Ξεχώρισε με τους ρόλους του στη «Βαβυλωνία», στα «Παιδιά της Χελιδόνας», στο «Μόνον της ζωής του ταξείδιον», από τις συνεργασίες του με τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο και τον Κάρολο Κουν. Ο Ηλίας Λογοθέτης έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 85 ετών, έχοντας διανύσει μια διαδρομή έξι δεκαετιών στο σινεμά, στο θέατρο και στην τηλεόραση.
Εκανε κάθε ρόλο δικό του
Του Αιμίλιου Χαρμπή
Ο Ηλίας Λογοθέτης ήταν από εκείνους τους ηθοποιούς που όταν τον έβλεπες, στο θεατρικό σανίδι ή στη μεγάλη και τη μικρή οθόνη, τον αναγνώριζες και σου έμενε εντυπωμένος για πάντα. Το χαρακτηριστικό του πρόσωπο με τα λαμπερά γαλάζια μάτια έκρυβε πίσω του ένα εξίσου σπινθηροβόλο πνεύμα και έναν καλλιτέχνη που υπηρέτησε επί έξι δεκαετίες θέατρο, κινηματογράφο και τηλεόραση.
Γεννημένος στη Λευκάδα το 1939, ο ίδιος δεν προσδιόριζε τον εαυτό του ως ηθοποιό, αλλά ως «υποκριτή» ή «μεταφορέα» του φορτίου της δημιουργικής γραφής. Ο Ηλίας Λογοθέτης έφυγε από τη ζωή χθες, σε ηλικία 85 ετών. Σε μια παλαιότερη συνέντευξή του στην «Κ» και τη Μαρία Κατσουνάκη (3/2/2002), με αφορμή τον ρόλο του Γεωργίου Βιζυηνού, που είχε ερμηνεύσει στην ταινία «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» του Λάκη Παπαστάθη, ο Λογοθέτης είχε πει: «Πιστεύω ότι η τέχνη του ηθοποιού είναι εκδήλωση ερωτική, δεν έχει να κάνει με την ακρίβεια αλλά μόνο με το συναίσθημα, και αυτά τα έχω μάθει από τους μουσικούς και τους μεγάλους πιανίστες. Συμφωνώ με αυτό που λέει ο Κασίρερ, ότι η τέχνη είναι ένας δρόμος προς την ελευθερία. Ούτε ηθικοπλαστική είναι ούτε τις μάζες εξεγείρει ούτε διορθώνει τις κοινωνίες».
Η συγκεκριμένη διπλή ερμηνεία –στον ρόλο του συγγραφέα αλλά και του παππού/αφηγητή της ιστορίας– ήταν από τις κορυφαίες της καριέρας του, πετυχαίνοντας να μεταφέρει με τον τρόπο του το πνεύμα ενός από τους μεγαλύτερους Ελληνες συγγραφείς· στον κινηματογράφο βέβαια ξεκίνησε να παίζει από το 1970 με το φιλμ «Βαβυλωνία» και αμέσως ξεχώρισε αποσπώντας μάλιστα βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τον ρόλο του αστυνόμου.
Ενα χρόνο αργότερα φόρεσε το ράσο ενός παπά στην επική (για τα ελληνικά δεδομένα) παραγωγή του «Παπαφλέσσα». Μέσα στα επόμενα σαράντα χρόνια υποδύθηκε δεκάδες χαρακτήρες, κωμικούς και δραματικούς, από βιντεοταινίες της δεκαετίας του 1980 μέχρι Θόδωρο Αγγελόπουλο στο «Τοπίο στην Ομίχλη» και στο «Μετέωρο βήμα του πελαργού». Στα «Παιδιά της Χελιδόνας» (1987), το σπουδαίο φιλμ του Κώστα Βρεττάκου βραβεύτηκε ξανά για την ερμηνεία του, ενώ η τελευταία του εμφάνιση στο σινεμά ήταν στους «Ιππείς της Πύλου» (2010) του Νίκου Καλογερόπουλου.
Υποδύθηκε δεκάδες χαρακτήρες, κωμικούς και δραματικούς, από βιντεοταινίες της δεκαετίας του 1980 μέχρι Θόδωρο Αγγελόπουλο.
Το ξεκίνημα πάντως του Ηλία Λογοθέτη, όπως και πολλών άλλων σπουδαίων, ήταν στο σανίδι. Συγκεκριμένα στο Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, εκεί όπου ο «δάσκαλος», όπως αποκαλούσε τον τελευταίο, καλλιέργησε μαζί του μια πολύ ξεχωριστή σχέση. «O Κουν, όταν τον πρωτογνώρισα, μου θύμισε τον Ούγγρο ποιητή Αττίλα Γιόζεφ. Οι στίχοι του “καθώς συνάζονται ξανά τα όσα διασκορπίστηκαν” ήταν ο ίδιος ο Κουν, γιατί και σε μένα σύναξε ξανά τα όσα διασκορπίστηκαν», σημείωνε ο ίδιος στη συνέντευξη που αναφέραμε και παραπάνω. Στην πορεία συνεργάστηκε με πολλούς γνωστούς ελληνικούς θιάσους, ερμηνεύοντας ρόλους όλων των ειδών, από τους αρχαίους κλασικούς, μέχρι τον Σαίξπηρ και σύγχρονα έργα.
