Η Πέπη Λουλακάκη συνάντησε για πρώτη φορά την Μπαχάρ πριν από πολλά χρόνια, όταν η 12χρονη μικρή πουλούσε λουλούδια στην Πλάκα. Πολλές φορές κουραζόταν να γυρνάει στους δρόμους προσφέροντας γαρδένιες στα ζευγάρια, και τρύπωνε στο σπίτι της φωτογράφου να ξεκουραστεί.
Σιγά σιγά έγιναν φίλες, και άρχισε η μία να μαθαίνει τη γλώσσα της στην άλλη. «Της έλεγα να μην αφήσει το σχολείο αλλά έβλεπα ότι το μυαλό της ήταν στους έρωτες και στα αγόρια. Τη φωτογράφιζα γιατί είχε ιδιαίτερη ομορφιά και της άρεσε να φιλοσοφεί τη ζωή της και να μαθαίνει», θυμάται η Πέπη Λουλακάκη.
Αργότερα χώρισαν οι δρόμοι τους και ξαναβρέθηκαν έπειτα από μια 15ετία στο Δροσερό Ξάνθης εντελώς τυχαία, όταν η φωτογράφος δούλευε το λεύκωμα για τη Θράκη και τις μειονότητες, που εκδόθηκε με τίτλο «Τόσο κοντά, τόσο μακριά. Ο μουσουλμανικός κόσμος της». Η Μπαχάρ είχε παντρευτεί και είχε αποκτήσει δύο παιδιά που ήδη πήγαιναν σχολείο. «Η φιλοξενία της ήταν από τις πιο ζεστές που μου έχουν κάνει ποτέ, μέχρι και γλέντι έστησαν», λέει η φωτογράφος. «Φεύγοντας της είπα ότι τα παιδιά της έχουν πάρει τα μάτια της, έχουν “σουκάρ γιακά”, δηλαδή “όμορφα μάτια”».
Η Μπαχάρ με τα κατάμαυρα μάτια είναι μία από τις πολλές γυναίκες που θα αντικρίζουν τους περαστικούς καθώς κινούνται στην περίμετρο του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος τους επόμενους μήνες. Η υπαίθρια φωτογραφική έκθεση «Πορτραίτα Γυναικών» της Πέπης Λουλακάκη –παραγωγή του ΚΠΙΣΝ– παρουσιάζει ασπρόμαυρες προσωπογραφίες γυναικών από την ελληνική ύπαιθρο ή/και μη προνομιούχα κοινωνικά περιβάλλοντα του αστικού ιστού μέσα από μια σειρά 48 εικόνων.
Αυτά τα πρόσωπα –παιδικά, νεανικά, λαμπερά εφηβικά, ή ώριμα και ταλαιπωρημένα– που μας κοιτάζουν κατάματα με θάρρος, κρατούν ακίνητο τον χρόνο σαν να περιμένουν επιδιώκοντας την αρχή μιας ουσιαστικής γνωριμίας.
Εξίσου ενδιαφέρουσα και η συνάντηση με τη φωτογράφο για τις λεπτομέρειες αυτού του πρότζεκτ. Σκέπτομαι ότι τα γυναικεία πρόσωπα είναι πολυζωγραφισμένα και πολυφωτογραφημένα από αμέτρητους και αρκετούς σπουδαίους άνδρες καλλιτέχνες – υπήρξαν σύζυγοι, ερωμένες, κόρες, μούσες. «Πώς όμως διαλέγει μια γυναίκα φωτογράφος τα γυναικεία πρόσωπα που θα απαθανατίσει;» ρωτάμε την κ. Λουλακάκη.
