«Τρέξε… τρέξε για να σωθείς μέχρι να πεθάνεις». Αν και οξύμωρο, αυτό μας ζητάει να κάνουμε ξανά και ξανά ο τραγουδιστής της μπάντας του «One Song», ενώ λαχανιάζει πάνω στον κυλιόμενο διάδρομο απ’ όπου δίνει το ρεσιτάλ του. Η δημιουργός του έργου, η Βελγίδα visual artist και περφόρμερ Μιτ Βάρλοπ, έχει εμπνευστεί ένα θέαμα που ισορροπεί μεταξύ σύγχρονου χορού, αθλητικού γεγονότος και συναυλίας, θριάμβευσε στο φεστιβάλ της Αβινιόν και μπήκε στη λίστα των New York Times με τις καλύτερες παραστάσεις του 2022. Τι είναι όμως ακριβώς το «One Song»;
«Πολύ συνειδητά επέλεξα να κάνω αυτό το έργο, που τόσο δύσκολα χαρακτηρίζεται», απαντά. «Η αθλητική αρένα αποτελεί ένα είδος αφηγηματικής μεταφοράς που φέρνει στην επιφάνεια στοιχεία από τον εσωτερικό μας κόσμο. Για μένα δεν πρόκειται για χορογραφία αλλά για μια ομαδική δράση, όπως είναι ας πούμε το κολύμπι μιας παρέας, που ο ένας στηρίζει τον άλλο για να κολυμπήσουν στον ωκεανό».
Σύμφωνα με τις οδηγίες της Βάρλοπ, κανένας από τους συντελεστές-δρώντα πρόσωπα δεν έχει τον πρώτο ρόλο· όλοι αλληλεπιδρούν, αλλά χωρίς να κοιτάξει ποτέ ο ένας τον άλλο. Κοιτάζουν μόνον εμπρός. Τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε προκειμένου να μη διακόψουμε την πορεία μας; Αντέχουμε άραγε να σταματήσουμε για να ανταποκριθούμε στα συναισθήματά μας, μοιάζει να αναρωτιέται η καλλιτέχνις.
Η μέχρι τώρα διαδρομή της τοποθετείται στα όρια μεταξύ των ειδών τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς το ύφος: συνεχείς πειραματισμοί στην κατασκευή νέων καλλιτεχνικών ταυτοτήτων. Αναρωτιέμαι στην τηλεφωνική μας συνομιλία εάν η υβριδικότητα της δουλειάς της είναι σκοπός ή μέσο, και γελάει ελαφρά. «Δεν διαχωρίζεται ποτέ το ένα από το άλλο, όταν ετοιμάζω ένα κομμάτι», απαντά.
Μήπως τότε –επιμένω– θεωρεί ότι ο διαχωρισμός μεταξύ των εικαστικών και των παραστατικών τεχνών γίνεται πλέον όλο και πιο δυσδιάκριτος; «Κατά τη γνώμη μου, ο διαχωρισμός υπάρχει, αλλά όχι στα προφανή. Πάντοτε παρομοίαζα τα εικαστικά με έναν αγώνα τένις και τις παραστατικές τέχνες με βόλεϊ ή οποιοδήποτε άλλο παιχνίδι, στο οποίο οφείλεις να συνεργάζεσαι με την ομάδα για να νικήσεις», λέει. «Για μένα, τα εικαστικά και οι σπουδές που έκανα σε αυτό το αντικείμενο, διαμόρφωσαν ένα χώρο ελεύθερο, που μου επιτρέπει να σκέπτομαι αντισυμβατικά. Οποτε γεννιέται μέσα μου μια ιδέα, αναρωτιέμαι εάν υλοποιείται ως περφόρμανς, γλυπτό, φωτογραφία, ή πρέπει να γίνει μια παράσταση σαν συναυλία. Στη συνέχεια διαλέγω το πιο κατάλληλο μέσο για να εκφραστώ. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, δεν επιλέγω τρόπους, επιλέγω μόνον ιδέες. Κάθε φορά είναι σαν να πλοηγώ σε άγνωστα νερά ή σαν να πλέκω μεταξύ τους διαφορετικές κλωστές».
«Πάντοτε παρομοίαζα τα εικαστικά με έναν αγώνα τένις και τις παραστατικές τέχνες με βόλεϊ ή οποιοδήποτε άλλο παιχνίδι, στο οποίο οφείλεις να συνεργά- ζεσαι με την ομάδα για να νικήσεις».
Το «One Song» είναι μια ιστορία που σχετίζεται με την κοινωνία, αλλά παράλληλα αντηχεί στοιχεία προσωπικής σημασίας για τη Βάρλοπ. Ο αναστοχασμός της πάνω στο θέατρο ως καλλιτεχνικό ιδίωμα οδηγεί σε μια σωματική σύλληψη, στην οποία αναγνωρίζουμε ψηφίδες από προγενέστερες δουλειές της. Η σωματική προσπάθεια ως μεταφορά είναι ένα τμήμα της έρευνας που ξεκίνησε στο «Sportband / Afgetrainde Klanken» (2005), που δημιουργήθηκε τότε ως φόρος τιμής στον εκλιπόντα αδελφό της, Γιάσπερ.
Ρυθμός και εμμονή
«Φτιάχνω έργα που πραγματεύονται όσα συμβαίνουν στην κοινωνία μας, αλλά περισσότερο απηχούν αυτά που έχουμε στο κεφάλι μας ή είναι κρυμμένα μέσα μας», εξηγεί. «Με ενδιαφέρουν ο ρυθμός, η δυναμική της ομάδας και η εμμονή με τη διάρκεια την οποία επιβάλλουμε στον εαυτό μας».
Υπήρξε το «One Thing» ένας τρόπος ώστε να μιλήσει η ίδια για την απώλεια και το πένθος με αφετηρία την προσωπική της εμπειρία; «Ναι, και γι’ αυτό πιστεύω ότι ήταν πολύ απελευθερωτικό. Μετά τον θάνατο του αδερφού μου κατάλαβα τι σημαίνει το να ζητάμε από κάποιον να “διαχειριστεί” χωρίς χρονοτριβή κάτι τόσο επώδυνο και οριστικό όσο είναι η απώλεια. Νομίζουμε ότι συνδεόμαστε με τους άλλους μέσω της επιτυχίας, αλλά στην ουσία συνδεόμαστε όταν αποδεχόμαστε την ήττα. Αυτή η εσωτερική μας πραγματικότητα, που μένει συνήθως σιωπηλή, κάνει τον θόρυβο που θα ακούσετε στην παράσταση».
«One Song», Φεστιβάλ νέων χορογράφων της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, 24-25/2.