Οσοι έχουν δει τη σειρά «Homeland» πιθανόν να θυμούνται τη φράση ενός εκ των διευθυντών της CIA –του πλέον αποτυχημένου– ο οποίος σε μια έκρηξη οργής απευθύνεται στους πράκτορες πεδίου με τη φράση: «Ω, καλά τώρα! Ποιος ενδιαφέρεται για το Πακιστάν; Μας έχει πρήξει και δεν είναι καν χώρα, ένα αρκτικόλεξο είναι!». Πράγματι. Το όνομα Πακιστάν δεν αποτελεί ιστορικό όνομα γεωγραφικής περιοχής, αλλά μια σύγχρονη επινόηση της δεκαετίας του 1930, ένα αρκτικόλεξο από τα πέντε αρχικά γράμματα των γεωγραφικών περιοχών της τότε Ινδίας με μουσουλμανικό πληθυσμό, με ένα Ι στη μέση για λόγους ευφωνίας και με την πρόσθεση στην κατάληξη της αρχαίας περσικής λέξης -ταν που σημαίνει έδαφος, γη, τόπος.
Εάν στη θέση της οργής βάλουμε την άγνοια, εκεί περίπου βρισκόμαστε σε κοινό τόπο με τον τηλεοπτικό αποτυχημένο διευθυντή της CIA. Για πολλούς λόγους, η συγκεκριμένη κατάληξη, στο φάσμα των συλλογικών ασυνείδητων συναισθηματικών φορτίσεων στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού, έχει χαρακτηριστικά που κυμαίνονται από το εξωτικό μέχρι το πρωτόγονο –αν δεχθούμε ότι αυτά τα δύο δεν ταυτίζονται–, με ενδιάμεσους σταθμούς αναφοράς την προβληματική σχέση με τους νόμους, την ελευθερία, τους δημοκρατικούς θεσμούς, τις κοινωνικές συμπεριφορές και αρρυθμίες κ.λπ. Αρκεί να σκεφτούμε τον συνηθισμένο χαρακτηρισμό Ελλαδιστάν που δίνουμε στην πατρίδα μας όταν γκρινιάζουμε, για να καταλάβουμε την απαξίωση που επιφυλάσσουμε στις χώρες που τελειώνουν σε -σταν ή -αν. Απαξίωση ορφανή επιχειρημάτων, αφού εδράζεται κυρίως στην άγνοια. Αγνοια που οδηγείται από έναν ιδιότυπο ελληνικό απομονωτισμό, ο οποίος μπορεί να έχει διάφορες εξηγήσεις, αλλά στον 21ο αιώνα δεν μπορεί να έχει καμιά δικαιολογία πέραν ίσως κάποιων από αυτές που δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό… Ελλαδιστάν. Αγνοια που καθορίζει την αντίληψή μας για τη θέση μας στον κόσμο, τον ρόλο μας στο αναδυόμενο σύμπαν των γεωπολιτικών εξελίξεων, τη σύνδεση με τις διεθνείς ειδήσεις και την κατανόησή τους, τα εθνικά μας συμφέροντα, ενώ παραχωρεί, έτσι, μεγάλο, καθοριστικό πεδίο για τη διαμόρφωση απόψεων στις «πεποιθήσεις» και τις εμμονές. Δηλαδή στους εχθρούς της ενημέρωσης και της γνώσης.
Τα μεγάλα αμερικανικά και ευρωπαϊκά ΜΜΕ προσφέρουν στους αναγνώστες τους, καθημερινά, ειδήσεις και, κυρίως, αναλυτική ενημέρωση για την Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τις χώρες του Καυκάσου, την Κεντρική Ασία κ.λπ., κρατώντας –έστω και ασυνειδήτως ή λόγω ετερογονίας σκοπών– ένα ποσοστό του παιδευτικού ρόλου: Μιας ευθύνης που, στην πράξη, μετά βδελυγμίας απορρίπτουν τα περισσότερα σύγχρονα ελληνικά ΜΜΕ. Θα μπορούσε κάποιος και να εντυπωσιαστεί από τον χώρο που καταλαμβάνουν σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, με μεγάλη ποσοτική διείσδυση στο κοινό, τα μικροεγκλήματα, τα δυστυχήματα, οι πρωταγωνιστές του «Survivor», το εγχώριο πολιτικό κουτσομπολιό σε αντίθεση με την αναλυτική και εις βάθος ενημέρωση, για παράδειγμα, γύρω από τα ευρωπαϊκά θέματα. Πόσο μάλλον για τα… λοιπά της διεθνούς κοινότητας.
