ΓΚΑΜΠΡΙΕΛ ΓΚΑΡΣΙΑ ΜΑΡΚΕΣ
Ο δρόμος προς το Μακόντο
μτφρ.: Μαρία Παλαιολόγου
εκδ. Ψυχογιός, 2023, σελ. 608
«Το Μακόντο δεν είναι τόπος, αλλά διάθεση που σου επιτρέπει να δεις αυτό που θέλεις να δεις και να το δεις όπως θέλεις». Με αυτά τα λόγια ως προμετωπίδα εκκινεί η συλλογή πεζογραφικών κειμένων του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, για να μας συστήσει τον δρόμο του μεγάλου συγγραφέα του μαγικού ρεαλισμού σε μια αριστουργηματική πορεία προς το «Εκατό χρόνια μοναξιά» και την παγκόσμια καταξίωση. Η συγκεκριμένη ανθολογία συγκεντρώνει κείμενα του νομπελίστα, τα οποία γράφτηκαν πριν από την τεράστια επιτυχία η οποία σηματοδότησε την πορεία του μαγικού ρεαλισμού, την ενσωμάτωση δηλαδή των υπερρεαλιστικών στοιχείων στην αφήγηση με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην αμφισβητείται ο ρεαλισμός τους στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Στο βιβλίο εμπεριέχονται συγγραφικές αναζητήσεις, στοχασμοί, προσωπικές ανησυχίες, διηγήματα, κείμενα γραμμένα με τα χαρακτηριστικά της αφηγηματικής σαγήνης που γνωρίσαμε στο έργο του Μάρκες που του χάρισε ένα Νομπέλ και την αποδοχή του από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, αναδεικνύοντάς τον έναν από τους κορυφαίους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Στη συλλογή ανθολογούνται κείμενα τα οποία έγραψε ο «Γκαμπίτο» από το 1950 έως το 1967, την εποχή δηλαδή που κυκλοφόρησε το «Εκατό χρόνια μοναξιά» και αναφέρονται στο σπίτι και τα παιδιά των Μπουενδία, αλλά και σημειώσεις του για ένα μυθιστόρημα του 1950, τα πρώτα του διηγήματα έως τα έργα «Ο συρφετός», «Ο συνταγματάρχης δεν έχει κανέναν να του γράψει» και «Η κακιά η ώρα» το 1966. Μια συγγραφική πρόβα, δηλαδή, λίγο πριν το Μακόντο ανακηρυχθεί, έκτοτε και για πάντα, το μυθικό σύμπαν του μαγικού ρεαλισμού.
Στον πρόλογό της η δημοσιογράφος Αλμα Γκιγερμοπριέτο κάνει λόγο για κείμενα «σκοτεινά, επιτακτικά, όχι μυθικά αλλά τραγικά, γραμμένα με την πυρετική παρόρμηση να εξορκίσουν, αποκαλύπτοντας ένα αληθινό παρελθόν που πονάει ακόμη». Το βέβαιο είναι ότι πρόκειται για κείμενα τα οποία χρειάστηκαν είκοσι χρόνια παραμονής του Μάρκες στο Μακόντο για να γραφτούν και είναι αποτέλεσμα αυθεντικών διηγήσεων και καταστάσεων που σχετίζονται με τον τόπο και έγιναν η αφορμή να οδηγηθεί τελικά ο Μάρκες στο σπουδαιότερο έργο της ζωής του. Ο ίδιος έλεγε: «[…] ένιωσα πως στην πραγματικότητα δεν κοιτούσα το χωριό, αλλά το ένιωθα σαν να διάβαζα βιβλίο και το μόνο που είχα να κάνω ήταν να καθίσω και να μεταφέρω όσα ήδη υπήρχαν εκεί».
Η ανθολογία αυτή επιτρέπει στον σύγχρονο αναγνώστη να εισχωρήσει στο βάθος του σύμπαντος που δημιούργησε ο Κολομβιανός συγγραφέας.
Σημαντική η ανθολογία αυτή, καθώς επιτρέπει στον σύγχρονο αναγνώστη και μελετητή του έργου του Μάρκες να εισχωρήσει στο βάθος του σύμπαντος, που σε όλη του τη ζωή ο Μάρκες δημιούργησε, αφού όπως ο ίδιος έλεγε, «στην πραγματικότητα γράφουμε ένα βιβλίο μονάχα». Στα κείμενα αυτά ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να διακρίνει τις αναζητήσεις του «Γκαμπίτο» σε εκείνον τον «παραισθητικό μυθοπλαστικό κόσμο που έχει τη φιλοδοξία να γίνει πραγματικός», αλλά και τις αφηγηματικές συνάψεις που ενυπάρχουν στη δημιουργία των έργων που ακολούθησαν. Να εντοπίσει ενδεχομένως και επομένως να ορίσει τους βασικούς πυλώνες της αθέατης αρχιτεκτονικής πάνω στους οποίους όρθωσε το συνολικό του συγγραφικό οικοδόμημα, στηρίζοντας παράλληλα τη δημιουργία ενός νέου συμπαντικού κόσμου.
«Είχα εκνευριστεί»
Οπως αναφέρεται στο σημείωμα του επιμελητή της συλλογής Κονράδο Σουλουάγα, ο ίδιος ο Μάρκες σε συνέντευξή του στο ισπανικό περιοδικό Triunfo το 1970 είχε επισημάνει ότι «αυτό που υπάρχει ανάμεσα στον “Συρφετό” και στο “Εκατό χρόνια μοναξιά” είναι ότι αυτά τα δεκαπέντε χρόνια είχα εκνευριστεί τόσο πολύ και το είχα στον νου μου αυτό κάθε μέρα προσπαθώντας να δω πώς ήταν τα πράγματα».
Πέρα όμως από το γεγονός ότι αυτή η συλλογή κειμένων του Μάρκες είναι ένας σημαντικός δρόμος συγγραφικής ωρίμανσης για τον ίδιο, ο σημερινός αναγνώστης έχει για μια ακόμη φορά την ευκαιρία να αναμετρηθεί με τον σημαντικό συγγραφέα ανακαλύπτοντας ταυτόχρονα ότι τα μεγάλα αριστουργήματα δεν γράφονται τυχαία και ότι μπορεί κανείς να ανιχνεύσει τα διάφορα συγγραφικά μεγέθη ακόμη και από την εποχή που βρίσκονται κλεισμένα στο κουκούλι της μεταμόρφωσής τους. Εκεί όπου εκκολάπτονται κόσμοι στους οποίους οι ήρωες πεθαίνουν και ανασταίνονται, λυτρώνονται ή κατακρημνίζονται, βιώνουν δονκιχωτικούς έρωτες, έρωτες ανεκπλήρωτους, χιμαιρικούς και βασανιστικούς και οι εμπειρίες μετουσιώνονται σε λογοτεχνικούς θρύλους.