«Πιστεύω ότι το ανδρικό βλέμμα εστιάζει πρώτα στη θηλυκότητα της γυναίκας», απαντά, «και ίσως δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Μπροστά σε μένα όμως οι γυναίκες “αφέθηκαν” να τις φωτογραφίσω. Ηταν ο εαυτός τους, για παράδειγμα μακιγιάρονταν όχι για να αρέσουν στους άλλους αλλά για να παίξουν, να πειραματιστούν, να διασκεδάσουν. Το ότι ήμουν γυναίκα άνοιξε τις πόρτες στα σπίτια τους, στα νυχτέρια, στα υπνοδωμάτιά τους και στη ζωή τους, κάτι συχνά δύσκολο. Μην ξεχνάμε ότι πολλές κοινωνίες είναι ανδροκρατούμενες αλλά η προσέγγισή μου ήταν τέτοια που τις έκανα να μου ανοιχτούν και να με εμπιστευθούν. Θυμάμαι μια μουσουλμάνα σε ένα χωριό της Ροδόπης να στρώνει το χαλάκι της να προσευχηθεί στο μπαλκόνι και καθώς τη φωτογραφίζω να λέει με παράπονο “εμάς τις γυναίκες δεν μας αφήνουν να προσευχηθούμε στο τζαμί”. Εκείνη η στιγμή ήταν ιερή για μένα».
«Μπροστά σε μένα “αφέθηκαν” να τις φωτογραφίσω. Ηταν ο εαυτός τους, για παράδειγμα μακιγιάρονταν όχι για να αρέσουν στους άλλους αλλά για να παίξουν, να πειραματιστούν, να διασκεδάσουν».
Οι φωτογραφίες ανήκουν στη χρονική περίοδο από το 1992 μέχρι και 2020. Η Πέπη Λουλακάκη υπήρξε μανιώδης φωτογράφος πριν καν ξεκινήσει τις σπουδές της στο συγκεκριμένο αντικείμενο, «από τη στιγμή που ένα ωραίο μεσημέρι ο πατέρας μου εμφάνισε μπροστά μου ως διά μαγείας μία αστραφτερή ασημένια φωτογραφική μηχανή με μαύρο “σώμα”», διηγείται.
Ετρεξε να βρει φιλμ και άρχισε να φωτογραφίζει μέσα στο σπίτι τα οικεία της πρόσωπα και τα πράγματα γύρω της και στην αυλή. Επαιρνε τη φωτογραφική μηχανή μαζί της στο σχολείο. Μετά το μάθημα, στη βόλτα με τις φίλες, έκανε τα πορτρέτα τους σε χώρους που της τραβούσαν την προσοχή. Οταν αργότερα άρχισε να φωτογραφίζει σε αποστολές και έκανε πορτρέτα γυναικών πάντα είχε στο μυαλό της να εντάσσει τις εικόνες στο εκάστοτε θέμα της, αλλά «η αντιμετώπιση του μοντέλου ήταν πάντα μια διερευνητική μελέτη της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία και στον μικρόκοσμο όπου ζούσε η καθεμιά», εξηγεί.
«Πότε λοιπόν και γιατί αποφασίζει να σηκώσει την κάμερα, έχοντας μπροστά της μια γυναίκα;» ρωτάμε τη φωτογράφο.
«Ψάχνω να δω πώς νιώθει η καθεμία μέσα στο περιβάλλον της», εξηγεί. «Παίζει ελεύθερα, αφήνει τη φαντασία της να τρέξει, επιτρέπει στον εαυτό της να το δείξει, ή έχει συστολή και κάτι την εμποδίζει να εκφραστεί; Πόσο γυναίκα νιώθει, και πόσο παιδί; Τι θέση έχει μέσα στο σπίτι της με τις άλλες γυναίκες και τους άνδρες της οικογένειας; Πώς φλερτάρει; Νιώθει καλά στο ίδιο το σώμα της, και πώς το καταφέρνει αυτό αν ζει σε μη προνομιούχα περιβάλλοντα; Πάντα με ενδιέφερε η θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνία. Γιατί αν η θέση της είναι αποδεκτή, είναι η ίδια υγιής, μεγαλώνει ανθεκτικά και συνειδητοποιημένα παιδιά. Από αυτήν εξαρτώνται η ωριμότητα και η ανθεκτικότητα της κοινωνίας μας, πιστεύω».
Με αυτό το σκεπτικό, ταίριαξε τώρα και με το φεστιβάλ WOW (Women of the World) το οποίο διοργανώνει φέτος για δεύτερη χρονιά το ΚΠΙΣΝ.
Υπαίθρια έκθεση φωτογραφίας «Πορτραίτα Γυναικών», 06/04 – 30/06, Περίμετρος Πάρκου Σταύρος Νιάρχος.