Ο Λογοθέτης αποτελούσε φυσικά γνώριμη μορφή και στη μικρή οθόνη. Κι εκεί αρχικά είχε θεατρική… ταυτότητα συμμετέχοντας σε παραστάσεις του «Θεάτρου της Δευτέρας», ωστόσο έπαιξε επιπλέον σε σειρές όπως το θρυλικό «Μινόρε της Αυγής» των Βαγγέλη Γκούφα και Φώτη Μεσθεναίου και τα «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά» του Κώστα Κουτσομύτη. Συνέχισε δε να εμφανίζεται σταθερά όλη τη δεκαετία του 2000 (όπως π.χ. στον «Καρυωτάκη» του Τάσου Ψαρρά), ενώ ο τελευταίος του ρόλος ήταν μόλις το 2023 στο «Ετερος Εγώ: Νέμεσις» του Σωτήρη Τσαφούλια.
Οσο για το τέλος και κατά πόσο τον απασχολούσε, ο Ηλίας Λογοθέτης είχε πει στη Μαρία Κατσουνάκη: «Οχι, δεν με απασχολεί. Γιατί ο θάνατος δεν είναι στοιχείο της ζωής. Είναι κάτι άλλο. Είναι μετάβαση».
Επέστρεφε συχνά στον μονόλογο του Σπούνερ
Της Ρέας Γρηγορίου*
H θεατρική οικογένεια έχασε ένα από τα πιο γοητευτικά μέλη της. Τον Ηλία Λογοθέτη. Τον γλυκό και αγαπημένο, ήρεμο και δυναμικό, νηφάλιο και στοχαστικό Hλία. Οπως κάθε σημαντικός καλλιτέχνης, ο Λογοθέτης οικοδομεί ένα σύμπαν. Μεταγράφει στον θεατρικό ρόλο τον λόγο του συγγραφέα, με βασικό υλικό του τη γλώσσα του ανθρωπίνου σώματος, μέσα από το δικό του προσωπικό ύφος, τον δικό του ψυχισμό, εκφράζοντας παράλληλα τη δική του σχέση με τον κόσμο. Αυτή η αισθητική λέει «όχι» στον βεντετισμό και την επιτήδευση και αποδέχεται μόνο την απλότητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Θα μας λείψουν κυρίως το χιούμορ και το δυνατό γέλιο του, οι ηχηρές, θεατρικά εκφρασμένες φωνές του, οι ποικίλες αναφορές στη Λευκάδα των παιδικών του «ονείρων». Σε αυτό το νησί οφείλει εκτός από τα πρώτα του θεατρικά βιώματα και όλη αυτή την τρέλα, την εξωστρέφεια, τον αυθορμητισμό, την αυθεντικότητα ενός γνήσιου Επτανήσιου.
Ηλία, δύσκολο να μιλάμε για σένα σε χρόνο παρελθοντικό. Θεατρικός και πληθωρικός σε κάθε στιγμή της καθημερινής του ζωής. Θέατρο και ζωή σε μόνιμη σχέση, διαλεκτική και αμφίδρομη. Οι κινήσεις, οι μορφασμοί, τα βλέμματα, οι υπαινιγμοί και οι σιωπές που τόσο αγαπούσε, οι «νεκρές ζώνες» που λάτρευε να διερευνά ενίοτε ως επιστήμονας και όχι μόνο ως καλλιτέχνης. Τραγουδούσε, ερμήνευε, διάβαζε μετά μανίας. Αγαπημένος του ρόλος, ο ρόλος του Σπούνερ στη «Νεκρή ζώνη» του Πίντερ (1999-2001). Εντυπωσίασε με το ύφος της ερμηνείας του στην υποκριτική φόρμα και στην τήρηση του σωστού μέτρου, κυρίως στη διάκριση σιωπής και παύσης.
Οι ρυθμοί του γοήτευσαν και τον Πίντερ, που είδε την παράσταση στο «Απλό Θέατρο» το 2000 και θεώρησε την ερμηνεία του Σπούνερ ως σημείο αναφοράς στο ευρωπαϊκό θέατρο. Ο Ηλίας βρέθηκε πραγματικά σε «νεκρή ζώνη, αυτή που μένει ακίνητη πάντα, αυτή που δεν αλλάζει ποτέ, που δεν γερνάει, μόνο μένει πάντα παγερή και αμίλητη». Ο Ηλίας επέστρεφε συχνά σε αυτόν τον μονόλογο του πιντερικού ήρωα, την ώρα που αναπολούσε την εσωτερική του ζωή, τη δημόσια εικόνα του, τις λανθασμένες επιλογές, τις αρετές που περιέσωσε. Ηταν μία από τις «επικίνδυνες αποστολές» της θεατρικής του καριέρας, έλεγε συχνά. Καλό ταξίδι, Ηλία. Η «νεκρή ζώνη» αναμένει.
* Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας ΑΠΘ.