογικός του θάνατος δεν αποτελεί πάντως την τελεσίδικη κατάληξη, διότι επιζεί ακέραιος στην ακοίμητη συνείδηση του επιζώντος, σαφώς ευνοημένου από τη μοίρα μικρότερου αδελφού του. Και μέσω αυτού στους κόλπους της αειθαλούς λογοτεχνίας της γης όπου έζησε κι έγραψε, εκτός των άλλων, ο Τόμας Μαν. Στον οποίον άλλωστε οφείλει τόσα και τόσα ο Χάιντς Χέλε.