ΛΕΟΝΑΡΔΟ ΠΑΔΟΥΡΑ
Eντιμοι άνθρωποι
μτφρ. Κώστας Αθανασίου
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 539
Τοιχογραφία από τη ζωή στην πολύπαθη Κούβα των ημερών μας και του παρελθόντος, οι «Εντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα διαβάζονται χωρίς ανάσα από τους λάτρεις του αστυνομικού νουάρ. Ή διαβάζονται μετ’ εμποδίων, αλλά ασφαλώς διαβάζονται, από όσους έχουν λίγο κουραστεί από τα επανερχόμενα κλισέ, κλασικά και πρόσφατα, του είδους – την εμμονή στο ανδρικό βλέμμα πάνω στα γυναικεία κάλλη, τον έπαινο εύγευστων εδεσμάτων αλλά και την εν ψυχρώ περιγραφή πετσοκομμένων πτωμάτων.
Πώς διαμορφώθηκε ο βίος των ανθρώπων στη μετά Φιντέλ Κάστρο εποχή, στην περίοδο μάλιστα που οι σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κούβα βελτιώθηκαν με την επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα; Ο Λεονάρδο Παδούρα δεν διστάζει να μιλήσει για τα εγκλήματα του καθεστώτος στις δεκαετίες της κομμουνιστικής παντοδυναμίας του ’70 και του ’80. Λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου το 2016, ένα πρώην κυβερνητικό στέλεχος βρίσκεται άγρια ακρωτηριασμένο. Ο πρώην ντετέκτιβ και νυν βιβλιοπώλης Μάριο Κόντε αναμειγνύεται στην εξιχνίαση του εγκλήματος. Ο νεκρός υπήρξε στο παρελθόν σκοτεινή μορφή, λογοκριτής και εκβιαστής καλλιτεχνών, την καριέρα των οποίων κατέστρεφε για να οικειοποιηθεί τα έργα τους και προς ίδιον όφελος να τα πουλήσει. Ποιος όμως να θέλει να εκδικηθεί έναν υπέργηρο έπειτα από τόσα χρόνια, όταν μάλιστα η Κούβα γνώρισε στο μεταξύ την απόλυτη φτώχεια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και τη διακοπή της οικονομικής συνδρομής της σε μια χώρα που ζούσε σε απόλυτο εμπάργκο;
Η μυθολογία ενός αισθησιασμού περασμένου στο DNA των κατοίκων της χώρας δεν αφήνει αδιάφορο τον συγγραφέα. Η άλλη μισή υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται εκατό χρόνια νωρίτερα, στα 1910, όταν ο Γάλλος γκάνγκστερ Λουί Λοτότ και ο γοητευτικός αριστοκράτης Αλμπέρτο Γιαρίνι (και οι δύο ιστορικά πρόσωπα) θα αλληλοεξοντωθούν σε μια σύγκρουση για τον έλεγχο των δικτύων πορνείας στην Αβάνα. Πρόκειται για την εποχή που, προτεκτοράτο των Ηνωμένων Πολιτειών, η Κούβα γνώρισε μεγάλη άνθηση ως Νίκαια της Αμερικής και παράδεισος για κάθε λογής πλουσίους. Οι δύο ιστορίες στο τέλος βέβαια διαπλέκονται χάρη στην αφηγηματική δεξιοτεχνία του Παδούρα.
Η αστυνομική λογοτεχνία του και το ιστορικό μυθιστόρημά του «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά», για τη δολοφονία του Τρότσκι από τον Στάλιν, καθιέρωσαν τον Κουβανό συγγραφέα στο διεθνές λογοτεχνικό στερέωμα. Οι «Εντιμοι άνθρωποι» μάλιστα έκαναν, στην ωραία ελληνική μετάφραση του Κώστα Αθανασίου, πέντε εκδόσεις μέσα σε τέσσερις μήνες. Διατρέχοντας τις ξένες κριτικές για το έργο που πρωτοεκδόθηκε το 2016 διάβασα το σημείωμα του Geoff White με τις απόψεις του Καναδού John Kirk.
Πώς επιτρέπεται στον Παδούρα που παραμένει κάτοικος Κούβας να κάνει καυστική κριτική σε ένα καθεστώς το οποίο επιδεικνύει μεγάλη αυστηρότητα σε άλλους αντιπολιτευόμενους, συγγραφείς και μη; Αποψη του Καναδού καθηγητή Λατινοαμερικανικών Σπουδών αποτελεί το ότι όλα είναι θέμα ορίων – κανένας δεν δικαιούται, λ.χ., να αμαυρώσει το πορτρέτο του Φιντέλ. Η κυκλοφορία των βιβλίων του Παδούρα στη χώρα του είναι άλλωστε μικρή. Τα έργα του δημοσιεύονται στην Ισπανία και για τη λατινοαμερικανική αγορά τυπώνονται στο Μεξικό, τα βιβλιοπωλεία στην Κούβα λιγοστεύουν και στα ράφια τους βρίσκονται σε αφθονία τα βιβλία του Φιντέλ και του Τσε. Γραμμένο τη χρονιά της αμερικανο-κουβανικής προσέγγισης, ο συγγραφέας βάζει τον ήρωά του να είναι απαισιόδοξος για το κατά πόσον η πολιτική στροφή θα έχει θετικά αποτελέσματα στην καθημερινότητα των Κουβανών. Για να επαληθευτεί δυστυχώς, όπως παρατηρεί ο G. White, λόγω μεταστροφής της εξωτερικής πολιτικής του Ντόναλντ Τραμπ και της κατοπινής αδιαφορίας του Τζο Μπάιντεν.