Ο διάσημος εβδομηντάχρονος Λιθουανός θεατρικός σκηνοθέτης Ρίμας Τούμινας ήταν πάντα εκτός εποχής. Ο μοναδικός ξένος που διηύθυνε το δημοφιλέστερο θέατρο της Μόσχας, το Θέατρο Βαχτάνγκοφ, αν και Λιθουανός, ύμνησε όσο κανείς τη ρωσική κουλτούρα έχοντας σκηνοθετήσει τον καλύτερο «Θείο Βάνια» του Τσέχοφ των τελευταίων δεκαετιών και έχοντας αναδείξει τον «Ευγένιο Ονέγκιν» του Πούσκιν σε μια θριαμβευτική εκδοχή που υμνήθηκε σε όλο τον κόσμο.
Λίγο μετά την κήρυξη του πολέμου, πήρε τον δρόμο της εξορίας για να καταφύγει στο Θέατρο Γκέσερ στο Ισραήλ και να πεθάνει λίγο αργότερα σε μια μικρή ιταλική πόλη. Τελευταία του δημιουργία στο Θέατρο Βαχτάνγκοφ η προφητική σκηνική μεταφορά του μυθιστορήματος του Τολστόι «Πόλεμος και Ειρήνη». Μια συγκλονιστική πεντάωρη παράσταση που είχα την τύχη και την τιμή να παρακολουθήσω ζωντανά.
Κι όμως, ο Ρίμας ήταν εκτός εποχής. Ανήκε, για την ακρίβεια υπηρέτησε με πάθος την ξεπερασμένη για το σύγχρονο θέατρο ιδεολογία, που θεωρεί την ομορφιά και την αρμονία αποστολή και απόλυτο προορισμό της θεατρικής τέχνης. Μια ομορφιά χαμένη πια, τόσο από την καθημερινή όσο και τη σκηνική πραγματικότητα.
Πίστευε πως ο ηθοποιός πριν αρχίσει να πηγαινοέρχεται στη σκηνή, θα πρέπει να λογαριάσει σοβαρά το βάρος του ουρανού και να μετουσιωθεί πνευματικά και σωματικά, να πιστέψει, να αφοσιωθεί, να γίνει σύμμαχος.
Σας αφηγούμαι ένα αδιανόητο περιστατικό, που έκρινε τη μοίρα του πολυβραβευμένου Τούμινας, μια σκηνή βγαλμένη από χυδαία φαρσοκωμωδία που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη ζωή του και τον οδήγησε στην εξορία.
Μια μέρα και αφού έχει ξεσπάσει ο πόλεμος, χτυπά το τηλέφωνο και του ζητούν να συνομιλήσει με τον «Υπουργό Πολιτισμού» της Ουκρανίας. Φαίνεται πως η παντοδύναμη οργάνωση μετριοτήτων που ασχολείται με τον διασυρμό και γιατί όχι με την εξόντωση όσων ξεχωρίζουν με το αδιαμφισβήτητο ταλέντο και τη στάση τους στο θεατρικό επάγγελμα, αυτή τη φορά έβαλε στόχο τον Ρίμας. Πρόκειται για οργάνωση μάλλον… διεθνή που διαθέτει υποκατάστημα και στην Ελλάδα, δυστυχώς μπορώ να το πιστοποιήσω.
Πίσω από τη φωνή του δήθεν «Υπουργού Πολιτισμού» της Ουκρανίας κρύβονταν βαλτοί «δημοσιογράφοι» κουτσομπολίστικης εκπομπής σε εντεταλμένη υπηρεσία. Στην κουβέντα που θα ακολουθήσει ο ανύποπτος Ρίμας ξεχνιέται και αφήνεται να εκφραστεί εναντίον της στρατιωτικής επιχείρησης αλλά και της βίας. Υπόσχεται πως, γιατί όχι, θα έρθει μια μέρα να σκηνοθετήσει και στο Κίεβο. Την επόμενη μέρα, το κινηματογραφημένο τηλεφώνημα προβάλλεται από ένα κανάλι της τηλεόρασης και γίνεται πρώτη είδηση.
Στην εκπομπή τον σχολιάζουν με τα χειρότερα λόγια ηθοποιοί βγαλμένοι από τη ναφθαλίνη και καταδικάζουν τον «φασίστα» Τούμινας. Ο ίδιος την επόμενη μέρα αναγκάζεται σε παραίτηση. Αποχωρίζεται το θέατρο που ο ίδιος ανέδειξε σε παγκόσμια θεατρική δύναμη και κάποιος τον ακούει να ψιθυρίζει: «Να πεθάνεις, χωρίς να πεθαίνεις».
* Ο κ. Στάθης Λιβαθινός είναι θεατρικός σκηνοθέτης.