Για τον ελληνικό κόσμο, το ενδιαφέρον και η επαφή με αυτό που ονομάζουμε «Διεθνή», όταν δεν συμβαίνει ένα εξαιρετικό γεγονός που θα φέρει την είδηση μπροστά στα μάτια μας, συνιστά σχεδόν μια πολυτέλεια, ένα προνόμιο για την ελίτ, τους λίγους που είτε μπορούν και θέλουν να πληρώσουν μια συνδρομή σε… ξένα κέντρα ενημέρωσης είτε ανατρέχουν σε ιστότοπους μεγάλων δεξαμενών σκέψης (think tanks), προκειμένου να βρουν κάτι πέραν της αποσπασματικής προβολής του «συμβαίνει τώρα αλλά τρέχα βρες γιατί». Και αυτό το «γιατί» υπάρχει πάντοτε σε βάθος και έκταση, συνδέει γεγονότα άσχετα μεταξύ τους εκ πρώτης όψεως, σκιαγραφεί προοπτικές που πιθανόν να εμφανιστούν μπροστά μας ως συμβάντα με τα οποία «θα πέσουμε απ’ τα σύννεφα», μας τοποθετεί ως άτομα και έθνος στον κόσμο, ανοίγοντας το περίφημο «παράθυρο» σ’ αυτόν. Διότι, έτσι κι αλλιώς, τι νόημα έχει μια είδηση για το Κιργιστάν αν δεν έχεις ιδέα πού βρίσκεται και γιατί μπορεί να σ’ επηρεάζει ή το γεγονός ότι οι δράστες της τρομοκρατικής επίθεσης στη Μόσχα ήταν από το Τατζικιστάν; Είναι σαν να βλέπεις την ταινία «Ζώνη ενδιαφέροντος» χωρίς να ξέρεις ότι συνέβη στο πλαίσιο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και του ναζισμού.
Και ποιος αν όχι τα ΜΜΕ, με ενδιαφέρον και συνέπεια απέναντι στις διεθνείς ειδήσεις και αναλύσεις με ιστορικές συνδέσεις, θα προσφέρουν σ’ εμάς τους κοινούς θνητούς αναγνώστες μια διαφορετική και τελικώς πιο ρεαλιστική, αν όχι άποψη, τουλάχιστον «ματιά» απέναντι, π.χ., στους Τσετσένους, αυτόν τον γενναίο λαό που αντιστέκεται στους Ρώσους εδώ και αιώνες; «Η τραγωδία των Τσετσένων είναι ότι ο κόσμος απλώς δεν μας γνωρίζει», γράφει ο Τσετσένος ποιητής και ακαδημαϊκός Απτι Μπισουλτάνοβ, περιγράφοντας, σε ένα από τα κείμενά του, στοιχεία που ιστορικά χαρακτηρίζουν την κοινωνία της Τσετσενίας και που, εν συντομία… δημοσιογραφική, περιλαμβάνουν την απέχθεια προς την άσκηση βίας κατά των αδυνάτων, ανθρώπων και ζώων, και τον υπέρτατο σεβασμό στην ελευθερία.
Και ο δικός μας κόσμος, ο ελληνικός, μικραίνει και φτωχαίνει όταν μένουμε π.χ. με την εικόνα των άγριων, ανάλγητων πολεμιστών του δικτάτορα Καντίροφ που έχουν αναδείξει οι αποσπασματικές ειδήσεις, και οι χώρες των οποίων το όνομα τελειώνει σε -αν μένουν σε ένα παράλληλο και συνάμα θολό σύμπαν, πολύ μακριά από τις «μικροκοινωνίες» των στείρων πεποιθήσεων εντός των οποίων δεσμεύουμε τις δυνατότητες και την ελευθερία του πνεύματός μας.