MIEKO KAWAKAMI
Ο παράδεισος
μτφρ.: Κίκα Κραμβουσάνου
εκδ. Gutenberg, 2023, σελ. 254
Τόπος του μυθιστορήματος: η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Χρόνος της ασίγαστης δράσης του: οι αρχές του 1990. Οι σκηνές βίας στους χώρους ενός μάλλον απαιτητικού γυμνασίου εμπεριέχουν, με εξαιρετική μάλιστα ακρίβεια, μιαν εξόφθαλμα αρχετυπική σκληρότητα. Είναι εκείνη ακριβώς την οποία ο Homo Sapiens δεν μπορεί να διαγράψει από το διιστορικό του DNA, παρά τις προσπάθειες που κατά καιρούς καταβάλλει με διάφορους τρόπους. Απομονώνω τα εξής ενδεικτικά: «Μου τράβηξαν προς τα πίσω το κεφάλι απ’ τα μαλλιά, έσπρωξαν τις δυο κιμωλίες βαθιά στη μύτη μου και μ’ έβαλαν να φάω την τρίτη. Ο Νινομίγια και οι φίλοι του παρακολουθούσαν, γελώντας σαν τρελοί. Μέχρι τότε είχα αναγκαστεί να καταπιώ νερό από τη λεκάνη της τουαλέτας. […] Aνοιξα διάπλατα τα μάτια μου, εντυπωσιασμένος που είχα τόσο αίμα να χάσω. Eπιασα τα γυαλιά μου και βύθισα την άκρη του δαχτύλου μου στο αίμα. Είχε μια κολλώδη λιπαρότητα διαφορετική από των δακρύων. Πλησίασα το δάχτυλό μου στο αριστερό μου μάτι. Το αίμα ήταν τόσο υγρό και γλοιώδες, που σκέφτηκα πως θα άρχιζε να μου μιλάει όπου να ‘ναι».
Το δεκατετράχρονο, σιωπηλό και αναστοχαστικό αγόρι με στραβισμό, το οποίο υφίσταται με ιώβειο υπομονή τα δεινά αυτής της εξ ορισμού ανεξέλεγκτης βίας, θυμίζει ασφαλώς τα ακατανόμαστα πάθη κάποιων προ πολλού διάσημων παιδιών. Αναφέρομαι αμέσως στους θύτες και στα θύματα μιας εμφανώς ανάλογης συμπεριφοράς, η οποία καταγράφεται με υποδειγματική κειμενική συνέπεια στο μυθιστόρημα «O άρχοντας των μυγών», του Βρετανού νομπελίστα Γουίλιαμ Γκόλντινγκ (1911-1993). Σημειώνω ότι δημοσιεύθηκε, παρά τις αρχικές απορρίψεις, μισό και πλέον αιώνα πριν από τον «Παράδεισο» της Μιέκο Καβακάμι (γενν. 1976), της «σύγχρονης βασίλισσας της ιαπωνικής λογοτεχνίας», όπως την αποκαλούν στη χώρα της οι έγκυροι Japan Times.
Παρατηρώ ότι τα ως εκ των πραγμάτων πολύτιμα γυαλιά οράσεως του μικρού Ιάπωνα είναι εντέλει τα ίδια τα γυαλιά του μετριοπαθούς, ευτραφούς μύωπα Πίγκι. Είναι εκείνος που ματαίως δοκιμάζει να αντιμετωπίσει το κακό, το οποίο εκπροσωπούν οι αντίπαλοί του στην τρομερή σκηνή των εγκληματικών πράξεων που διαδέχονται η μία την άλλη στις σελίδες του «Αρχοντα των μυγών». Oπως ακριβώς ο προαναφερόμενος, αδίστακτος Νινομίγια ανακαλεί ευθέως τόσο τον παρορμητικό, αδυσώπητο Τζακ Μέριντιου, όσο και τον εμμανή σαδιστή υποτακτικό του, Ρότζερ, που επινόησε ο Γουίλιαμ Γκόλντινγκ για τις ανάγκες του δυστοπικού, συνειδητά συμβολικού ως άνω έργου του. Συγκρατώ ότι ο άτυχος ήρωας της Μιέκο Καβακάμι δεν εμπιστεύεται κανέναν εκτός από την επίσης μεθοδικά κακοποιούμενη, συνομήλική του Κοτζίμα. Εκείνη ακριβώς έχει αναλάβει να αντιπροσωπεύει όλα τα καθημαγμένα θήλεα, τα οποία σημειωτέον, για πολλούς λόγους, απουσιάζουν συστηματικά από τα κεφάλαια της εξιστόρησης στον «Αρχοντα των μυγών».
Η τέχνη γίνεται βάλσαμο για την πληγωμένη ψυχή του ήρωα, ενός μαθητή ο οποίος κακοποιείται βάναυσα και συστηματικά από μια ομάδα παιδιών.
Στη γνωστή ετυμηγορία «μόνον τα παιδιά ξέρουν τι ψάχνουν», που απαντά στον «Μικρό Πρίγκιπα» του Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί (1900 -1944), η Κοτζίμα και ο φίλος της επείγονται να μας δείξουν ότι οι συμμαθητές τους ψάχνουν τρόπους προκειμένου να ικανοποιήσουν εδώ και τώρα όλες τις σκοτεινές επιθυμίες του γένους των απτέρων διπόδων. Κι ενώ ο άπελπις μαθητής μάς δήλωνε αρχικά ότι «στην αρχή η επιθυμία μου να πεθάνω ήταν η επιθυμία μου να εξαφανιστώ. Ηθελα να διαγράψω τον εαυτό μου και να νιώσω πραγματική γαλήνη», η Κοτζίμα, αυτή η ενσάρκωση της έντιμης, άνευ ανταλλαγμάτων, αλληλεγγύης, σπεύδει να καλύψει όσο είναι εφικτό τα κενά προστασίας και αμύνης. O,τι δηλαδή ανήκει εξ ορισμού στη δικαιοδοσία και αρμοδιότητα των κατά τα φαινόμενα ανεπαρκών γονέων και διδασκόντων.
Εντοπίζεται πάντως μια εστία ανακούφισης, έστω παροδικής. Την παρέχει η ενατένιση πινάκων ζωγραφικής σε ένα ανώνυμο, φιλόξενο μουσείο τέχνης, όπως εμφανίζεται στην πολύσημη σελίδα 67 επ. Εκεί η Κοτζίμα αρχίζει να μυεί σταδιακά τον διαρκώς βασανιζόμενο συμμαθητή της στη μέθεξη, στην απόλαυση των όσων κομίζει η εικαστική πρόταση. Το αφηρημένο καθίσταται συνεπώς απτό και ρεαλιστικά χρηστικό. Οι ευεργετικές συνέπειες είναι καθ’ όλα ορατές. Κοντολογίς, ο παράδεισος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένας επαρκώς σχεδιασμένος συντονισμός του εαυτού με ό,τι φίλιο από οντολογική άποψη ενυπάρχει στο χρώμα και στις γραμμές Ιδεών. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η επιλογή της τελευταίας λέξης του λειτουργικά μεταφρασμένου και υποδειγματικού στην υφολογική του καθαρότητα μυθιστορήματος, δηλαδή «ομορφιά».